پاویون ایران و عدم وجود استراتژی و سیاست‌گذاری مدون در اکسپو ۲۰۲۱

به گزارش خبرنگار اجتماعی خبرگزاری تسنیم ؛ اکسپو 2021 که از حدود یک ماه قبل با شعار «پیوند ذهن‌ها، خلق آینده» در شهر دبی برگزار شد، درحالی تا 5 ماه دیگر به کار خود ادامه می‌دهد که همچنان نقدهای بسیاری بر نحوه حضور ایران نیز که در پاویونی به مساحت حدود 2000 متر و با شعار «ایران؛ تمدن کهن و استوار تنوع اقوام و میزبان ملت‌ها» در این رویداد بین‌المللی شرکت کرده، وارد می‌شود و به عقیده بسیاری از صاحب‌نظران و کارشناسان متأسفانه ایران عاجز از درک صحیح از شعار اکسپو به هیچ عنوان عملکرد و نمایشی مناسب در این رویداد مهم و تاثیرگذار نداشته و در حد و اندازه‌های نام خود ظاهر نشده است.

بر همین اساس، در نشستی با حضور صاحب‌نظران و اندیشمندان این حوزه، نحوه حضور ایران در اکسپو در فضای مجازی مورد نقد و واکاوی قرار گرفت؛ مطابق اطلاعات به دست آمده علی‌رغم اینکه از مسئولان دولتی و حاکمیتی وزارتخانه میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی، اتاق بازرگانی، وزارت صمت و شرکت مجری پاویون ایران در اکسپو، دعوت به حضور شده بود اما برخی از مدعوین در این نشست حضور نداشتند.

واگذاری امور هماهنگی اکسپو به یک شرکت دولتی مثل شرکت مادر تخصصی گردشگری اشتباه محض است

 علی‌اکبر عبدالملکی، رئیس کمیسیون گردشگری و کسب و کارهای وابسته اتاق بازرگانی ایران در این نشست گفت: اتاق بازرگانی دو سال پیش از طرف سازمان توسعه تجارت دعوت به همکاری شد و چند کمیته هم در این راستا تشکیل شد، اما با توجه به اینکه دو سال اکسپو به تأخیر افتاد در نهایت سه ماه پیش بود که در اتاق ایران، کمیته اکسپو ایجاد شد.

وی تصریح کرد: با این وجود در این میان، یک عده دغدغه دارند که چرا اتاق بازرگانی باید برگزارکننده سفر هیأت‌ها در اکسپو باشد، در حالی‌ که اتاق بازرگانی در واقع صرفاً مسئولیت هیأت‌های تجاری را دارد که به سفرهای عمومی و مردمی بی‌ارتباط است. اتاق ایران و امارات صرفاً هماهنگ‌کننده بوده و به هیچ وجه مجری کار نیست.

رئیس کمیسیون گردشگری در پاسخ به این سؤال که آیا اتاق بازرگانی پیشنهادها و نظرات احتمالی بخش‌های مختلف گردشگری را برای اکسپو دریافت کرده است یا خیر اظهار داشت: اتاق مشترک بازرگانی ایران و امارات، کمیسیون گردشگری دارد و قطعاً در ارتباط است و موضوع را جلو می‌برد. ضمن این‌که مدیرعامل شرکت مادر تخصصی گردشگری که هماهنگ‌کننده اتاق گردشگری در پاویون ایران است، در جلسه‌های ما حضور داشتند.

عبدالملکی نیز با انتقاد از اینکه چرا شرکت مادر تخصصی گردشگری که یک شرکت دولتی و حاکمیتی محسوب می‌شود، هماهنگ کننده پاویون است، بیان کرد: آیا شرکت مادر تخصصی، یک شرکت خصوصی است؟ چرا باید مجری باشد؟ رعایت اصل 44 قانون اساسی کجا رفت؟ 

هیچ گونه سیاست‌گذاری مدونی در خصوص نحوه طراحی پاویون ایران انجام نشده است.

مرتضی شیخ‌زاده سخنگوی دبیرخانه شورای عالی مناطق آزاد در این نشست با بیان این مطلب که هدف اصلی شورای عالی مناطق آزاد از حضور در اکسپو معرفی فرصت‌های سرمایه‌گذاری است، گفت: به نظر باید گفت پاویون ایران در مقایسه با 190 کشور دیگر به اشتباه سیاست‌گذاری شده است، چراکه وقتی پاویون سایر کشورها را دنبال کنیم متوجه می‌شویم هدف دیگری را در اکسپو درنظر گرفته و مؤلفه‌های آن کشورها همسو با شعار و تم اکسپو طراحی شده اما متأسفانه در پاویون ایران رویکرد متفاوت بوده و باید گفت این موضوع ناشی از این است که اساساً سیاست‌گذاری‌ها و برنامه‌ریزی‌های دقیق و مدونی انجام نگرفته است. 

وی همچنین اظهار داشت: ما نه پاویون ملی ایرانی ارائه کرده‌ایم، مثلا مدل تخت جمشید که وقتی بازدیدکننده وارد پاویون ایران می‌شود از گذشته ایران اطلاعاتی دریافت کند و نه موضوعی در ارتباط با ارزش‌های امروز جمهوری اسلامی ایران عرضه شده است.

به عقیده شیخ زاده، اتاق‌های متفاوتی در پاویون ایران طراحی شده است که اصلاً هیچگونه اطلاعاتی درباره آن‌ها وجود نداشته  و بازدیدکننده باید جست‌وجو کند تا متوجه شود هر اتاق به چه بخشی اختصاص دارد؛ چراکه راهنما وجود ندارد و بازدیدکننده خودش باید متوجه شود هر اتاق به چه موضوعی اختصاص پیدا کرده است، در حالی‌ که در پاویون‌های دیگر کشورها ورود و خروج کاملا مشخص است، اما در پاویون ایران، خروجی یک اتاق، ورودی اتاق دیگری است.

در دقیقه 90 برای پاویون ایران تصمیم‌گیری شد

ابراهیمیان مسئول روابط عمومی اتاق مشترک بازرگانی ایران ـ امارات بیان داشت: متأسفانه امسال هم مثل سایر اکسپوهای دیگر در دقیقه 90 برای پاویون ایران تصمیم‌گیری شد که همزمان با تغییر دولت با مشکل بودجه و مسائل حاشیه‌ای در تکمیل پاویون ایران مواجه شدیم.

این مقام مسئول تصریح کرد: مهم‌ترین رسالتی که برای اتاق مشترک بازرگانی ایران و امارات تعریف شده سامان‌دهی دیدارهای مشترک و اعزام هیأت‌ها و فعالان اقتصادی به اکسپو است که باتوجه به برگزاری اکسپو در دبی و نزدیکی ایران می‌شد از فرصت‌ها و ظرفیت‌های آن بیشترین بهره را برد، ولی متأسفانه برنامه‌ریزی درستی از مدت‌ها قبل صورت نگرفته بود. 

بزرگ‌ترین نقطه ضعف ایران در اکسپو، نداشتن استراتژی است

آرش نورآقایی، پژوهشگر و کارشناس حوزه گردشگری در این نشست گفت: خیلی‌ها فکر می‌کنند اکسپو یک نمایشگاه گردشگری است. البته هرچند با توجه به شعار و تِم‌هایی که در نظر گرفته شده می‌توان از دید گردشگری به آن نزدیک شد، ولی باید تأکید کرد که اکسپو، نمایشگاه و یا رویداد گردشگری نیست.

وی همچنین اظهار کرد: شعار امسال اکسپو «پیوند افکار، خلق آینده» است که اتفاقاً یکی از نقاط ضعف اساسی ایران نپرداختن به این شعار است. سه تِم اکسپو نیز پویایی، پایداری و فرصت است که به هر کدام قسمتی اختصاص داده شده است. محوطه اکسپو نیز با توجه به طراحی صورت‌گرفته، علمی و عاطفی است.

نورآقایی تصریح کرد: کسی که وارد اکسپو می‌شود انگار به آینده قدم می‌گذارد، برخی پاویون‌ها این موضوع را به خوبی درک کرده‌اند که اکسپو محلی است برای نمایش آینده‌ای که آن کشور برای خود متصور است و یا برای آن برنامه‌ریزی کرده است؛ اما متأسفانه نقطه ضعف اصلی ایران همین موضوع است که ایران شعار اکسپو 2020 دبی را به هیچ عنوان درک نکرده است.

بنا به گفته این کارشناس حوزه گردشگری، کشورها برای حضور در اکسپو استراتژی دارند و اتفاقاً ضعف پاویون ایران نداشتن استراتژی است. 

وی بیشترین ضعف پاویون ایران در اکسپو دبی را نبود استراتژی واحد برای طراحی و استفاده بهینه دانست بیان کرد: البته که فرصت هنوز وجود دارد، پیش‌فرضم این است که شاید یک یا دو ماه اول از اکسپو را از دست بدهیم، اما چهار ماه دیگر فرصت داریم، به‌ویژه آن‌که رویدادهای زیادی داریم، بزرگ‌ترین شگفتی و امتیاز ایران این است که 10 روز پایانی اکسپو مصادف با 10 روز آغاز سال نو و شروع سده نو است و شاید بتوان از روزهای پایانی بهترین استفاده را کرد. البته منظورم این نیست که تا آن زمان دست روی دست بگذاریم.

نورآقایی ادامه داد: کشورها در فاصله پنج سال از اکسپو قبلی، نه تنها دنبال ساخت پاویون خود بودند، که انگار یکدیگر و اوضاع را رصد می‌کردند، ولی ما آن‌قدر روی ساخت غرفه تمرکز کرده‌ایم که هرچند، برخلاف نظر برخی معماران، تِم شهرزاد و قصه آن را بسیار هوشمندانه تلقی می‌کنم، ولی در اجرا، بحث اساسی دارد و پاویون ایران برای اکسپو با توجه به تم و رویکرد آن، مناسب نیست.

وی گفت: ساخت فضای تنگ، کوچک و سقف کوتاه اتاق‌ها در پاویون ایران که در هیچ پاویونی از کشورهای دیگر اینگونه نیست و اگر پنج نفر کنار هم قرار بگیرند سندروم «تنگناهراسی یا کلاستروفوبیا» پیش می‌آید. 

به عقیده این کارشناس حوزه گردشگری، همه پاویون‌ها بدون استثناء می‌توانند بازدیدکنندگان را بشمارند و هر کدام با ترفندی این کار را کرده‌اند، اما برای پاویون ایران انگار مهم نیست که چه کسی برای بازدید می‌آید و چه تعداد بازدیدکننده دارد. چه بسا در پاویون ایران افراد جذب‌کننده‌ بازدیدکنندگان حضور نداشتند و هیچ اتاقی تابلو راهنمایی نداشت.

نورآقایی افزود: دبی با اکسپو فهمی از خود ارائه کرد که ما به عنوان کشور همسایه باید در فهم خود از دبی تجدید نظر کنیم. همین چند روز پیش پنجاه‌سالگی ساخت برج آزادی بود، سالی که در ایران این برج به عنوان یادمان پیشرفت و دروازه‌ای به سمت مدرنیته ساخته می‌شد، امارات تازه تاسیس شد.

وی بیان کرد: ما در 50 سالگی برج آزادی، غیر از میدانی که هیچ قصه‌ای را برای ما روایت نمی‌کند، برجی داریم که نقشی در روایت شهر تهران ندارد، اما امارات با اکسپو خود روایتی از 50 سال حضور ساخته که دور از هر نوع تعصب و نگاه ملی‌گرایی، قابل احترام است.

این کارشناس گردشگری در ادامه این موضوع عنوان کرد: وقتی دبی می‌خواست مکان اکسپو را بسازد، به درختی برخورد که در صحرای امارات یافت می‌شود و سال 2008 هم امارات آن را به عنوان اثر ملی طبیعی ثبت کرد. چون این درخت در مکان اکسپو بود، همان را حفظ کردند و تمام سازه‌ها پیرامون آن ساخته شد، این حرکت یکی از اصول پایداری است.

بنا به گفته نورآقایی، زمانی که دبی می‌خواست به عنوان میزبان اکسپو 2020 برگزیده شود به دفتر اکسپوها تعهد داد که پایدارترین اکسپو را برپا کند و سال 2013 به خاطر این ارائه، اجازه گرفت که همزمان با پنجاهمین سال تأسیس خود، اکسپو را برگزار کند. این درخت نه‌تنها حفظ شد که کل داستان اکسپو گِردِ محور آن اتفاق افتاده است؛ درخت قصه‌گو که برگ‌های آن داستان همه مسافرانی است که از صحرای امارات عبور کرده‌اند.