همه نهادها در روایتِ پیشرفت دچار ضعف هستند/ برخی آثار سعی در القای مقلد بودن کشور دارند| گفتگو با اعضای انجمن «روایت پیشرفت»

گروه دانشگاه خبرگزاری تسنیم_ زینب امیدی: چند جوان خوش فکر دور هم جمع شدند تا برای روایت پیشرفت‌های مختلف کشور یک کار نو و ایده‌ای جدید را به منصه ظهور برسانند. انجمن روایت پیشرفت ماحصل خوش‌فکری این جوانان است که هنوز نهای نوپاست؛ اما پشت آن چندین سال همفکری در اتاق‌های فکر و کار تیمی و جهادی وجود دارد‌.

برای بررسی بیشتر عملکرد این انجمن که امسال برای نتیجه کار خود جایزه کتاب روایت پیشرفت سال را نیز در نظر گرفته‌اند به سراغ  محمد نمازی دبیر اجرایی جایزه کتاب روایت پیشرفت و از اعضای کارگروه سیاست گذاری ستاد نانو، مسعود ملکی مسئول مدرسه عمار، مجید صاحبی نژاد از اعضای کارگروه سیاست‌گذاری ستاد نانو، سید مجتبی قافله باشی نویسنده کتاب‌هایی همچون زنده باد جهاد و داستان نانو تافته که همگی عضو هیئت موسس انجمن روایت پیشرفت و شورای سیاستگذاری جایزه کتاب روایت پیشرفت هستند و سید محمد جواد مدنی مسئول دبیرخانه این انجمن رفتیم.

در ادامه صحبت‌های آنها را در خصوص این انجمن خواهید خواند:

تسنیم: هسته شکل گیری انجمن روایت پیشرفت و هدف اصلی شما برای ایجاد آن چه بود؟

نمازی: در جریان گام دوم شاید مهمترین نیاز ما مسئله امید است که پیش‌نیاز حرکت‌های ما نیز محسوب می‌شود. به خصوص بر روی سرمایه انسانی ما و جوانان نیز می تواند تاثیرمستقیم داشته باشد و فرهنگ ما می‌توانیم را گسترش بدهد. ما امروز در شرایطی قرار داریم که بیش از هر برهه زمانی دیگری به امید نیاز داریم؛ اما عده ای در داخل تلاش می‌کنند این امید را کم رنگ کنند و بخشی از این حرکت واقعا به صورت عمدی انجام می‌شود. البته بخش دیگری از این اتفاق مربوط به تربیت دانشگاهی ما در طول نسل‌ها می‌شود. تسری فرهنگ ما نمی‌توانیم می‌تواند بر روی حوزه کتاب نیز تاثیر بگذارد تا جایی که امروز شاهد چاپ آثاری هستیم که تلاش می‌کنند در حوزه پیشرفت مقلد بودن غرب را به مخاطب القا کنند.

*بعضی آثار چاپ شده سعی در القای مقلد بودن پیشرفت کشور از غرب را به مخاطب دارند

این آثار ترجمه شده امروز در جامعه به وفور پیدا می‌شوند و حتما شما ‌آنها را دیده‌اید. البته استفاده از تجربیات مفید غیرایرانی چیز بدی نیست؛ اما مسئله این است که این کتب به صورت مستقیم و غیرمستقیم این مفهوم را القا می‌کنند که ما به خودی خود نمی‌توانیم مسیر پیشرفت را طی کنیم و باید حتما از دیگران یاد بگیریم. مقام معظم رهبری در بیانیه گام دوم تصریح کردند که ما پیش‌نیازی به اسم امید داریم که باید حس کنیم آن را در همه زمینه‌ها عملی کرده‌ایم.

ما به این نتیجه رسیدیم که حالا چه کسی باید پیشگام این قضیه شود و بررسی کردیم تا ببینیم آیا اقداماتی در جهت ایجاد حس امید و پیشرفت در جامعه صورت گرفته است یا خیر و آن را در قالب انجمن روایت پیشرفت و جایزه کتاب سال آن تشکیل دادیم. ما در حوزه‌های مختلف پیشرفت‌های بسیار زیادی داشتیم اما متاسفانه کسانی نبودند که این پیشرفت‌ها را نه صرفا ثبت که روایت کنند؛ چرا که ما در حوزه روایت گری پیشرفت‌های کشور تاکنون دچار ضعف بوده‌ایم.

داستان تشکیل انجمن روایت پیشرفت نیز به همین خاطر شکل گرفت که تصمیم گرفتیم پیشرفت‌های مختلف در حوزه‌های متفاوت کشور را برای مردم روایت کنیم. به طور مثال در ستاد فناوری نانو که از فناوری آن به عنوان یکی از مصادیق پیشرفت کشور یاد می‌شود از چند سال گذشته مشاهده کردیم که این حوزه پیشرفت‌های بسیار خوبی داشته است؛ اما در زمینه محتوا و روایت این پیشرفت‌ها دچار ضعف بوده‌ایم. ما با استفاده از این روایت‌ها می‌توانیم به سمت الگوی پیشرفت و چگونگی قدم گذاشتن ما در مسیر پیشرفت را مشخص می‌کند.

 تسنیم: برای اینکه روایت‌های شما مخاطب را جذب کند و در کنار این مساله مستند و مستدل باشد چه کردید؟ 

ملکی: من از یک زاویه دیگر می‌خواهم به بحث ورود کنم، همه دوستانی که امروز دور هم جمع شده‌ایم فعالیت‌های حقوقی دیگری داریم؛ اما انجمن روایت پیشرفت اصلا وابسته به جایی نیست و به صورت مستقل کار خودش را شروع کرده است. با یک کار کاملا جوششی است نه کوششی. از این جهت ما یک مجموعه کاملا مردمی و غیردولتی هستیم. از سال 92 به این طرف اتفاقی در نرم افزار حاکمیتی کشور رخ داد و آن این بود که قصه ما می‌توانیم به سلول بنیادین پیشرفت در کشور، قوه مجریه و هیئت حاکمی  وارد شد، عملا یک دست شد و آنها مسئله ما می‌توانیم را به طور کلی کنار گذاشتند.

آقای نمازی به زاویه امید در جهت تشکیل انجمن اشاره کردند اما من از این زاویه که عده ای سعی در حذف مفهوم ما می توانیم داشتند به این مسئله می پردازم. یکی دیگر از اتفاقاتی که درسال 92 رخ داد و تکمیل کننده این اشتباهات بود مفهوم ما نمی‌توانیم در عرصه حکمرانی کشور بود و باعث شد تا نهادهای پایین دست و تمامی سطوح های حاکمیتی این مسئله رسوخ پیدا کند. اما اعتقاد ما که در اصناف و صنایع و جامعه حضور داشتیم معنی نداشت و مهمترین شخصی که به قضیه ما نمی توانیم اعتقاد نداشت شخص مقام معظم رهبری بود. ایشان از دهه شصت تاکنون بر مفهوم ما می توانیم تاکید بسیار داشتند.

* تشکیل انجمن مانند یک پادتن در مقابل مفهوم ما نمی‌توانیم عمل کرد

این استحاله نرم افزاری در قوه اجرایی و حاکمیتی کشور خطر بزرگی محسوب می شود گاهی شما می بینید رسانه های رقیب در این خصوص به ما حمله می کنند؛ اما گاهی شاهد حمله کردن عناصر داخلی به این مفهوم هستیم. در این برهه زمانی باید یک حرکت استراتژیک و حساب شده طراحی می‌شد و پیشنهاد ما تشکیل انجمن روایت پیشرفت بود که هم برای مردم کارکرد دارد و هم به عنوان یک پادتن در مقابل مفهوم ما نمی‌توانیم عمل می‌کرد. چگالی شدن این جریان یک ضرورت زمانی در این برهه تلقی می‌شود. ما می توانستیم به سراغ هر موضوع دیگری برویم؛ اما جمع بندی روایت مفهوم ما می‌توانیم در عرصه‌ها و زمینه‌های مختلف پیشرفت کشور شد.

کار ما به نوعی ایجاد مطالبه گری در روحیه مردم نیز محسوب می شود و  بیشتر این روحیه را ایجاد کرد که ما باید اتفاقاتی که طی 40 سال انقلاب اسلامی رخ داده روایت و ثبت کنیم. اولین اقدام برای این قضیه قراردادن طرح جایزه کتاب سال در حوزه روایت گری پیشرفت کشور بود که ما همچنن چیزی را در حوزه جشنواره عمار نیز داشتیم  و به صورت موفق پیاده شد. گاهی می‌شود طی 10 سال در مورد حوزه‌هایی که به هیچ عنوان اطلاعات ثبت شده از میزان پیشرفت و فعالیت‌های آن را نداریم، با اطلاعات و روایت گری‌های مستند پر کرد. و لذا جایزه کتاب پیشرفت به این خاطر ایجاد شد که حوزه‌هایی که آثار کیفی کمتری  دارند، شامل بانک اطلاعاتی خوبی شوند. امسال نیز اولین دوره کتاب سال پیشرفت است که برگزار خواهد شد.

تسنیم: برای جمع کردن اطلاعات حوزه‌های مختلف کشور و چگونگی پیشرفت آنها چه راهی را در پیش گرفتید؟

صاحبی نژاد: دوستان از دو محور مختلف امید و ما می توانیم به مسئله ورود پیدا کردند. من نیز به این نکته اشاره می‌کنم که رویکرد ما کمک به ایجاد فرهنگ پیشرفت در گروه‌های مختلف مثل نخبگان و مردم جامعه است. ما بالاخره تصمیم گرفته ایم که کشور پیشرفته ای شویم و تجربیات دنیا به ما ثابت کرده که برای این امر نمی‌توان صرفا مقلد بود و باید نواوری نیز داشته باشیم. به طور مثال برنامه‌ای تحت عنوان حمایت از شرکت‌های کوچک و متوسط در آمریکا طی سالهای 1982 انجام شد و بعد از 20 سال این طرح عینا در انگلیس اجرا شد و تاکنون 40 سال است که این طرح در این دو کشور اجرا می‌شود. اما تقلید عینی طرح آمریکا در انگلیس با شکست مواجه شد. از این تجارب در دنیا زیاد است و همگی به ما ثابت می‌کند مدل پیشرفت کشور ما نباید تقلیدی باشد و ما باید مدل خاص خود را طراحی کنیم و برنامه‌هایمان براساس نوآوری‌هایی که در سیستم حکمرانی وجود دارد، باشد. ما چاره‌ای نداریم که به تجربیات خودمان اتکا و توجه کنیم، آنها را بررسی و تحلیل کنیم و در نهایت برای مخاطبین و جامعه و مردم روایت کنیم. این مسیری است که کشور را به پیشرفت می‌رساند و صراحتا می‌گویم که مهمترین مسیر همین است.

*گزارش صرف از دستاوردها، عامل پیشرفت کشور نخواهد بود 

ما قبل از اینکه از تجارب سایر کشورها استفاده کنیم باید یادگیری از تجارب خود را آموزش و روایت کنیم. موفقیت‌های کشور طی 40 سال گذشته باید به صورت دقیق بررسی تحلیل و روایت شوند و گزارش صرف، از عملکرد راه‌های مختلف پیشرفت کشور به منصه ظهور نمی‌رسد و گزارش صرف از دستاوردها، عامل پیشرفت کشور نخواهد بود و ما قطع به یقین نیازمند روایت و یک زاویه دید مناسب برای پیشرفت هستیم. اگر ما روایت معتبر از تجربیات موفق کشور نداشته باشیم عملا یادگیری از تجربیات در حد ظواهر سطحی باقی خواهد ماند. ما در ستاد نانو نیز این تجربه را کسب کردیم. سال 82 عملا رویکردها در اتاق فکر ستاد نانو شکل گرفت و بعد از چند سال ثابت شد که این مدل تقلیدی نیست و می تواند موفق باشد.

سال 85 و 86 که معاونت علمی به صورت جدی تشکیل شد از ستاد نانو به عنوان یک عامل موفق از تجربیات پیشرفت کشور برای سایر حوزه‌های فناوری مورد استفاده قرار گرفت. اولین معاون علمی رئیس جمهور در دولت نهم و طی یک مدل تقلید ستاد های دیگر فناوری را تشکیل دادند و این تقلید باعث شد تا چندین سال ستادهای مختلف دچار ابهام های زیادی شوند. اینکه ما صرفا اسم ستاد را روی آن قرار دهیم شامل تجربه موفق در کشور نخواهد شد. ما آرام آرام متوجه شدیم که صرفا ارائه کردن اطلاعات اینکه ما در ستاد خود چه کرده ایم کافی نخواهد بود.

به همین خاطر ما از سال 88-89 به این نتیجه رسیدیم که روایت برنامه ریزی حکمرانی که در ستاد نانو بوده است را استخراج کرده و روایت کنیم. اینجاست که تجربه شکل گرفته قابلیت الگوسازی برای پیشرفت پیدا می‌کند. ما طی دیداری که سال 93 با مقام معظم رهبری داشتیم رهبری نیز به این نکته اشاره کردند که علاوه بر موفقیت‌های زیاد در حوزه فناوری نانوی کشور باید آن را در جاهای مختلف کشور استفاده کنیم. اما ما پس از این سخنان به این نتیجه رسیدیم که بست دادن زمینه این پیشرفت نیازمند روایتگری آن است. امیدواریم که طی این مسیر انشاالله به الگوی پیشرفت ایرانی اسلامی دست پیدا کنیم. هدف ما رسیدن به این جایگاه است نه مدلی که عده‌ای در داخل آن را دنبال می‌کنند و در محتواهای نظری به دنبال اگلوی پیشرفت ایرانی اسلامی هستند.

تسنیم: نگاه سیاسی و فراجناحی شامل کار شما می‌شود؟

قافله باشی: انجمن روایت پیشرفت یک انجمن غیرسیاسی و غیرانتفاعی و غیرصنفی است. غیرصنفی را از این حیث عنوان کردم که این انجمن ماموریت خود را صرفا برای یک صنف درنظرنگرفته است و قصد دارد ماموریت کلان در جمهوری اسلامی اجرا کند. همچنین تلاش می کند غیرسیاسی باشد این به چه معناست؟ اثاری که قرار است برای جایزه کتاب پیشرفت سال داوری شود قرار است روی میز داوری نگاه داوران جناحی و حزبی نباشد و هر اثری حتی اثری که در این دولت تهیه و تدوین شده است داوری خواهد شد.

نمازی: در قدم اول ما آثار تولیدشده از مجموعه های مختلف را رصد کردیم و طی یکی دو سال گذشته برآورد دقیقی از تعداد آثار نداشتیم و فکرش را نمی کردیم به جایی برسد که برای آثار بتوانیم جایزه کتاب درنظر بگیریم. ابزار جایزه نیز چندین هدف را برای ما محقق کرد که اولین آن همانطور که اشاره کردم رصد آثار روایت گری پیشرفتهای مختلف کشور بود که از طریق فراخوان به دست ما رسید.

تسنیم: در مورد جایزه کتاب سال بیشتر توضیح دهید اینکه شامل چه دسته بندی برای ارسال آثار می‌شود و جوایز آن به چه نحوی است؟

پس از بررسی های اولیه آنها را طبقه بندی کردیم و حوزه ها را صرفا محدود به علم و فناوری نکردیم و جایزه کتاب پیشرفت شامل 4 حوزه علم و فناوری، فرهنگی اجتماعی، حکمرانی(اقتصادی، برنامه ریزی سیاسی و ... ) و دفاعی امنیتی می شود. درحوزه دفاعی امنیتی بیشتر تلاشمان این است که روی آثار بعد از جنگ تحمیلی فکوس داشته باشیم. روایت ها نیز می توانند داستانی و شفاهی باشند. یک ژانر نیز دیگر تحت عنوان رمان و داستان درنظر گرفته ایم که دربحث امید و ما می توانیم افراد می توانند در این ژانر و بین هرکدام از حوزه هایی که عرض کردم ورود پیدا کنند شیوه ارسال آثار نیز توسط فراخوانی صورت گرفته که سال گذشته ارسال شد و بین 300 الی 400 اثر بررسی اولیه صورت گرفت و از میان این آثار حدود 120 اثر باقی ماند که پس از بررسی آنها 41 اثر به مرحله داوری نهایی راه یافتند که هفته آینده داوری نهایی خواهند شد همچنین اختتامیه جایزه کتاب پیشرفت سال اخر تیرماه برگزار خواهد شد و جوایز برای نفرات اول تا سوم به مبلغ 10میلیون تومان، 5 میلیون تومان و سه میلیون تومان خواهد بود.

جنس داوران نیز سعی شده از حوزه های مختلف و با توانمندی ها درحوزه های متفاوت انتخاب شوند.پس از اعلام برندگان این جایزه سعی خواهد شد که از نشر کتب و آثار آنها توسط ناشرین معتبر استفاده شود و منبع جوایز نیز توسط حامیان انجمن روایت پیشرفت تهیه شده است.

*خیلی از حوزه های پیشرفت کشور تاکنون شامل روایتگری درستی نبوده و از آنها غافل بوده ایم

قافله باشی: حرکت اول ما رصد آثار بود و سعی کردیم نویسندگان ناشران و حامیان این حوزه را شناسایی کنیم و این رویداد نیز بهانه ای برای این رخداد بود جمع اولیه فعالین این حوزه شناسایی شدند و حالا باید وارد مرحله شبکه سازی شویم که بتوانیم از طریق آن به مرحله جریان سازی نیز راه پیدا کنیم. حال شبکه ای از این فعالین براساس  توانمندی هایشان شکل گرفته است و ما می توانیم آثار فاخری را از این شبکه استخراج و تولید کنیم. خیلی از حوزه های پیشرفت کشور بوده است که تاکنون شامل روایتگری درستی نبوده و از آنها غافل بوده‌ایم و مقام معظم رهبری نیز از دهه 80 تاکنون رویو آنها تاکید بسیار داشته اند؛ اما ما بعد از 20 سال یا درخصوص آنها اصلا اثاری نداریم یا اگر داریم به تازگی به چاپ رسیده اند؛ مثل بحث سلولهای بنیادین که اخیرا کتاب آن توسط جبهه انقلاب فرهنگی تولید شد.

از این موارد بسیار زیاد است و ظرفیت کاری افراد دغدغه مند این حوزه به هرحال چه از لحاظ مالی و چه از لحاظ نیروی انسانی دچار محدودیت است. به طور مثال ما در حال حاضر در زمینه هوا فضا یا پالایشگاه ستاره خلیج فارس اطلاعات کافی نداریم و باید در این حوزه ها به صورت خاص تر هدف و جریان سازی صورت گیرد.

در این صورت این آثار می توانند پیشران محصولات سینمایی حتی دروس دانشگاهی ما شوند و به عقیده من هم پوشانی سه حوزه رسانه(سینمایی) اندیشه(دانشگاه و اندیشکده ها) و اجرا در این قضیه می تواند بسیار اثرگذار باشد.هدف اصلی ما گسترش و جریان سازی روایتگری پیشرفت کشور است حال با هر ابزاری که ممکن است. هرچقدر حوزه روایت پیشرفت غنی تر باشد می تواند خوراک خوبی برای حوزه های خوبی که به ان اشاره کردم فراهم کند سایر حوزه ها نیز در قبال حوزه روایت پیشرفت مسئولیت دارند.

*بعد از 40 سال مسئله روایت پیشرفت در ساختار جمهوری اسلامی رسوخ نکرده است

تسنیم: حرفی، سخنی اگر جامانده...

ملکی: چیزی که می توان ذیل این بحث ها اضافه کرد این است که بعد از 40 سال مسئله روایت پیشرفت در ساختار جمهوری اسلامی رسوخ نکرده است؛ یعنی اتفاقا صداوسیما نیز با دولت برسر مسئله ما نمی توانیم همراه است. با پخش یک مستند و یا معرفی یک کتاب بحث پیشرفت در فرهنگ کشور حل نمی شود، بلکه باید در ساختار خودش را جا دهد. به طور مثال ورزش چندین پایگاه رسانهای در صداوسیما دارد اعم از شبکه ورزش شبکه سه و ... یعنی خودش را در چارچوب حوزه های مختلف نقش داده است. ولی شما نگاه کنید حوزه‌های  رسانه ای در شبکههای مختلف مثل گروه معارف، فرهنگ سیاست و ... ساختارهایشان به گونه ای است که هیچ حوزه ای را اختصاصا برای مسئله پیشرفت درنظر نگرفته اند. شما ببینید الان کدام یک از خبرگزاری های ما صفحه ای مختص به مسئله پیشرفت دارند؟ اساسا پدیده جمهوری اسلامی خودش یک پدیده پیشرفت در حوزه فرهنگ است. 40 سال از انقلاب گذشته است اما هنوز ژورنالیستی به اسم ژورنالیسم پیشرفت در رسانه های ما وجود ندارد. درصورتی که طبق پژوهش های ما ژورنالیسم توسعه امروز در دنیا وجود دارد. حتی این مباحث در ایران نیز تدریس شده است، شما میبینید که ساختار جمهوری اسلامی به همین نحو است اما در عمل اجرایی نشده است.

می خواهم بگویم این غفلت است. این سازماندهی معنا وساختار یکی از ضعف‌های ما به شمار می رود. ما باید مسئله پیشرفت را خوب بفهمیم و آن را خوب روایت کنیم. ما برای این کار فقط قائل به انتشار کتاب نیستیم و ماجرای جایزه کتاب سال را نیز اولین گام این مسیر می دانیم. اما اخرین گام این مسیر راه پیدا کردن این روایت ها در ساختارهای مهم نظام است.

یک سال قبل از اینکه انجمن تشکیل شود ماطی جلسات هفتگی خود با دوستان روی مسئله پیشرفت بحث کرده ایم. یک تعریف کلیشه ای از پیشرفت توسط تلویزیون و رسانه ها شکل گرفته بود که ما آن را کنار گذاشتیم و تصمیم گرفتیم که در شاخه های دیگر و در هر اقدامی که در کشورشامل پیشرفت شده است ذیل تعریف پیشرفت بیاوریم. هرچیزی که موجب کنش مصلحانه شود به روایت پیشرفت مرتبط می شود.

*در سال 1400 هیچ نهادی در جمهوری اسلامی وجود ندارد که دستاوردهایش را به درستی روایت کند

ما باید این قضیه را فهم کنیم که در سال 1400 هیچ نهادی در جمهوری اسلامی وجود ندارد که دستاوردهایش را به درستی روایت کند؛ و این یک فاجعه محسوب می شود. ما در مورد این مسئله گشته ایم و دیده ایم که نیست. بالاخره یک نهادهای واسطی به عنوان واسطه گر در این زمینه باید با نهادهای بالادستی نظام همکاری کنند تا برای مردم کشور انچه در خصوص پیشرفت در حوزه های مختلف رخ داده است به درستی روایت شود. نکته بعدی که به نظرم لازم است گفته شود بحث پسرفت است که به نظرم مهمتر از پیشرفت هم هست. اگر ما امروز اینجا به عنوان اعضای این انجمن نشسته ایم از برکات دولت اقای روحانی است از این جهت که پسرفت های بوجود امده در دولت ایشان موجب کنشهای مختلفی شد.

در حال حاضر عده ای در حال تطهیر سازی اقدامات دوره پهلوی با چاپ کتابهای بی شمار هستند اگر بعضی از این اقدامات درست باشد که ما منکر انها نمی شویم اما مسئله مهم این است که مسائلی که حقیقت داشته را لاپوشانی می کنند و در قالب حقیقت به مردم نشان می دهند که این کار دروغ است. متاسفانه نویسندگان این کتاب نشر دارند، چاپ می کنند و بین مردم منتشر می کنند. جریان ترجمه ای نیز در کشور شامل همین موضوع می شود اولا قائل به داشته های ملی ما نیست شاید برای مخاطب عادی خواندن موفقیت‌های یک مدیر در شیلی خواندنی باشد؛ اما من معتقدم این حرکت ذیل پسرفت محسوب می شود یعنی شما خودتان توان تولید این ادبیات را ندارید.

ما برای کاری که امروز در قالب این انجمن انجام می دهیم سالها کار میدانی انجام داده ایم و جریان رفیق و رقیب را مورد مطالعه قرار داده این که منظورم از جریان رقیب دشمن است که به صورت جدی در حال جریان سازی است. به نظرم راه حل این مسئله عملکرد خوداگاه ما نسبت به مسئله پیشرفت کشور است.

انتهای پیام/