گزارش تسنیم| پاشنه آشیل مصرف بی‌رویه برای دومین دارنده ذخایر گازی جهان/ دغدغه ۳۰ ساله رهبری چه شد؟
یکی از مهمترین دلایل ایجاد ناترازی در تولید و مصرف گاز را باید در نوع مصرف این حامل انرژی در کشور جست‌وجو کرد. با وجود تصویب قانون اصلاح الگوی مصرف در سال ۸۹ ، این قانون بعد از گذشت ۱۱ سال هنوز اجرایی نشده است.
به گزارش خبرنگار اقتصادی خبرگزاری تسنیم، مسئولان مختلف یک‌به‌یک نسبت به گسترده شدن چالش ناترازی گاز کشور هشدار می‌دهند و عنوان میکنند که ایران ممکن است در سالهای آتی تبدیل به واردکننده عمده گاز شود.
پس از آنکه علی مبینی دهکردی، مدیرعامل شرکت بهینه‌سازی مصرف سوخت در نیمه نخست مهرماه در گفت‌وگو با تسنیم اعلام کرد : " با توجه به متوسط رشد 3.3 درصدی مصرف سالانه انرژی در 10 سال اخیر، اگر این روند ادامه یابد، در 10 سال آینده یکی از واردکنندگان عمده گاز در جهان خواهیم بود؛ در نتیجه امنیت انرژی کشور ناپایدار می‌شود و وقتی امنیت انرژی پایدار نباشد، وضعیت اقتصادی و اجتماعی کشور شرایط پایداری نخواهد داشت."، محسن خجسته‌مهر، مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران نیز اخیرا در این خصوص تصریح کرد: "سناریو‌های جبرانی برای تولید گاز طراحی شده است که اگر اجرایی نشود تا چند سال آینده به واردکننده گاز تبدیل خواهیم شد."
ایران در جایگاه دوم دارندگان گاز طبیعی جهان قرار دارد و با وجود آنکه یک درصد جمعیت جهان را داریم، 18درصد از ذخایر گاز جهان در کشور ماست. اینکه دومین دارنده ذخایر گازی جهان که حدود یک پنجم از ذخایر گازی جهان را در اختیار دارد، ممکن است به واردکننده عمده گاز در سالهای آتی تبدیل شود، ناشی از عدم برنامه‌ریزی درست و ناکارآمدی مسئولان امر در سالهای گذشته بوده است.
اگرچه عقب‌ماندگی در توسعه میادین گازی و عدم موفقیت دولت‌های گذشته در حفظ و نگهداشت تولید میادین گازی در دست بهره‌برداری و عدم تجهیز و به‌سازی خطوط لوله و تجهیزات بخش انتقال و پالایش گاز، دلیل اصلی در عدم افزایش عرضه گاز متناسب با رشد نیاز در بخش تقاضا است؛ اما یکی از مهمترین دلایل ایجاد ناترازی در تولید و مصرف گاز را باید در نوع مصرف این حامل انرژی در کشور جست‌وجو کرد. با وجود تصویب قانون اصلاح الگوی مصرف در سال 89 ، این قانون بعد از گذشت 11 سال هنوز اجرایی نشده است.
مقام معظم رهبری طی سالهای متمادی در خصوص لزوم جلوگیری از اسراف و اصلاح الگوی مصرف تأکیدات بسیاری داشته‌اند. این دغدغه رهبر معظم انقلاب از حدود 30 سال پیش وجود داشت و چه بسا در آن زمان ایشان با آینده‌نگری، نتایج مصرف اسراف‌گونه این روزها را پیش‌بینی کرده بودند.
"...پرهیز از اسراف؛ کسانی که اهل اسرافند بدانند، این اسراف و زیاده‌روی و ریختوپاش که در اسلام این‌همه مذّمت شده است، سرنوشت اقتصاد ملّی را تعیین میکند..." 1
"... مجموعه‌ی مسئولین کشور بایستی در شئون مجموعه‌ی تحت مدیریت خودشان به این توجه کنند: اسراف نباشد؛ الگوی مصرف، یک الگوی حقیقتاً عاقلانه، مدبرانه، اسلامی باشد. ما به مردم نمیگوییم که ریاضت بکشند؛ این‌جور گاهی بعضی القا میکنند. بعد از آنکه سیاستهای اقتصاد مقاومتی ابلاغ شد، هنوز مرکب آن خشک نشده، یک عده‌ای شروع کردند که "اینها دارند مردم را به ریاضت دعوت میکنند"؛ نه، به‌هیچ‌وجه این‌جور نیست، بلکه بعکس است؛ ما معتقدیم که اگر این سیاستها اعمال بشود، وضع مردم بهتر خواهد شد، طبقات ضعیف گشایش پیدا خواهند کرد. در کشوری که تورم در حد مطلوب باشد، اشتغال در حد مطلوب باشد، آنجا عموم مردم در راحتی و آسایش و رفاه زندگی خواهند کرد. ما به‌هیچ‌وجه به مردم نمیگوییم ریاضت [بکشند] ما میگوییم ریختوپاش نباشد؛ مصرف کردن یک حرف است، بد مصرف کردن یک حرف دیگر است..."2
"...یکی از کارهای واجبی که باید انجام بدهد، این است که اسراف و زیاده‌روی و زیاد مصرف کردن و مانند اینها را کنار بگذارد. البتّه مصادیق زیادی دارد، بنده هم زیاد در این زمینه‌ها صحبت کرده‌ام و دیگر نمیخواهم همان حرفها را تکرار کنم. در زمینه‌ی آب، در زمینه‌ی نان، در زمینه‌ی غذا، در زمینه‌ی انواع و اقسام مصارفِ ما، اسراف و زیاده‌روی و بی‌مورد مصرف کردن و بد مصرف کردن و مانند اینها زیاد داریم؛ اینها را باید مراقبت کنیم. خیلی از این کارها کار دولت نیست، کار شخص ماها است؛ خودمان، در داخل خانواده‌ی خودمان، در داخل زندگی خودمان. این پیروی از امیرالمؤمنین است..."3
وجهه دیگری از تأکیدات مقام معظم رهبری در خصوص لزوم اصلاح الگوی مصرف را می توان در پیام‌های نوروزی ایشان و همچنین نامگذاری سالهای شمسی مشاهده کرد.
سال 1373: تأکید بر «صرفه‌جویی»
سال 1375: تأکید بر «ضرورت پرهیز از اسراف و حفظ ثروت و منابع عمومی کشور»
سال 1377: تأکید بر «صرفه‌جویی و پرهیز از اسراف، قناعت و پایداری بر مواضع اسلامی و انقلابی»
سال 1388: حرکت به سمت اصلاح الگوی مصرف.
یکی از مصادیق اسراف و نبود الگوی درست مصرف، مسئله گاز است. ایران هجدهمین کشور جهان از نظر جمعیت است اما چهارمین کشور از نظر میزان مصرف گاز هستیم. اینکه گاز سوخت ملی ایران است و بیش از 70 درصد سبد انرژی کشور را گازطبیعی تشکیل می‌دهد در میزان مصرف بالای گاز در کشور ما موثر است اما نکته مهم اینجاست که ما گاز زیادی در بخش‌های غیرمولد مصرف می‌کنیم و در بخش‌های مولد نیز گاز را غیربهینه مصرف می کنیم.
سالانه حدود 221 میلیارد مترمکعب گاز در کشور مصرف می‌شود که از این مقدار 160 میلیارد مترمکعب را صنایع و نیروگاه‌ها مصرف میکنند. بخش خانگی به صورت مستقیم حدود 35 میلیارد مترمکعب در سال مصرف گاز دارد. اگر گازی که بابت تولید برق بخش خانگی در نیروگاه‌ها مصرف می‌شود را به این رقم اضافه کنیم، سهم بخش خانگی و تجاری از مصرف گاز کشور سالانه حدوداً 50 میلیارد مترمکعب می‌شود؛ این در شرایطی است که تولید ناخالص داخلی از رشد مناسبی برخوردار نبوده است.
طبق برآوردهای صورت گرفته از سوی سازمان‌های ذیربط از جمله شرکت بهینه‌سازی مصرف سوخت و شرکت ملی گاز ایران، می توان حدود 30 درصد در مصرف گاز بخش خانگی و بین 20 تا 30 درصد در مصرف گاز صنایع، نسبت به میزان مصارف فعلی صرفه جویی کرد، بدون آنکه در میزان رفاه مردم در بخش خانگی، یا از میزان تولید در بخش صنعت کاسته شود و این مهم با بهینه‌سازی مصرف امکان‌پذیر است.
در بخش نیروگاهی نیز در صورت تبدیل واحدهای سیکل ساده به سیکل ترکیبی و از مدار خارج شدن نیروگاه‌های کم‌بازده و جایگزین‌کردن آنها با نیروگاه‌های جدید با راندمان بالا، امکان کاهش 15 تا 20 درصدی مصرف گاز در بخش نیروگاهی وجود دارد.
تمامی این بهینه‌سازی‌ها، نیازمند برنامه‌ریزی از سوی دولت و همراهی مردم است که در دولت‌های گذشته شاهد اقدام موثری در این زمینه نبوده‌ایم و تا امروز با گذشت حدود دو ماه از آغاز به‌کار دولت سیزدهم نیز، هیچ اقدام موثری در زمینه مدیریت بخش تقاضا صورت نگرفته و این نگرانی وجود دارد که دولت سیزدهم نیز از موضوع مهم اصلاح الگوی مصرف، همچون دولت‌های قبلی غفلت کند.
1) 1394.1.1 بیانات مقام معظم رهبری در حرم مطهر رضوی
2) 1392.12.20 بیانات مقام معظم رهبری در جلسه تبیین سیاستهای اقتصاد مقاومتی
3) 1395.6.30 بیانات مقام معظم رهبری در دیدار اقشار مختلف مردم به مناسبت عید غدیر
* محمدرضا کیاشمشکی
انتهای پیام/
