گنجینه‌ای نهفته در شمال استان فارس؛ دستکندهای خرمی ثبت ملی شد

به گزارش خبرگزاری تسنیم از  شیراز، «دستکند» به گونه‌ای از معماری اطلاق می‌شود که در آن جهت ایجاد فضا از فرایند کاهش استفاده می‌شود به همین دلیل معماری «کاست» هم لقب گرفته است و در مراکز علمی بین‌المللی به عنوان معماری بدون مرز شناخته می‌شود.

این بناها یکی از گونه‌های معماری است که به ویژه در سال‌های اخیر به عنوان میراث ملموس و ناملموس  توجه سازمان‌های بین‌المللی علمی و فرهنگی و دانشگاه‌های  معتبر جهان  را به خود جلب کرده است. این گونه از معماری نشان‌دهنده  نبوغ بشر در پیوند با طبیعت و استفاده از آن است. 

پژوهشگران استان فارس را استانی شاخص در معماری دستکند برشمرده و از آثاری همچون مسجد سنگی داراب، نقش رستم، نیریز، ایزدخواست، سدهای باستانی و سازه‌های آبی دستکند چون سد ملک‌آباد یاد می‌کنند. 

دستکندهای خرمی در شمال فارس (صفاشهر) گونه‌ای از این معماری بی‌نظیر است که در واقع بزرگترین شهر دستکند محسوب می‌شود و پس از سال‌ها انتظار ثبت ملی و برای ثبت جهانی نیز پیشنهاد شد. این مجموعه که اکثر آنها متعلق به دوران تاریخی و اسلامی هستند  به شماره 33404 در فهرست آثار ملی  ایران به ثبت رسید.

جابر حیدری فرد  کاشف و پژوهشگر حوزه آثار تاریخی و دستکند که پیشنهاد دهنده ثبت این آثار نیز است در گفت‌وگو با تسنیم اظهار داشت: شاخصه‌های دستکندهای خرمی در تنوع کاربری، تعداد آنها و دوره‌های تاریخی گوناگون بی‌نظیر و ثبت ملی آنها مهر تاییدی بر قدمت و هویت این آثار مهم  است. 

وی که پیشنهاد جهانی شدن این مجموعه را نیز داده است گفت: این مجموعه دارای شاخصه‌های فراوانی برای جهانی شدن است و سازمان‌های جهانی مرتبط نیز در سال‌های اخیر اهمیت فوق‌العاده‌ای برای معماری دستکند قائل شدند. 

حیدری‌فرد درباره ارزش جهانی این آثار عنوان کرد: معماری دستکند به عنوان نوعی معماری خاص مورد توجه سازمان‌های بین‌المللی از جمله یونسکو قرار گرفته است اما برای جهانی شدن در ابتدا نیازمند ملی شدن آنها بودیم و اکنون گام‌های ما پیش به سوی جهانی شدن است. 

مدیر پایگاه دستکند خرمی درباره انواع دستکندهای خرمی افزود: این دستکندها انواع و کاربردهای مختلفی داشته که شامل تدفینی، ذخیره گاهی، امنیتی، آبراهی، دامپروری و مسکونی است که به صورت طبقاتی، عمودی و افقی در دل سنگ تراشیده شده‌اند. 

حیدری‌فرد هم چنین شمارگان دستکندهای خرمی را فوق‌العاده توصیف و بیان کرد: این امر ایجاب می‌کند که حفاظت از آنها به صورت جدی‌تری پیگیری شود که حمایت مدیران و دوستداران میراث فرهنگی را می‌طلبد. 

وی ضمن اینکه خواستار ایجاد پایگاه رسمی میراث فرهنگی برای مجموعه دستکندهای خرمی است، از ادامه مستندنگاری دستکندها خبر داد و عنوان کرد: ثبت دستکندهای تاریخی منطقه ضمن اینکه بیانگر هویت تاریخی و فرهنگی منطفه است می‌تواند به  توسعه گردشگری فارس و تحول در گردشگری شمال فارس کمک کند.

کاشف و پژوهشگر حوزه آثار تاریخی و دستکند با بیان اینکه  باید با طرح‌ها و تمهیدات کاملا علمی بررسی این مجموعه تاریخی را دنبال کرد، تصریح کرد: امیدوارم بتوانیم همایشی با محوریت دستکند در این منطقه مهم دستکند ایران و جهان برگزار کنیم.

حیدری‌فرد دغدغه اصلی در حوزه دستکندها را حفاظت  از آنها عنوان و بیان کرد: باید عرصه و حریم این اثر تاریخی که ثبت ملی نیز شده از سوی مسئولان امر مشخص و حفاظت شود. 

وی با بیان اینکه با توجه به ملی بودن این آثار  هر گونه تخریب آن جرم محسوب می‌شود، تصریح کرد: مجموعه قضایی شهرستان با دید کاملا فرهنگی دستورات لازم را برای جلوگیری از هر گونه تخریب این آثار صادر کرده‌اند که امید است استمرار داشته باشد.

کاشف و پژوهشگر حوزه آثار تاریخی و دستکند با اشاره به اینکه یک بخش از این دستکندها به ویژگی‌های مردم‌شناسی اشاره دارد، خواستار  ثبت میراث ناملموس دستکند نیز شد. 

انتهای پیام/424 /ح