گزارش// آیا امکان بروز تخلف در توزیع «واکسن کرونا» وجود دارد؟!

به گزارش خبرنگار بهداشت و درمان باشگاه خبرنگاران پویا؛ نوپدید بودن بیماری کرونا و کوتاه شدن مدت زمان ساخت واکسن علیه این بیماری، باعث شده واکسن‌‌های مؤثری که برای این بیماری ساخته شده‌‌اند تنها مجوز مصرف اورژانسی را دریافت کنند.

در شرایط معمول یک واکسن برای این‌‌که به مصرف عموم برسد، 5 تا 10 سال زمان لازم دارد اما به دلیل همه‌‌گیری بیماری کرونا و افزایش تلفات ناشی از این بیماری، تولید واکسن‌‌ها سرعت زیادی گرفته و بسیاری از واکسن‌‌هایی که به مرحله تست انسانی رسیده‌‌اند، در شرایط اضطراری مجوز مصرف اخذ کرده‌‌اند و واکسیناسیون علیه کرونا، در زمان حاضر به دغدغه تمام کشورهای جهان تبدیل شده است.

به دلیل محدود بودن میزان تولید واکسن در جهان، بهترین استراتژی برای کشورها اتکا به تولید داخلی خودشان است تا بتوانند با سرعت بیشتری پوشش واکسیناسیون علیه کرونا را افزایش دهند. در کشور ما اولین واکسن ایرانی کرونا در حال گذراندن مرحله نخست تست انسانی است؛ در هفته جاری مجموعه انستیتو رازی که مجوز تست انسانی واکسن کرونا را گرفته کار خود را آغاز خواهد کرد؛ واکسن دیگری نیز در انستیتو پاستور ایران با انتقال دانش فنی از کشور کوبا در حال پیگیری برای اجرای فاز سوم کارآزمایی بالینی است.

البته برای کنترل خیز بیماری و جلوگیری از افزایش تلفات، قرار است تا زمان تولید انبوه واکسن ایرانی کرونا، بخشی از جمعیت مانند افرادی که خطر بیشتری از لحاظ ابتلا به بیماری کرونا دارند؛ با واکسن‌‌های وارداتی از کشورهایی مانند روسیه علیه بیماری واکسینه شوند.

با توجه به محدود بودن میزان واردات واکسن به کشور و ضرورت توزیع عادلانه آن میان گروه‌‌های آسیب‌‌پذیر و در معرض خطر، نحوه توزیع واکسن کرونا، اهمیت ویژه‌‌ای دارد.

هر دارو و واکسنی که وارد کشور می‌‌شود از واردات تا توزیع، زنجیره مشخصی را طی می‌‌کند؛ با این حال در طول این زنجیره ممکن است تخلفاتی نظیر قاچاق معکوس دارو، خروج دارو از زنجیره رسمی توزیع و ورود اقلام تقلبی به نام واکسن به زنجیره توزیع، رخ دهد.

برای جلوگیری از بروز این‌‌گونه فسادها، باید نظارت بر زنجیره توزیع دارو و واکسن افزایش یابد؛ زنجیره توزیع واکسن کرونا، با استفاده از سامانه‌‌های الکترونیکی مانند «تی‌‌تک» قابل رصد کردن است؛ تی‌‌تک، سامانه ردیابی، رهگیری وکنترل اصالت کالاهای سلامت‌‌محور است که با استفاده از آن، می‌‌توان بر زنجیره تأمین و توزیع دارو از زمان وارد شدن آن به کشور تا رسیدن به دست مصرف‌‌کننده نهایی، نظارت کرد.

چند روز پیش، رئیس ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز در نامه‌‌ای به وزیر بهداشت، با اشاره به مخاطرات مربوط به تأمین و توزیع غیرسیستمی واکسن کرونا بر ضرورت رهگیری و ردیابی واکسن کرونا تأکید کرد.

در این نامه آمده است: «مطابق گزارش‌های واصله، با تأمین ارز دولتی موردنیاز برای واردات واکسن کرونا به کشور، مسئولیت واردات 16 میلیون دوز واکسن به ارزش 200 میلیون دلار به «هیئت امنای صرفه‌جویی ارزی در معالجه بیماران» و مسئولیت توزیع واکسن به «معاونت بهداشت و دانشگاه‌های علوم پزشکی» واگذار شده است.

با توجه به نبود زیرساخت‌های سامانه‌ای برای ردیابی، رهگیری و کنترل اصالت واکسن در معاونت بهداشت، احتمال بروز تخلفات و مفاسد گسترده نظیر خروج واکسن از زنجیره توزیع و قاچاق معکوس به کشورهای همسایه، ورود اقلام تقلبی به زنجیره توزیع به نام واکسن، شکل‌گیری بازار سیاه، دریافت چندباره واکسن توسط افراد فاقد شرایط و ... وجود دارد. با عنایت به مشکلات فوق و برخی تجربیات ناموفق گذشته که منجر به ایجاد بازار غیر رسمی در زمینه برخی از اقلام مقابله با کرونا شده است، در صورت عدم اتخاذ تدابیر مناسب، امکان تبدیل شدن یک موفقیت ملی به یک بحران و مخاطره امنیت ملی دور از انتظار نیست. لذا به منظور پیشگیری از مخاطرات احتمالی، پیشنهادهایی به این شرح ارائه می‌شود:

استفاده از ظرفیت سامانه ردیابی، رهگیری و کنترل اصالت کالاهای سلامت‌محور (تی‌تک) در سازمان غذا و دارو، با هدف رصد توزیع و عرضه واکسن (بر اساس واحد فراورده) در طول زنجیره تامین و جلوگیری از ورود واکسن‌های تقلبی به زنجیره (اعم از واکسن‌های وارداتی و تولید داخل) با توجه به لزوم تزریق چندمرحله‌ای واکسن کرونا به افراد برای ایجاد اثربخشی، ضروری است افراد واجد شرایط، در هر مرحله نوع یکسانی از واکسن کرونا را دریافت کنند و این موضوع ضرورت رصد سیستمی توزیع واکسن و واکسیناسیون را دوچندان می‌کند؛ از سوی دیگر در صورت ایجاد عوارض احتمالی ناشی از واکسیناسیون نیز بایستی افراد و واکسن‌های استعمال‌شده قابل ردیابی و رهگیری الکترونیک باشند.

در حال حاضر توزیع واکسن در 12000 داروخانه کشور با استعلام کد ملی هر فرد (هویت‌سنجی)، استعلام شناسه هر واکسن (اصالت‌سنجی) و سپس از رده‌خارج‌کردن واکسن‌های استعمال‌شده، از طریق سامانه تیتک فراهم است؛ در راستای پیشگیری از قاچاق، تقلب، عرضه خارج از شبکه و مخاطرات امنیتی، بهداشتی و سلامتی مربوطه، خواهشمند است دستور فرمایید تدابیر فوق برای تأمین و توزیع واکسن کرونا در دستور کار قرار گیرد.»

با وجود هشدار ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز به وزارت بهداشت، نگاهی به اعضای کمیته اجرایی واکسیناسیون کرونا نشان می‌‌دهد که به جز سخنگوی سازمان غذا و دارو هیچ یک از مسئولین سازمان غذا و دارو در این کمیته عضویت ندارند که این امر نگرانی‌‌ها را برای بی‌‌توجهی به نقش خطیر تی‌‌تک در جلوگیری از بروز فساد در زنجیره توزیع واکسن کرونا بیشتر می‌‌کند.

در این زمینه باید توجه داشت که سامانه تیتک، سامانه توزیع اقلامی مانند واکسن است؛ بر اساس برنامه ملی استقرار و گسترش واکسیناسیون کرونا، به نظر می­رسد که قرار است تزریق واکسن در شبکه بهداشتی کشور انجام شود؛ در شبکه‌‌های بهداشتی کشور، سامانه‌‌ سیب وجود دارد اما باید توجه داشت که شبکه‌‌های بهداشتی به سامانه تی‌‌تک متصل نیستند!

این امر بستری را برای وقوع تخلفات و مشکلات در زنجیره توزیع واکسن کرونا ایجاد می‌‌کند؛ در سامانه تی‌‌تک، شناسۀ تجاری فرآورده، شناسۀ ردیابی و رهگیری، اصالت و تاریخ انقضا از طریق برچسب اصالت و ردیابی محصولات سلامت محور قابل استعلام است؛ سامانه‌‌ الکترونیک سلامت در شبکه بهداشت کشور(سیب)، قابلیت ثبت اطلاعات مربوط به تزریق واکسن را دارند اما توانایی کنترل اصالت داروها را ندارند؛ برای رفع این مشکل، اطلاعات مراکز بهداشتی باید در تی‌تک ثبت شود تا میزان توزیع واکسن کرونا از سوی شرکت‌‌های پخش به هر مرکز بهداشت مشخص و اصالت واکسن از طریق استعلام از تی‌‌تک کنترل شود.

البته شایان ذکر است که به تازگی رئیس سازمان غذا و دارو اظهار کرده است "تلاش‌مان این است که واکسن کرونا در سامانه «تی تک» ثبت شود تا بدانیم هر فردی کدام یک از این واکسن ها را دریافت کرده است. تا از الان از شایعات یا احیانا خروج این واکسن ها از شبکه رسمی توزیع پیشگیری کنیم.

باید دید این وعده تا چه میزان محقق خواهد شد.

جدیدترین خبرها و تحلیل‌های ایران و جهان را در کانال تلگرامی تسنیم بخوانید. (کلیک کنید)

انتهای پیام/