ادای احترام به حسن ناهید / نی دوای درد بی درمان ماست

به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، استاد حسن ناهید از نوازندگان شناخته شده‌ی موسیقی ایران است که تاثیر بسیاری در پیشرفت نی‌نوازی در موسیقی ایران داشته است. ناهید سال‌های بسیاری در گروه «پایور» فعالیت کرد و در آلبوم‌ها و اجراهای بسیاری نی نواخت.

او همچنین نوازندگی در ارکستر گلها به رهبری روح الله خالقی و نوازندگی در ارکستر صبا به رهبری حسین دهلوی را در کارنامه دارد.

حسن ناهید برای شناساندن موسیقی سنتی و اصیل ایران، مسافرت‌هایی همراه با خوانندگانی چون حسین قوامی، محمدرضا شجریان، محمود محمودی خوانساری و عبدالوهاب شهیدی به کشورهای ترکیه، بلغارستان، یوگسلاوی، ایتالیا، فرانسه، بلژیک، هلند، آلمان، اتریش انجام داده و در برنامه‌هایی تحت عنوان کنسرت سازهای ملی ایران شرکت کرده‌ است. این تنها بخشی از یک عمر فعالیت هنریِ حسن ناهید است.

امروز 12 تیر و مصادف با زادروز حسن ناهید است. او امروز 78 ساله می‌شود. در ادامه مطلبی نوشته‌ی سعید نیاکوثری درباره حسن ناهید را می‌خوانید:

سایه‌های کوتاه تابستان و کویر تفیده کرمان...، تندباهایی که گرمای کلوت‌ها را در پهنه جغرافیای کویر می‌گستراند تا در میان ترک‌های کویر، مرکز پرگار نگاه را بر جلوه‌های بکر نیکاها متمرکز کند و کلاته‌های عشق را در دهلیزهای مبهم خاطرات روزهای کودکی هنرمندی ترسیم کند که هُرم نفس‌های کویر را به جان  آزموده و شوق نغمه‌های موسیقی را در ژرفای وجود پرورانده بود و همچون ققنوسی از آتش کویر سر برآرد تا هزار دستان احساسش در بهار مست شیراز، شیدایی نی نوازی را در رگ‌های خیالش بگستراند.

غزال گریز پای احساس او در کمند نوای نی چنان گرفتار که با وجود مخالفت‌های شدید پدر، خلوت تنهایی با ساز را بر جلوه‌های دیبا و فریبای کوچه باغ‌های شیراز ترجیح  می‌داد. من چون خود گرفتار نکوهش پدر برای نوازندگی بوده‌ام، پس خوب می‌دانم که او چه کشیده و گویی تمام گستره زندگی‌اش به گوشه سه‌کنجی خلاصه می‌شد که بتواند ساعت‌ها با ساز کلنجار رود و نوایی هر چند ناکوک از آن بیرون آورد.

عبور از سد تعصب پدر و گذشتن از سیلاب کنایه‌ها کار آسانی نیست، اما پایمردی‌هایش به ثمر نشست تا روزگار جوانی‌اش در مصاحبت چهره‌های خوشنام فرهنگی همچون نورعلی خان برومند، علی‌اصغر بهاری  و استاد حسین دهلوی آغاز شود. شاید بتوان گفت این آشنایی‌ها نقطه عطفی در زندگی او بود تا او را به جهان هنر مالوف سازد و در این میان  بیش از همه وامدار مساعدت‌های استاد دهلوی بود که بی هیچ چشمداشت مالی، او را به شاگردی پذیرفت و به مدد الطاف او بود که کوتاه زمانی پس از مهاجرت به تهران، در  فرهنگسرای فارابی پای به ارکستر موسیقی ایرانی نهد و در حالی که هنوز بیش از 17 بهار از زندگانی او نگذشته بود توانست عنوان اولین اجرای نی نوازی در تلوزیون ملی ایران را از آن خود کند و روزگار جوانی را در گذرگاه آموختن ردیف‌های موسیقی به جد و جهد گذراند و جوهر فرزانگی بیفزاید.

تجاربی که با تلاش‌های خستگی‌ناپذیر او همراه می‌شد و ساز ناسازگار او را در دستان هنرمندش رام می‌کرد. گیرایی نوای سازش ارکستراسیون‌های موسیقی را متاثر و مخاطبان موسیقی ملی را مجذوب زیر و بم اصواتی می‌کرد که  گویی مثنوی بازگشت از ناسوت  و خلود در خلوت دلدار می‌سرود؛ حاصل آن مرارت‌ها، ساخت و اجرای قطعاتی ناب در ردیف دستگاهی موسیقی ملی ایران است.

استاد حسن ناهید در سال 1367 - کنسرت شیراز

استاد حسن ناهید به حق از چهره‌های تاثیرگذار بر موسیقی ملی ایران است. بی شک اگر تلاش‌های او و اساتید بزرگی همچون استاد صبا، استاد حسن کسایی، استاد اسد الله اصفهانی، استاد محمد موسوی، دکتر طلایی و دیگر بزرگان موسیقی در نواختن ساز نی نبود شاید چنین  گوهر هنری همچون روزگاران پیشین بی آنکه روی مصاحبت بزرگان هنر ببیند و در پنجه دستان سحرآمیز هنرمندان راستین با دم مسیحایی‌شان هم‌نوا شود و رنگ صدا و تکنیک‌های بایسته‌اش، موسیقی ملی ایران را بیاراید، شاید هنوز در دستان  چوپانان پاکدل، زیر سایه کوچک درختان، پای چشمه آبی، نوای دلنوازی بود که  سادگی زندگی عشایر و سخاوت سفره کوچک اما پر مهرشان را می‌آراست و گاه در میان سوگواره‌ها و گاه در فرخندگی جشن و سرورها، راوی احساس مردمانی می‌شد که آهنگ زندگی‌شان را در بوق کرنا و ستبر طبل و دهل بر صفحه زندگی ترسیم می‌کردند و به همان سادگی نوازندگان اسلاف قرن‌های بسیار با لب دمساز خود همساز می‌شد.

اما تلاش‌های نایب اسد الله اصفهانی تکنیک نواختن لبی را به دندانی تغییر داد و  همت مجدانه اخلاف او فرصتی دست داد تا جایگاه معنوی و معرفتی  این هفت پاره خوش نوا، موسیقی ملی ایران را که قرن‌ها آمیخته با ادبیات عرفانی جلای دیگر یافته بود، جوهر رفعت بخشد و پایه ثابت کنسرت‌های موسیقی شد و به حق در سال‌هایی که شب‌های دیجور موسیقی ملی بود و حمل ساز نیاز به مجوزهای رسمی از نهادهای خاص داشت چه رسد به اجرای زنده موسیقی و برگزاری کنسرت‌ها، تنها سازی که به واسطه کرامت تاریخی خود می‌توانست  فارغ از قید و بندها، آوای موسیقی ملی را به جان تشنه مشتاقان بیفشاند، ساز نی بود که با سحر انگشتان هنرمندانه اساتید وقت و انفاس خوش رامشگران گوهرشناس،  طنین جانفزای موسیقی ملی را در فضای مهجور دهه‌ای سخت بر دل‌ها می‌نشاند و خود حکایتگر نجابت هنرمندان راستینی داشت که جوهره هنر را پاس داشته و  به خوبی می‌دانستند اخلاق هنری هنرمند اساس دوام و جاودانگی موسیقی فاخر ملی خواهد بود. همان جدیتی که برای مهارت آموزی به خرج می‌دادند شاید افزون‌تر به تهذیب خویش می‌پرداختند مبادا غبار تنگ نظری و زنگار بی‌تقیدی جلای هنر را برباید و صفای موسیقی را بزداید.

در کنار خاطرات بسیاری که از استاد حسن ناهید در تقویم عمر به یادگار دارم، درخواست کنسرت از  ایشان در کانون فرهنگی هنری صبا و تقویمی که  زمستان سال 1367 را رقم میزد و  ماندگارترین یادمانم از ایشان است.

در همان سال‌هایی که اجراهای موسیقی در گیرودار مجوزها ماه‌ها چشم انتظار تفقد مدیرانی که پس از مشاهده مجوزهای متعدد از اداره اماکن و نهادهای خاص که اخذ هر کدام سختی‌های خود را داشت، توشیح موافقتی بنگارند، از استاد حسن ناهید درخواست اجرای موسیقی در کانون صبا کردم و ایشان در نهایت خضوع و همدلی، ما را به بزم هنر خویش میهمان کرد و تنها گفت عواقب آن بر عهده خودت!

اگرچه اینک شرایط جسمانی استاد و محنت بیماری، اجازه تدریس و نواختن را از ایشان گرفته است اما استاد حسن ناهید همچنان یکی از چهره‌های بی بدیل موسیقی ملی ایران است و نوای روح نواز موسیقی او یکی از ماندگارترین الحانی است که جاودانه در تاریخ موسیقی ملی ایران خواهد درخشید. اوج درخشش او در ارکستر سازهای مجلسی وزارت فرهنگ و هنر به سرپرستی شادروان پایور استاد بی‌بدلیل سنتور بود که در تمام اجراهای ملی و بین‌المللی بخش چشمگیری از برنامه را به ناهید می‌سپرد.

ما آرزوی طول عمر برای این مدرس بزرگ می‌کنم که؛

نی حدیث حسرت و حرمان ماست / نی دوای درد بی درمان ماست

نوشته‌ی: سعید نیاکوثری مدیر کانون فرهنگی هنری صبا

انتهای پیام/