خاطره‌بازی شاعران با قیصر شعر انقلاب/ ماجرای شعرخوانی امین‌پور در روز تسخیر لانه جاسوسی+ فیلم

به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، نشست مجازی «آشنایی با شعر و شخصیت قیصر امین‌پور» شب گذشته، هفتم آبان‌ماه، همزمان با سالروز کوچ این شاعر، با حضور جمعی از شاعران و فارسی‌زبانان اهل فرهنگ از کشورهای مختلف به صورت مجازی برگزار شد. محمدجواد محبت، از شاعران پیشکسوت، در ابتدای این نشست، با بیان اینکه گزاف نیست اگر بگویم قیصر امین پور کاراکتری خاص در شعر معاصر ایران است، گفت: لحنِ دل او به گوش عامه مردم نشسته و همه را  «گل‌های آفتابگردان» خود کرده است. فِراق آن چشم‌های نافذ  و زلالی طبعی که از پاکبازی جانش جوشیده بود، همچون آهی عجیب بر دل ما حک شده است.

وی ادامه داد: بلاغت شاعر با اصالت بختیاری‌اش و شناخت و ادراک عمیق از زوایای نوگرایی شعر معاصر و توجه به احوالات مخاطب، جانمایه‌های قابل تأمل در شعر اوست. زنده‌یاد امین‌پور در همه‌ ژانرهای شعر با دوام و گیرا عمل کرد بود؛ چه در شعر انقلاب و آیینی، چه در شعر سیاسی و احساسی و چه در شعر فولکلور و صد البته در شعر کودک و نوجوان در همه‌ این فرازها خوش درخشید.

محبت با بیان اینکه استفاده‌ متنوع او از ایهام و درک احساسات واقعی با پردازشی بلند، شعر قیصر را در ادبیات ما  «دستور زبان عشق» کرده است، اضافه کرد: قیصر امین‌پور خاطره‌ای زنده برای ماست؛ خاطره‌ای مدام که به ما یادآور می‌شود، افسوس: «ناگهان چقدر زود دیر می‌شود».

مصطفی محدثی خراسانی، شاعر و پژوهشگر، نیز در ادامه این نشست، زنده‌یاد قیصر امین‌پور را «شاعری بر مدار تعادل» توصیف کرد و گفت: بارزترین ویژگی شعر قیصر امین پور حرکت در مدار تعادل است. حرکت کردن در این مسیر نیازمند توانمندی، مطالعه، پشتوانه فرهنگی و ادبی غنی و آشنایی با مسائل روز جامعه است که مجموعه این‌ها در قیصر امین پور جمع شده بود.

وی توجه به نسل جوان و تربیت شاعران را از دیگر ویژگی‌های شخصیتی زنده‌یاد امین‌پور خواند و تأکید کرد: زنده‌یاد قیصر امین‌پور از ادامه‌دهندگان جریان اصیل شعر در روزگار حاضر بود. او با وجود بیماری سخت و مشکلاتی که داشت، همیشه حضور فعالی در میان شاعران داشت و متوجه نسل جدید شعر بود. او با شعر و رفتار خود توانست نسل جدید را تربیت و هدایت کند.

سیده فرشته حسینی، از شاعران جوان کشور، نیز در ادامه این مراسم با اشاره به ویژگی‌های شعری زنده‌یاد امین‌پور و تأثیرگذاری او بر نسل جوان و جدید شعر گفت: صحبت کردن پیرامون شعر و شاعر همواره دشوار بوده است. اشخاص در مواجه با شاعران عمدتاً خواستار این هستند که از سیر و سلوک شاعرانه آنها با خبر شوند چه شد شاعر شدی؟ و چگونه شعر می‌نویسی؟ و سؤالاتی از این قبیل، این در حالی است که این سؤالات تقریباً جوابی ندارد و اگر هم جوابی داشته باشد، جواب هر شخص با شخص دیگر متفاوت است. برای همین به نظرم اگر می خواهیم شاعری را بشناسیم یا با حال و هوای شاعری ش همراه شویم، بهتر است او را در شعرهایش جست‌وجو کنیم؛ چرا که حتی اگر شاعر میان ما نباشد، شعر همیشه می‌ماند و آوازه شاعر را نیز ماندگار می‌کند.

وی ادامه داد: شناختن قیصر در شعرهایش اصلاً کار پیچیده‌ای نیست. او ساده است، صمیمی است خسته اما امیدوار است؛ حتی اگر زرد و پژمرده شده اما دل به پاییز نمی‌سپارد. درد می‌کشد و البته آسوده است، غمگین و شاد است و از پس این احوال به نقطه‌ای متعادل رسیده است. حکیمانه سخن می‌گوید در عین اینکه عارفانه هم می‌سراید، در شعرهایش صداقت دارد یعنی تا چیزی را قلباً باور نداشته باشد، وارد ساحت شعر نمی‌کند:

تو را با تپش‌های قلبم سرودم
به این واژه‌ها احتیاجی ندارم ...

حسینی با بیان اینکه زنده‌یاد قیصر امین‌پور اگر شعر باشد، شعری سهل و ممتنع است، یادآور شد: همه اینها و هزاران دلیل دیگر باعث می‌شود که با جرأت بگوییم او شاعری بی‌بدیل است. تأثیر او بر شعر انقلاب بر هیچ‌کس پوشیده نیست. برخی اگر بخواهند این را انکار کنند، راهی برای آن  ندارند؛ چرا که این تأثیر و تعهد در شعرهای او وجود دارد. اگر امروز شعر انقلاب تا این حد بالا رفته است، قطعاً یکی از دلایلش وجود اسوه‌ای چون قیصر است و به جرأت می‌توان گفت اگر او نبود شعر انقلاب جایگاه کنونی‌اش را به دست نمی‌آورد. او شاعری دغدغه‌مند بود که دغدغه‌هایش را بدون چشم‌داشت و توقع و بی‌آنکه در بند توبیخ یا تعریف کسی باشد، می‌سروده است.

رضا اسماعیلی، شاعر و پژوهشگر، نیز در ادامه این مراسم با بیان اینکه قیصر امین‌پور از شاعرانی بود که شخصیتی جامع‌الاطراف و چندضلعی داشت، گفت: جزم‌اندیش و تک‌ساحتی نبود؛ شاعری که بین «سلوک انقلابی» و خطاب «فروغ» به عنوان خواهر، هیچ تناقضی نمی‌دید، چنانکه در بسیاری از شعرها نیز- به صورت غیرمحسوس- از  فروغ متأثر است. راز مقبولیت و محبوبیت او در جامعه ادبی و در بین مردم کوچه و بازار نیز- پیش و بیش از هر چیز دیگر- در این نکته ظریف نهفته است.

اسماعیلی با بیان اینکه نظام فکری، شبکه ذهنی و زبانی زنده‌یاد امین‌پور بی‌هیچ تردیدی متأثر از آموزه‌‌های اسلام انقلابی و جهان‌بینی توحیدی بود، ادامه داد: چنانکه همراهی با دانشجویان پیرو خط امام(ره) در تسخیر لانه جاسوسی مؤید همین نکته و یکی از عناوین قابل تأمل در کارنامه فعالیت‌‌های سیاسی- اجتماعی او است. هر چند قیصر به علت فاصله‌‌‌گیری از سیاست و سیاست‌زدگی، بعد از آن، هرگز در نوشته‌ها و گفت‌وگوهای خویش به صورت صریح به این مسئله نپرداخت. برای رفع سوءتفاهم ضروری است گفته شود مواجهه قیصر با سیاست به عنوان یک شاعر انقلابی بیشتر یک مواجهه ادبی و منطبق بر سیره سیاسی مولی‌الموحدین، علی(ع) بود. آنجا که می‌فرماید: «جمال السیاسه العدل فی الامره و العفو مع القدره؛ زیبایی سیاست، عدالت در حکمرانی و گذشت از موضع قدرت است».(غررالحکم و دررالکلم با شرح مرحوم خوانساری، ج 3، ص 375) سیاستی مطابق و منطبق بر ارزش‌‌های الهی و انسانی که زمینه رشد و شکوفایی انسان را فراهم می‌کند و او را به سرمنزل مقصود سعادت و رستگاری رهنمون می‌شود.

به گفته وی؛ قیصر انقلابی بودن را کنشی اجتماعی می‌دانست که به حرکت از «وضع موجود» به سمت «وضع موعود»، تحقق «جامعه توحیدی» و پاسخگویی به مطالبات مردمی ختم می‌شود. مطالبه قیصر از انقلاب اسلامی- همچنان که در بسیاری از شعرهایش به صراحت گفته است- زمینه‌‌سازی برای تحقق «آرمانشهر» انسانی بود، چنانکه در شعر کوتاهی گفته است:

خدا روستا را
بشر شهر را...
ولی شاعران «آرمانشهر» را آفریدند
که در خواب هم خواب آن را ندیدند!

وی در ادامه دو سروده را به قیصر شعر انقلاب تقدیم کرد:

قیصر! به خواب رفتی و حال زمین بد است
حال زمین بدون تو ای نازنین بد است

صُبحِ سه شنبه و همه ی روزنامه ها
زُل می زنند روی نگاهت، و این بد است!

رفتی درون قاب و فقط می کنی نگاه
مُهر سکوت بر لب تو، بیش ازین بد است

یادت نمی رود که بخندی، ولی چرا
آنجا بدون خنده نشستی؟! همین بد است

قیصر! به خواب رفته ای آیا و یا ...؟!  بگو
اما مَگو که مُرده ای و بعد از این...! بد است

مُردن کجا و شعر تو؟!  قیصر بلند شو
شوخی بس است، قافیه هایی چنین بد است

قیصر! هنوز اول عشق است و... نازنین!
بزم ِعزا برای تو عاشق ترین بد است

شاعر! پیاده شو ز قطاری که رفته است
حال غزل بدون تو، ای نازنین بد است

***

شاعر اگر باشی، جهان را خوب می‌فهمی
شعر زمین و آسمان را خوب می‌فهمی

خیسِ تماشا می‌شوی در فرصت باران
زیبایی رنگین کمان را خوب می‌فهمی

با چشم‌های شاعرت زُل می‌زنی بر گل
حس لطیف باغبان را خوب می‌فهمی

دست نوازش می‌کشی روی سر دنیا
عاشق شدن ...، این داستان را خوب می‌فهمی

در دفتر دل، مشق لیلی می‌کنی هر شب
خط و نشان عاشقان را خوب می‌فهمی

از «بی‌تو هرگز» تا «همیشه دوستت دارم»
این واژه‌های مهربان را خوب می‌فهمی

مثل امین شعر «قیصر»، نور می‌پاشی
«آیینه‌های ناگهان» را خوب می‌فهمی

شاعر اگر باشی، لبالب می‌شوی از عشق
زیباترین راز جهان را خوب می‌فهمی

عزیز آذین فرد نیز در ادامه این نشست در یادداشتی ضمن بررسی «راز محبوبیت قیصر شعر ایران»، به تأثیر دلدادگی به امام خمینی(ره) در این محبوبیت پرداخت و گفت: قیصر امین‌پور بی‌شک یکی از برجسته‌ترین شـاعران سـه دهـه اخیر است که هویـت شاعری‌اش از رویداد شگرف انقلاب اسلامی، جدا شدنی نیست. قیصر را نه در نسبت با جریان ادبیات معاصر که در نسبت با معجزه واره‌ای به نام انقلاب اسلامی باید شناخت و تحلیل کرد و هرگونه نقد و گزارش دیگر قطعاً ناتمام و ناکارآمد خواهد بود.

وی ادامه داد: بدون تردید امام خمینی(ره) را می‌توان نقطه عزیـمت شـعر انقـلاب اسلامی دانست. نفحات قدسی دم مسیحایی حضرت روح الله(قدس سره) انقلابی روحانی در وی و دوستانش پدید آورد که موجبات گردآمدن آنان را در حوزه اندیشه و هنر اسلامی سازمان تبیلغات اسلامی فراهم ساخت که با رویکرد تبلیغ اسلام انقلابی و انقلاب اسلامی شروع به کار کرد و همین خصوصیات روحانی، چنان وی را مجذوب کرد که امام خمینی(ره)را طلایه‌دار مردان خدا می‌دانست:

مردی که طلایه‌دار مردان خداست
از طایفه نور نوردان خداست

قطبی که مدار چشم او قبله نماست
قلبش گل آفتابگردان خداست

وی یادآور شد: در سایه همین دلشدگی‌اش به مولایش بود که نامش در لیست طلایه‌داران فتح لانه جاسوسی به ثبت رسید و مسئولیت خطیر ویرایش ادبی بیانیه‌های دانشجویان پیرو خط امام (ره) را به عهده گرفت و همچنین پر شور و حال بر روی دیوار لانه جاسوسی شعر خوانی می‌کرد.

انتهای پیام/