‌‌قصه پرغصه بی‌توجهی به ظرفیت‌های بومی خراسان شمالی /چرا مردم خراسان شمالی باید در رتبه نخست یارانه‌بگیران باشند؟

به گزارش خبرگزاری تسنیم از  بجنورد٬ نگاهی به نظام اقتصادی اجتماعی در بسیاری از کشورهای پیشرفته جهان نشان می‌دهد که ایجاد و حمایت از بنگاه‌های کوچک و متوسط یکی از اولویت های اساسی در برنامه‌های توسعه اقتصادی این کشورها است. بنگاه‌های کوچک و متوسط می‌توانند در مسیر تولید محصولات خانگی ایجاد شده و کم کم به سمت توسعه و بزرگ شدن حرکت کنند.

این بنگاه‌های اقتصادی علی رغم آنکه به سرمایه گذاری کمتری نیاز دارند، بازدهی بیشتر داشته و در ایجاد اشتغال، ایجاد بستر مناسب برای نوآوری و اختراعات و افزایش صادرات این کشورها، نقش مهمی دارند. در بسیاری از کشورها این بنگاه ها، تامین کنندگان اصلی اشتغال جدید، مهد تحول و نوآوری و پیشرو در ابداع فناوری های جدید بوده‌اند.

همچنین این صنایع به دلیل ویژگی‌های منحصر به فرد خود می‌توانند از جاذبه های فراوانی برای بخش خصوصی برخوردار باشد،که این مهم بسته به شرایط اقتصادی، قوانین و سیاست‌های حمایتی در کشورهای مختلف به عنوان الگویی موفق برای توانمندسازی علمی و صنعتی معرفی شده است.

در ایران با توجه به تاکید سیاست های کلی اصل 44 قانون  اساسی بر واگذاری بخش عمده‌ای از فعالیت‌های اقتصادی به بخش خصوصی و تعاونی ها، حمایت از بنگاه‌های اقتصادی به‌ویژه بنگاه های اقتصادی کارآفرین براساس این اصل، ضروری است.

یکی از مزیت‌های بزرگ استان خراسان شمالی داشتن انواع مواهب طبیعی٬ امکانات مادی و نیروی انسانی جوان است که می‌تواند با در خدمت گرفتن این سه عامل مهم برای توسعه بنگاه‌های کوچک و متوسط تولیدات محصولات بومی و خانگی و هنرهای دستی وارد عرصه اقتصاد شده و پیشران اقتصادی استان شوند. اما چرا تا کنون این موضوه محقق نشده است. با بررسی پدیده‌ای چند محصول بکر و منحصر به فرد استان خراسان شمالی٬ نقش مدیران استان را در این مضووع مورد بررسی قرار می‌دهیم.

 عسل خراسان شمالی؛ طعم شیرنی که مفت از دست می‌رود 

خراسان شمالی با داشتن منابع طبیعی سرشار و طبیعت بکر چهار فصل٬ معدن تولید گل‌های بهاری و زنبور عسل است. طبیعت کوهستانی استان در شمال و غرب این منطقه٬ فرصتی بی‌نظیر برای تولید مرغوب‌ترین عسل ایران را فراهم کرده و عسل کو‌های شاه جهان خراسان شمالی یکی از خوش طمع‌ترین عسل‌های کشور است. اما آیا تا کنون مردم سایر نقاط ایران٬ طعم این عسل را چشیده‌اند؟

یوسفی رییس سازمان جهاد کشاورزی خراسان شمالی با بیان اینکه به علت شیوع ویروس کرونا در سال 99 از سطح زنبورستان‌های استان سرشماری انجام نشد اظهار داشت: براساس سرشماری انجام شده در سال گذشته، 205 هزار و 585 کلنی در زنبورستان‌های این استان وجود دارد. بر این اساس تعداد یک‌هزار و 965 نفر بهره‌بردار در این استان در حوزه تولید عسل و سایر فراورده‌های آن فعالیت دارند که یک‌هزار و 93 نفر نیز به عنوان کارگر در این زنبورستان‌ها مشغول به کار هستند.

وی گفت: در سال گذشته از هر کلنی 14 کیلوگرم عسل به دست آمد در حالی که در سال های گذشته به ازای هر کلنی 12.4 کیلوگرم عسل تولید می‌شد.

رئیس سازمان جهادکشاورزی خراسان شمالی افزود: شرایط مناسب آب و هوایی و وجود مراتع غنی پوشیده از گیاهان دارویی باعث تولید مرغوب عسل در این استان شده است.

وی تنوع گونه های گیاهی، استفاده از شیوه های ارگانیک برای مبارزه با بیماری ها، تولید عسل بدون تغذیه شکر و مدیریت صحیح زنبورستان ها را از عوامل تولید عسل کیفی و مرغوب برشمرد و بر برند سازی تولیدات عسل در استان تاکید کرد و گفت: این محصول باید با بسته بندی‌های مناسب به بازار عرضه شود چرا که عرضه محصول فله ای و بعضا تقلب باعث بی اعتماد شدن برخی از مردم نیز شده است.

با حسابی سرانگشتی می توان به این نتیجه رسید که اگر عسل خراسان شمالی در قالب بسته‌بندی شیک و مناسب به بازارهای کشور و دنیا صادر شود٬ هر کیلوگرم ژل رویال 100 تا 120 میلیون ریال، زهر زنبور عسل دو میلیارد و 500 میلیون ریال و گرده گل یک میلیون و 200 هزار ریال است که اگر صادر شود ارزش افزوده بیشتری نیز خواهد داشت.

با این حال بر اساس آخرین اعلام وزارت جهاد کشاورزی در سال 96 خراسان شمالی از نظر میزان تولید عسل رتبه 13 و از نظر میانگین تولید به ازای هر کلنی بهره وری رتبه ششم کشوری را کسب کرده بود. این نشان می‌دهد عسل تولید شده استان خراسان شمالی در اسان های دیگر به صورت فله‌ای ترانزیت شده و در همان‌جا و به نام عسل آن استان‌ها به فروش می‌رسد.

 فرش دستباف؛ تار و پودی که باید محرک اقتصاد باشد 

فرش دستباف خراسان شمالی، از فرش‌های دستباف مطرح کشور است که تنوع بسیار زیادی داشته و فعالان خانگی و عشایری نیز در این بخش مشغول به کار هستند. استان خراسان شمالی با دارا بودن 10.000 دار قالی بافی و حدود  25000 بافنده فعال (حدود 3% جمعیت) و تولید و صادرات بیش از صدها هزار متر مربع، یکی از مراکز مهم تولیدکننده فرش دستباف و دیگر دستبافت‌های داری است.

از نمونه‌های متعدد دستبافته‌های خراسان شمالی می‌توان به انواع قالی و قالیچه، پشتی٬ قالی و قالیچه‌های اصیل ترکمن تمام پشم، چله ابریشم، تمام ابریشم و انواع تزئینات، پرده ای و جانمازی و فرش دستباف بلوچ شامل انواع قالیچه‌ها و جانمازی و همچنین کناره، جوال، خورجین، توبره، کیف، نمکدان و انواع تزئینات اصیل کردی اشاره کرد.

دستبافته‌های خراسان شمالی با عناوینی نظیر فرش ترکمنی٬ سفره کردی٬ گلیم و جاجیم خراسانی در شهرهای مختلف استان خراسان شمالی تولید می‌شود و البته با همین عناوین نیز به کشورهای مختلف دنیا صادر می‌شود اما آنچنان که باید و شاید نتوانسته به تقویت و تحریک اقتصاد خراسان شمالی کمک کند.

احراری از فعالان فرش خراسان شمالی با بیان اینکه تولید در سال گذشته به دلیل شیوع کرونا کاهش داشته و سال خوبی نداشتیم٬ گفت:  اکنون فرش های تولیدی در دست تولیدکنندگان مانده و بازار این محصول، زمین گیر شده است.

وی خاطرنشان کرد: سال گذشته سال خوبی برای بازار خارجی فرش دستباف نبود، با توجه به اینکه بازار آمریکا در سال 98، به روی ما بسته بود و البته تحریم‌ها هم تاثیر خود را داشت، نارسایی در بازاریابی خارجی ایجاد شد اما بازار در داخل کشور تا حدی خوب بود و تا زمان پیدایش کرونا، مصرف کنندگان داخل به فرش دستباف اقبال نشان دادند.

این تولید کننده فرش خراسان شمالی اظهار داشت: تولیدکنندگان با دپوی فرش، تولید بالا و نقدینگی بسیار کم روبه رو هستند، پس از کرونا قیمت فرش دستباف روند کاهش داشته این در حالی است که پیش از شیوع کرونا، روند قیمت فرش دستباف افزایشی بوده است.

اینجا هم نقش ضعیف مدیران استان خراسان شمالی در حمایت قاطع از تولیدکنندگان دستابفته‌های خراسان شمالی و تلاش برای گشایش بازارهای صادراتی این کالاها به خوبی مشهود است.

 قصه پرغصه محصولات کشاورزی خراسان شمالی 

انگور٬ سیب بهاره٬ پنبه و گردو از مهم‌ترین محصولات زراعی و باغی خراسان شمالی هستند که روزگاری نه چندان دور این محصولات برندهای خاص کشاورزی استان بوده و تولیدکنندگان آن‌ها در کشور حرف اول را می‌زنند اما امروز خبیر از رونق آن‌ها نیست.

همه این محصولات در کنار ده‌ها محصول دیگر این روزها به دلایل مختلفی از قبیل ضعف در حمایت٬ نبود زنجیره تولید٬ بی تدبیری برای تبدیل به محصولات ثانویه و عدم وجود بازار فروش٬ دیگر در استان هم حرفی برای گفتن ندارند چه رسد به بازار کشوری یا خارجی؟

رئیس اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی بجنورد گفت: میزان صادرات استان در سال 1399 ٬ 51.3 میلیون دلار و واردات آن 27.4 میلیون دلار و بر این اساس تراز تجاری استان در 9 ماهه امسال مثبت 23.9 میلیون دلار بوده است.

سعید پورآبادی با اعلام این مطلب، افزود: صادرات استان در سال جاری ازنظر ارزشی 51.3 میلیون دلار و ازنظر وزنی 201.6 هزار تن بوده است که البته در مقایسه با مدت‌زمان مشابه سال قبل ازلحاظ ارزشی 30.7 درصد و ازلحاظ وزنی 17.8 درصد کاهش داشته است.

او ادامه داد: عمده کالاهای صادراتی استان شامل محصولات پتروشیمی ازجمله اوره، ملامین و ازت، محصولات فولادی، مواد غذایی شامل ماکارونی، شیرینی، آب‌نبات و رب گوجه‌فرنگی، سیمان، کیسه خون، اشیای سرامیکی، لوله پلی‌اتیلن، پارچه لایی، تخم‌مرغ و تره‌بار نیز شامل هندوانه، کرفس، چغندرقند، کدو، گوجه‌فرنگی، فلفل، خیار، سیب‌زمینی، خربزه و کلم، کاهو، خرما، ملون، انواع اسید چرب و سایر کالاهای صنعتی بوده است.

با اینکه خراسان شمالی از مستعد ترین مناطق کشاورزی و باغداری کشور است٬ اما سهم خراسان شمالی 6 دهم درصد از تولید ناخالص داخلی تمامی بخش‌های اقتصادی کشور است که سهم بخش کشاورزی این استان 1.1 درصد از تولید ناخالص بخش کشاورزی را شامل می‌شود.

عدم توجه به زنجیره تولید و ایجاد صنایع تبدیلی٬ مهم ترین مشکلی است که کشاورزی استان از حالت صادرات محور و توجه به خودکفایی٬ به محلی برای تامین نیازهای روز تبدیل کرده و نگذاشته این بخش مهم اقتصادی استان خراسان شمالی جهش پیدا کند.

با این توصیفات و در حالی که مشاغل کوچک و متوسط در استان خراسان شمالی با همین داشته‌های بی‌نظیر می‌توانست اقتصاد استان را سال‌ها تضمین کند٬ چرا مردم خراسان شمالی در رتبه نخست یارانه بگیران٬ دارای بیشترین فقر مطلق و بیشترین تورم نقطه به نقطه هستند؟ این سوالی است که باید مدیران دولت بعد برای آن به دنبال راه چاره باشند.

انتهای پیام/311/ش