گزارش| پیشبرد دیپلماسی فعال در اوج جنگ تحمیلی/ نگاهی به کارنامه حسین شیخ‌الاسلام در دفاع مقدس و مسئله فلسطین
مرحوم حسین شیخ‌الاسلام از دیپلمات‌های برجسته در دیپلماسی منطقه‌ای و جبهه مقاومت بود. یکی از مقاطعی که وی نقش فعالی در سیاست‌خارجه ایفا کرد، دوران مسئولیت او در معاونت سیاسی وزارت خارجه و در اوج جنگ تحمیلی بود.
گروه تاریخ انقلاب خبرگزاری تسنیم – پانزدهم اسفند ماه سال گذشته و در اولین روزهای شیوع ویروس کرونا در ایران، حسین شیخ‌الاسلام مشاور وزیر امور خارجه و دیپلمات باسابقه بر اثر ابتلا به این ویروس دار فانی را وداع گفت.
جدیدترین خبرها و تحلیل‌های ایران و جهان را در کانال تلگرامی تسنیم بخوانید. (کلیک کنید)
جدیدترین خبرها و تحلیل‌های ایران و جهان را در صفحه اینستاگرامی تسنیم بخوانید. (کلیک کنید)
وی از دانشجویان پیرو خط امام بود که در ماجرای تسخیر لانه جاسوسی آمریکا در آبان ماه سال 58 حضور داشت و سخنگوی دانشجویان بود. شیخ‌الاسلام پس از آن به وزارت امور خارجه رفت و در دوره‌های مختلف عهده‌دار مسئولیت‌های مختلفی همچون معاونت سیاسی، معاونت عربی و آفریقا و سفارت ایران در سوریه بود. وی در دوره هفتم مجلس شورای اسلامی، نماینده مردم شد و به عنوان یک دیپلمات وارد مجلس شد. آخرین مسئولیت‌های وی مدیرکلی امور بین‌الملل مجلس، معاونت امور بین‌الملل دانشگاه آزاد و مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی است.
** مذاکرات متعدد برای محکومیت صدام
حسین شیخ الاسلام در دهه 60 و در سال‌های دفاع مقدس عهده‌دار معاونت سیاسی وزارت امور خارجه بود. در آن سال‌ها ایران علاوه بر جنگ درگیر موضوعات مختلفی همچون حضور نظامی آمریکا در خلیج فارس بود. از این رو وزارت خارجه و معاونت سیاسی این وزارتخانه نقش مهم و برجسته‌ای در حوادث و اتفاقات داشت.
وزارت خارجه در دوران جنگ تلاش داشت با مذاکره و حضور در کنفرانس‌های مختلف متجاوز بودن عراق در جنگ را اعلام و بر لزوم محکومیت صدام تاکید کند. بخشی از این مذاکرات‌ها و اقدامات توسط شیخ‌الاسلام انجام گرفت.
او اردیبهشت ماه سال 63 با حضور در اجلاس خلع سلاح ژنو ضمن تشریح چگونگی استفاده عراق از سلاح‌های شیمیایی علیه نیروهای ایران، نقش دولت‌های غربی در تامین این جنگ‌افزارها برای عراق و سکوت مجامع بین‌المللی در قبال استفاده عراق از آن‌ها را محکوم کرد.
حسین شیخ‌الاسلام در دوران معاونت سیاسی وزارت‌خارجه در دهه شصت
در اردیبهشت ماه سال 65 و پس از پایان عملیات موفق والفجر هشت نیز شیخ‌الاسلام در گفتگو با مقامات سوئدی درباره تقویت قوانینی که در طول جنگ تحمیلی عراق علیه ایران از سوی رژیم بعث عراق زیر پا گذاشته شده تاکید کرد و مقرر شد ایران و سوئد در جلسات سازمان ملل و گردهمایی خلع سلاح و سایر مجامع بین‌المللی شرکت فعالی داشته باشند.
وزارت خارجه ایران در این راستا تلاش کرد از ظرفیت برخی نهادها و مجامع جهانی به خصوص جنبش عدم تعهد استفاده کند. از این رو شیخ الاسلام سفرهای بسیاری به کشورهای عضو جنبش عدم تعهد همچون مالزی، اندونزی و هند کرد. او مرداد ماه سال 63 در دیدار با معاون وزیر امور خارجه هند خواستار این شد که این کشور به عنوان رئیس جنبش عدم تعهد، رژیم عراق را به خاطر استفاده از سلاح‌های شیمیایی به ویژه پس از عدم پاسخگویی این رژیم به درخواست دبیرکل سازمان ملل مبنی بر توقف کاربرد این سلاح‌ها محکوم کند.
شیخ الاسلام در سفری که در سال 65 به سوئد و مجارستان داشت با رئیس سازمان سیپری (موسسه تحقیقات صلح بین‌المللی استکهلم) نیز دیدار کرد. او درخصوص آن دیدار گفت: «رئیس سازمان سیپری صریحاً صدام را به جهت اینکه آغازگر جنگ و متجاوز است محکوم کرد و نیز از عدم موضع‌گیری صریح شورای امنیت سازمان ملل در قبال نقض کنوانسیون‌های بین‌المللی از سوی عراق انتقاد کرد.»
** شکست جبهه عربی علیه ایران و حمایت از قدس
کشورهای سوریه، لیبی و الجزایر در دوران جنگ تحمیلی و بر خلاف دیگر کشورهای عربی، ارتباط نزدیکی با عراق و صدام نداشتند. ایران از این فرصت استفاده کرد تا جبهه عربی علیه ایران شکل نگیرد و ارتباطات خود را با این کشورها حفظ و تقویت کرد.
شیخ الاسلام یکی از فرستادگان مهم ایران به این کشورها بود که در قامت معاونت سیاسی به مذاکره با مقامات سوریه، لیبی و الجزایر پرداخت. نقشی که وی در این رابطه ایفا کرد، موجب شد تا در سال 67 معاون عربی و آفریقا وزارت خارجه و در سال 77 به عنوان سفیر ایران در سوریه معرفی شود.
در آبان ماه سال 64 و در شرایطی که ایران به دلیل ناکامی در عملیات‌های زمینی تحت فشار قرار داشت، هیئتی به سرپرستی شیخ‌الاسلام عازم سوریه و لیبی شد. در ملاقات هیئت ایرانی با رئیس جمهوری سوریه، حافظ اسد تلاش‌های کمیته آشتی عرب برای نزدیکی سوریه به عراق را ناموفق خواند.
شیخ الاسلام در تیر ماه سال 66 نیز برای شرکت در مراسم سالروز استقلال الجزایر به این کشور سفر کرد و با مقامات برخی کشورهای شرکت‌کننده در این مراسم درباره مسائل جنگ ایران و عراق به گفتگو پرداخت.
ایران از طریق این کشورها و به صورت مستقیم و غیرمستقیم توانست برخی از نیازمندی‌های تسلیحاتی خود را تامین کند.
ضمن اینکه ایران در این دوره تلاش‌های بسیاری برای دفاع از حق فلسطین انجام داد. برگزاری کنفرانس‌ها و نشست‌های متعدد با موضوع فلسطین و مقاومت از جمله این اقدامات بود. آذر ماه سال 64 کنفرانسی با حضور گروه‌های مقاومت در تهران برگزار شد که مرحوم شیخ‌الاسلام نقش مهمی در برگزاری آن داشت.
علاوه بر این ایران تلاش کرد تا رژیم صهیونیستی را از سازمان ملل خارج کند. محور این اقدام و پیگیری آن در وزارت امور خارجه، شیخ‌الاسلام بود. شیخ‌الاسلام شهریور سال 63 در بازگشت از سفر به اروپای شرقی گفت که اطمینان از پشتیبانی آلمان شرقی، چکسلواکی و بلغارستان از طرح جمهوری اسلامی مبنی بر اخراج رژیم صهیونیستی از سازمان ملل مهمترین دستاورد به این سه کشور اروپای شرقی بود.
** تلاش برای کاهش تنش‌ها در جنگ داخلی لبنان
یکی از اقدامات برجسته شیخ‌الاسلام در رابطه با لبنان طرحی است که وی در دوره جنگ داخلی در آن کشور پیگیری کرد و موفق شد تنش‌ها بین گروه‌های مسلمان و فلسطینیان را کاهش دهد.
ایران برای پایان دادن به درگیری اردوگاه‌ها و ایجاد امنیت در لبنان یک طرح چند مرحله‌ای آماده کرد. شیخ‌الاسلام از سوی نظام و وزارت خارجه مامور به اجرای این طرح شد که وی طی سه ماه اقدامات بسیاری انجام داد.
شیخ‌الاسلام در مصاحبه‌ای در مورد میزان موفقیت این طرح گفت: «خوشبختانه با پیگیری و تلاش فوق‌العاده، موفقیت‌های چشمگیری در کاهش درگیری‌ها و کسب توافق طرفین درگیر به دست آوردیم و با عقب‌نشینی نیروهای فلسطین، حصار غذایی دارویی اردوگاه‌ها پس از مدتی شکسته شد و غذا و دارو به داخل اردوگاه‌ها ارسال شد و توانستیم با کاهش درگیری‌ها و رساندن غذا به نیروهای محاصره شده، جان تعدادی از افراد محاصره شده را نجات دهیم و از میزان تلفات بکاهیم.»
** موضع‌گیری علیه مداخله نظامی آمریکا در بحبوحه جنگ
در سال 66 و پس از اجرای موفق عملیات کربلای 5 زمزمه حضور نظامی آمریکا در خلیج فارس و مداخله در جنگ ایران و عراق به گوش رسید. این حضور به بهانه حفاظت از کشتی‌های عراقی در جنگ نفتکش‌ها بود؛ جنگی که عراق آغازگر آن بود و در دوره‌های مختلف تشدید کرده بود.
تلاش وزارت خارجه ایران در آن دوره موضع‌گیری درباره اقدام آمریکا و ورود نظامیش به خلیج فارس بود. این در حالی بود که کشورهای عربی و دیگر کشورها تلاش می‌کردند ایران را به قبول صلح با عراق و بعدها به پذیرش قطعنامه 598 ترغیب سازند.
شیخ الاسلام خرداد ماه سال 66 طی مصاحبه‌ای در وین درباره گزارش روزنامه واشنگتن پست در خصوص تصمیم آمریکا برای حمله به ایران در صورت استقرار موشک‌های کرم ابریشم در تنگه هرمز گفت: «در این صورت ما هم حمله خواهیم کرد. اگر آمریکا چنین اشتباهی مرتکب شود، ما مطمئناً آن را بی‌جواب نخواهیم گذاشت... در صورتی که آمریکا به خاک ایران حمله کند، ما هم در داخل خاک آمریکا دست به حمله خواهیم زد.»
وی همچنین گفت: «اگر ما نتوانیم نفت خود را صادر کنیم، به هیچ کشوری بدون در نظر گرفتن اینکه کشتی‌هایش با پرچم چه قدرتی یا ابرقدرتی حرکت می‌کند، اجازه صدور نخواهیم داد.»
شیخ‌الاسلام بهمن ماه سال 66 و در دیدار با قائم مقام وزیر امور خارجه مجارستان نیز گفت: «جمهوری اسلامی ایران تا کسب حقوق مشروع و تحقق صلح عادلانه به دفاع مقدس خود ادامه می‌دهد.»
شیخ الاسلام این موضوع را در دیدار با موراچف نایب رئیس مجلس اتحادیه جماهیر شوروی نیز مطرح کرد و با اشاره به اینکه ادعای تامین امنیت خلیج فارس، یک دروغ بزرگ است و آمریکا در پی ایجاد پایگاه دائمی در منطقه، این دروغ را بافته است، گفت: «اگر از حمله عراق به کشتی‌ها جلوگیری شود، مشکل در خلیج فارس حل خواهد شد و این اقدام به خودی خود مانع حضور آمریکایی‌ها در منطقه نیز می‌شود.»
وی در دیدار با مسعود محمد ابراهیم وزیر مشاور در کابینه عربستان سعودی بدون نام بردن از کشوری خاص، کشورهای منطقه را به پرهیز از همکاری با آمریکا فراخواند و گفت: «کسانی که به آمریکا پایگاه می‌دهند و امکانات خود را در اختیار آمریکا می‌گذراند، عملاً منطقه را به دوره استعمار باز می‌گرداننند و کشورهای منطقه باید مخالفت صریح خود را با این اقدام اعلام کنند. ما رسماً و صریحاً اعلام کرده‌ایم هر کشوری که امکانات خود را در اختیار آمریکا قرار دهد، به عنوان کشور امکانات‌دهنده به دشمن ما تلقی خواهد شد.»
انتهای پیام/
