شرط "کلانتری" برای افزایش جمعیت کشور/ داخلی بودن منشأ بخش عمده‌ای از "گرد و غبار"

به گزارش گروه اجتماعی خبرگزاری تسنیم؛ عیسی کلانتری رئیس سازمان حفاظت محیط زیست در سخنانی در وبینار علمی ـ تخصصی با موضوع "استراتژی‌های ملی و بین‌المللی برای مقابله با پدیده‌های زیست‌محیطی خشکسالی و گرد و غبار"، اظهار کرد: سیاستمداران کشور به توسعه پایدار اعتقاد ندارند، به دلایل سیاسی تمرکز به تولید داخل به هر قیمتی و استفاده منابع در کشاورزی است؛ سالانه 20 میلیارد مترمکعب از منابع طبیعی و آب‌های زیرزمینی اضافه برداشت صورت می‌گیرد، منابع آب غارت می‌شود، با این روند 20 سال دیگر و در سال 1420 اطراف زاگرس دیگر اثری از کشاورزی نخواهد بود، چون منابع آب را غارت می‌کنیم. 

وی گفت: این سرزمین هفت هزار سال سابقه زیستن دارد. نسل حاضر می‌خواهد با ابزاری که به دست آورده همه منابع را غارت کند. تکنولوژی وارد شده شدت تخریب را به شدت افزایش داده است. 

رئیس سازمان حفاظت محیط زیست در سخنرانی‌اش با انتقاد نسبت به سکوت متخصصان کشور درباره بحران آب، گفت: جنگ آب بین استان‌ها شروع شده است و به روستاها می‌رسد؛ طبیعت ایران قربانی سیاست‌های کلان کشور شده است و اکنون به تجاوز این نسل خودخواه پاسخ می‌دهد.

کلانتری یادآور شد: تقریبا تا اوایل دهه 60 نابه‌سامانی‌های طبیعی کمتری داشتیم. با توجه به افزایش جمعیت و سیاست‌های کلان کشور و با در نظر گرفتن اینکه ناپایداری در توسعه در کشور یک رسم بود و الآن هم هست، تجاوز به طبیعت و آب و خاک و محروم کردن طبیعت از منابع خودش، سبب شد که کشور به این روز بیافتد؛ گرد و غبار، خشکسالی و فرسایش آن را می‌بینیم.

وی تصریح کرد: زمانی که توسعه پایدار در اوایل دهه 70 و در سال 1970 میلادی در دنیا شروع شد، ما تا سال‌های 1380، توسعه پایدار را به عنوان سوغات غرب می‌شناختیم که برای جلوگیری از توسعه کشور ما به‌وجود آمده است. تاکنون به منابع آب و خاک، منابع آب‌های سطحی و آب‌های زیر زمینی، مراتع و بیابان‌ها تجاوز شده است.

**100 برابر شدن بیلان منفی آب

رئیس سازمان حفاظت محیط زیست با اشاره به طرح‌هایی که در دهه 60 آغاز شد، گفت: مراتع شخم زده و گمان می‌شد که همه نیازهای مردم را در داخل کشور به هر قیمتی باید تهیه کنیم.

کلانتری ادامه داد: ما در سال 1360، در مجموع 200 میلیون مترمکعب در سال بیلان منفی داشتیم اما این رقم به 20 میلیارد مترمکعب رسیده است؛ یعنی 100 برابر شده است.

وی با اشاره به دست‌اندازی به آب‌های فسیلی و کشاندن آن به سطح زمین، استفاده از این آب برای تولید، استفاده غیر علمی از آب‌های سطحی، عدم توجه به حقآبه‌های زیست‌محیطی، سدسازی‌های غیرپایدار و توجه نکردن به حق طبیعت، ادامه داد: بر مبنای توافقق ریو در سال 1992 و در سال 1997 سازمان ملل متحد آن را تأیید کرد، کشورها حق دارند تنها از 40 درصد منابع آب تجدیدپذیر استفاده کنند؛ سال‌هاست که ما بیش از 100 درصد ظرفیت آب‌های تجدیدپذیر را استفاده می‌کنیم.

رئیس سازمان حفاظت محیط زیست با تأکید بر تمرکز بر تولید داخل به هر قیمتی و استفاده منابع آب در کشاورزی، گفت: طبیعت ایران قربانی سیاست‌های کلان کشور شده است. سیاست‌های کلان نیز به دستگاه‌های اجرایی ابلاغ شد و این دستگاه‌ها، گاهی خود، پیش‌قراول این امر هستند.

افزایش جمعیت مشروط به حفظ طبیعت خوب است

کلانتری تأکید کرد: افزایش جمعیت چیزِ خیلی خوبی است، به شرطی که عوامل افزایش جمعیت به طبیعت کشور تحمیل نشود؛ نیاز غذایی و توسعه جمعیت با در نظر گرفتن محدودیت منابع پیگیری شود. در فروردین ماه سال 1361 که مهندس موسوی که آن هنگام نخست‌وزیر بود، دستور دادند که من در برنامه‌ریزی اول پنج ساله آن زمان که اجرایی نشد، به عنوان نماینده وی حضور داشته باشم. به یاد دارم که بین کارشناسان منابع طبیعی و کارشناسان سازمان دامپروری درگیری رخ داد. در آن زمان صحبت از این بود که تعداد دام در کل کشور به 65 میلیون واحد می‌رسد. کارشناسان سازمان جنگل‌ها معترض بودند، به دلیل اینکه تحمیل این میزان دام به مراتع باعث از بین رفتن پوشش گیاهی می‌شود.

وی افزود: امروزه 65 میلیون واحد دامی به 120 میلیون واحد دامی در کشور رسیده است. سالیانه بیش از 20 میلیارد مترمکعب اضافه برداشت از منابع آب‌های زیرزمینی داریم و منشأ بخش عمده‌ای از گرد و غبار، داخلی است. بخش عمده‌ای از گرد و غباری که در استان کرمان در حوزه جازموریان دیده می‌شود، گرد و غبارهای استان فارس و گرد و غبارهای استان خوزستان، با استفاده از منابع صندوق توسعه محیط زیست و با تخصیص 370 میلیون دلار مهار شد.

رئیس سازمان حفاظت محیط زیست با تأکید بر اینکه طبیعت به عملکرد ما پاسخ می‌دهد، به تأثیر سیاست‌های ناپایداری که بخش‌های کشاورزی به منابع طبیعی تحمیل کرده است، اشاره کرد و گفت: جازموریان را قبل از ساخت سد جیرفت و پس از آن، در نظر بگیرید، ما فکر کردیم آبی که به سمت جازموریان به عنوان حقآبه زیست‌محیطی می‌رود را باید صرف کشاورزی بکنیم، آب را مهار کردیم، کشاورزی را توسعه دادیم و جازموریان را خشک کردیم.

کلانتری تصریح کرد: در هر هکتار از فرسایش، یک درصد زیر 10 میکرون و 10 درصد آنها زیر 100 میکرون است؛ وقتی از صحرای گبی در چین غبار کمتر از 10 میکرون بلند می‌شود، از اقیانوس آرام عبور می‌کند و به آمریکا می‌رسد، ما باید به سیاست‌گذاران و تصمیم‌گیرندگان فشار بیاوریم که طبیعت را حفظ کنیم.

وی تأکید کرد: خودکفایی بسیار خوب است، اما خودکفایی‌ای که ریشه‌کن نباشد؛ ما از کیسه نسل‌های آینده داریم تولید انجام می‌دهیم. منابع آنها در همه جای کشور، در جیرفت، در کرمان و ... غارت می‌شود. 40 سال پیش در استان کرمان سطح زیر کشت باغات پسته 35 تا 40 هزار هکتار بود و امروز افتخار می‌کنیم که میزان آن به 200 هزار هکتار رسیده است؛ چگونه؟ آب‌های زیر زمینی را به سطح زمین آوردیم و تبخیر کردیم. به دلیل سیاست‌های غلط، منابع کشور از دست می‌رود. فشار بر منابع طبیعی بیش از اندازه است.

رئیس سازمان حفاظت محیط زیست با اشاره به اینکه با امکاناتی چون قُرق نمی‌توان منابع را حفظ کرد، گفت: در سال 1352 برای جمعیت 35 میلیون نفری گفته بودند که برای رشد پایدار نمی‌توانید هم زمان در کشور در حوزه پروتئین و غلات به خودکفایی برسید، امروز طبیعت با فشاری که تصمیم‌سازان کشور تحمیل می‌کنند، مواجه است.

خودخواهی نسل کنونی و عدم تاب‌آوری زمین

معاون رئیس‌جمهور با تأکید بر اینکه مخالف افزایش جمعیت نیستم، ادامه داد: منتها افزایش جمعیت هر سال نباید با تخریب منابع طبیعی همراه باشد و به قیمت غارت منابع آبی کشور تمام شود. با ادامه این روند که همچنان ادامه دارد، در سال 1420 حوزه زاگرس و جنوب البرز تا دریاهای جنوب و مرزهای شرقی، اثری از کشاورزی نخواهد بود، چون همه منابع آبی را غارت می‌کنیم؛ این سرزمین چقدر تحمل دارد؟ این نسل چقدر خودخواه است؟ این سرزمین هفت هزار سال سابقه زیستن دارد؛ نسل حاضر با استفاده از تکنولوژی‌هایی که امروز به وجود آمده می خواهد همه منابع را غارت کند.

توسعه جنگ آب از استان‌ها به روستاها

کلانتری اظهار کرد: حدود 70 سال پیش همه مردم شمال کشور جمع می‌شدند، هیزم‌های افتاده جنگل‌های شمال را نمی‌توانستند خارج کنند؛ وقتی تکنولوژی وارد شد، سرعت تخریب به شدت افزایش پیدا کرد و کشور به این روز افتاد. اگر همه مردم ایران مقنی بودند، 100 سال پیش نمی‌توانستند آب‌هایی که باید از زمین خارج می‌شد را استخراج کنند، اما با ورود تکنولوژی، تا عمق 300 تا 500 متر حفر کردند و منابع آب را تخلیه کردند.

وی خاطرنشان کرد: 20 تا 25 سال پیش در استان فارس، دو میلیون تُن خرید گندم صورت می‌گرفت، اما امسال 500 هزار تن گندم هم ندارد، چون آب‌های زیرزمینی و کارستی، تمام شد. جنگ آب بین استان‌های اصفهان، چهار محال بختیاری، یزد، خوزستان و لرستان، شروع شد و این جنگ از استان به استان در حال رسیدن به روستا به روستا است.

وزارت نیرو حقآبه دریاچه ارومیه را به نام نیاز کشاورزی نمی‌دهد

رئیس سازمان حفاظت محیط زیست، علت ایجاد شرایط کنونی و جنگ آب را عدم باور سیاست‌مداران و تصمیم‌سازان به توسعه پایدار دانست و گفت: با وزارت نیرو به تفاهم رسیدیم که برای تالاب‌ها، حقأبه تعیین شود. حقأبه را زمانی می‌دهند که سدهایشان پر و سرریز شده باشد. قانون گفته است که اهمیت حقآبه محیط زیست به اندازه حقآبه کشاورزی است. همین دریاچه ارومیه را که دولت آقای روحانی توانسته احیا کند، ببینید؛ در همین دولت، حقآبه دریاچه ارومیه را در شرایطی که بارش‌ها در سال آبی جاری در آن حوضه 12 درصد کاهش داشته، 75 درصد کاهش دادند؛ یعنی باور ندارند.

کلانتری یادآور شد: هزاران میلیارد تومان خرج احیای دریاچه کردیم، همین وزارت نیرویی که حقآبه دریاچه ارومیه را تعیین کرده است، می‌گوید به دلیل اینکه کشاورزان آب کم دارند، حقآبه دریاچه ارومیه را نمی‌دهم. در همین دولت اتفاق می‌افتد، یعنی باور ندارند؛ وقتی توسعه پایدار را در عمل قبول نداریم، ما چه کار می‌توانیم انجام دهیم؟ نسل بعد چه کار می‌تواند بکند؟ چقدر می‌توان جنگل‌کاری کرد؟

وی ادامه داد: برویم بگوییم برای جلوگیری از گرد و غبار پول بدهید؛ چقدر؟ عملکرد ما در مقابل تجاوز به طبیعت بسیار ناچیز است. عملکرد ما در مقابل سیاست‌های نادرست کلان پاسخگو نیست. انتظار نداشته باشید با رفتارهای موضعی بتوانیم جلوی تجاوز و تخریب طبیعت را بگیریم؛ باید در عمل سیاست پایداری توسعه را قبول کنیم.

ایران در حال محو شدن است

رئیس سازمان حفاظت محیط زیست در واکنش به اینکه در حالی که خطوط انتقال آب سد صفارود در حال اجراست، اما هنوز مجوز محیط زیست را اخذ نکرده، گفت: وزارت نیرو براساس قانون، مسئولیت تخصیص آب را دارد و هیچ کس دیگر نیز حق دخالت ندارد، اما این قانون زمانی نوشته شده است که در دنیا تازه توسعه پایدار مطرح شده بود. وزارت نیرو مانند وزارت نیرو مانند وزارت کشاورزی است؛ وزارت کشاورزی می‌گوید در حوزه گندم، ذرت و ...باید به خودکفایی برسیم. با چی؟ با تجاوز به حقوق طبیعت و برداشت آب. به وزارت نیرو هم گفته می‌شود که باید آب را تأمین کند؛ مهم نیست طبیعت از بین می‌رود.

کلانتری هشدار داد: باید به طور کل و هر چه سریع‌تر در مورد سیاست‌های کلان تجدیدنظر کرد. هر چه سریع‌تر این کار صورت نگیرد، کشور به مراتب ضررهای بزرگ‌تری را متحمل می‌شود. امروز می‌گویند از سرشاخه‌ها یک قطره آب هم نباید به جازموریان برود. در سال 1351 شاید بیش از 30 – 40 چاه آرتزین به سمت جازموریان بود که امروزه محو شده است؛ جازموریان محو شده و کشور در حال محو شدن است، مسئله جیرفت نیست، مسئله کشور است.

وی ادامه داد: کارون و زاینده‌رود همین طور است. زمان شاه‌عباس وقتی شیخ بهایی تخصیص آب را برای زاینده‌رود نوشته بود، 700 میلیون مترمکعب سالانه آورده آب بود؛ امروز زاینده‌رود یک میلیارد و 850 میلیون مترمکعب آب‌آورد دارد و زاینده‌رود کماکان خشک است. گاوخونی زنده بود و الآن خشک است، مانند جازموریان و بدتر از جازموریان؛ هر از گاهی سیلاب به جازموریان می‌رسد، اما به گاوخونی خیر، همه قانون‌گذاران و متخصصین باید پیگیر باشند تا سیاست‌های کلان اصلاح شود.

رئیس سازمان حفاظت محیط زیست با انتقاد تند از سکوت متخصصان، تأکید کرد: متخصصان تسلیم سیاست‌مداران شدند؛ کسی که هیدرولوژی هریررود را کاملا می‌فهمد، در مقابل تصمیمات بالادست خود سکوت کرده است و جرئت و جسارت حرف زدن را از دست داده و می‌ترسد حرف تخصصی بزند! متخصصان ما در درازمدت باید پاسخگوی سکوت خود باشند.

کلانتری گفت: وقتی دولتی می‌آید و شعاری را بیان می‌کند، ما که می‌بینیم آن شعار اشتباه است، باید عمل بکنیم؟ ما متخصصان باید پاسخگوی تاریخ باشیم؛ ممکن است سیاستمداران اشتباه کنند، در اینجا نباید سکوت کرد، متخصصان باید حرف‌های تخصصی بزنند و روی حرف‌های خود بایستند تا تصمیم‌گیران تصمیمات درستی بگیرند.

رودخانه‌های ایران مُردند

معاون رئیس‌جمهور با اشاره به اینکه مشکلات ما ربطی به خارج ندارد، اظهار کرد: البته تحت تأثیر قرار می‌گیریم، مانند تأثیر گرد و غبارهایی که از جنوب غرب یا سمت هامون وارد کشور می‌شود، اما مشکلات ما داخلی است؛ همه مشکلات را به خارج ربط می‌دهیم و به نتیجه هم نمی‌رسیم.

کلانتری با تأکید بر اینکه خود، طبیعت را تخریب کردیم و خودمان هم باید اصلاح کنیم، گفت: 500 میلیارد مترمکعب منابع آب فسیلی داشتیم که 300 میلیارد مترمکعب از آن شور و لب‌شور است و 200 میلیارد مترمکعب هم شیرین بود، این 200 میلیارد مترمکعب را تمام کردیم، مسیر آب جاری را بستیم و دیگر آب جاری نداریم.

وی با تأکید بر اینکه رودخانه‌های ایران مُرده‌اند، گفت: غیر از سفیدرود و رودخانه کارون که کمی نفس دارد، بقیه رودخانه‌ها به مقصد نمی‌رسند، هیچ رودخانه‌ای در کشور غیر از دو رودخانه مذکور، زنده نیست. انتهای رودخانه‌ها شامل تالاب‌ها، محل گرد و غبار شده‌اند.

مسئولین 40 سال اخیر بابت ویرانی طبیعت باید پاسخگو باشند

وی افزود: مراتع که خود از بروز گرد و غبار جلوگیری می‌کرد، به علت تجاوز به مراتع، منشأ گرد و غبار شده است. ما مسئولین 40 سال اخیر باید به تاریخ و در قبال تصمیماتی که در کلان گرفته شده و کشور را از نظر طبیعی ویران کرده، پاسخگو باشیم.

معاون رئیس‌جمهور با تأکید بر اینکه سیل‌های دهه 60، به علت تجاوز به جنگل 10 برابر دهه 30 شده بود، گفت: در بخش گرد و غبار در مرتع و تالاب‌ها نیز همین طور است، نسل ما و به‌ویژه نسل‌های بعد به دلیل مسائل سیاسی و نادانی، قربانی سیاست‌های کلان کشور شده است. در استفاده روزمرگی گفته می‌شود، 40 درصد آب تجدیدپذیر استفاده کن، اما 20 سال است که بیش از 100 درصد استفاده می‌کنیم.

کلانتری تصریح کرد: میزان آب‌های تجدیدپذیر در دهه 60، 132 میلیارد مترمکعب بود، اکنون به 90 میلیارد مترمکعب رسیده است، ما از 90 میلیارد مترمکعب، 96 میلیارد مترمکعب برداشت می‌کنیم، دیگر چیزی برای طبیعت نگذاشتیم.

وی یادآور شد: هزینه گوشت را محاسبه کنید، عشایر کشور سالانه 200 میلیون دلار تولید دارند، هزینه بازگشت خاک به مراتع صدها برابر این مقدار هست، اگر قابل دسترس باشد؛ یعنی به باد بگویید این خاک را در جنوب کرمان دپو کن، من به کوه‌ها برگردانم! با این شرایط، منابعی نمی‌ماند که گرد و غبار نداشته باشیم. ما دانشگاهیان و تصمیم‌سازان باید با تصمیمات اشتباه کلان مبارزه کنیم و نگذاریم کشور بیش از این تخریب شود.

انتهای پیام/