معمای کسری بودجه در عربستان؛ سعودی‌ها پول را کجا هزینه می‌کنند؟

به گزارش گروه بین الملل خبرگزاری تسنیم، از سال 2014، بودجه‌های عربستان شاهد کسری مداوم بیش از 400 میلیارد دلار بوده است که سبب شد تا این کشور هم از وام و هم از ذخایر ارزی خود استفاده کند؛ ذخایری که  از 125 میلیارد دلار در سال 2019 به 92 میلیارد دلار در سال 2020 کاهش یافت در حالی که پیش بینی می‌شود میزان این ذخایر به 74.6 میلیارد دلار در سال 2021 کاهش یابد[2].

مسئولین عربستان بودجه این کشور را برای سال 2021، 263 میلیارد دلار اعلام کردند که نسبت به سال گذشته 7% کاهش داشته است. بر این اساس عربستان تلاش می‌کند کسری بزرگ ناشی از کاهش درآمد نفت و افزایش هزینه‌های لازم برای مقابله با بحران ویروس کرونا را مهار کند. این بودجه با کسری 79 میلیارد دلاری معادل 12 درصد از تولید ناخالص داخلی به تصویب رسیده است[3].

محمد الجعدان، وزیر دارایی عربستان در خصوص تصویب بودجه گفت: ما اکنون در یکی از بدترین شرایط اقتصادی تجربه شده در طول تاریخ خود هستیم و برای جبران کسر بودجه، تمامی گزینه‌ها را بررسی می‌کنیم[4].

این درحالی است که موسسه اعتبارسنجی «مودیز»، یکی از سه موسسه اعتبارسنجی معتبر جهان، در تازه‌ترین ارزیابی­های  خود از وضعیت مالی دولت عربستان به این موضوع اشاره کرده که ممکن است ریاض نتواند بر عایدی سالانه سرمایه 75 میلیارد دلاری شرکت نفتی آرامکو برای فراتر از سال 2021 حساب باز کند، مگر اینکه قیمت‌ نفت‌خام به بیش از 80 دلار افزایش یابد. این درحالی است که دولت عربستان برای تامین کسری بودجه خود به درآمدهای این شرکت وابستگی بالایی دارد. کاهش قیمت نفت، جنگ یمن و کاهش درآمدهای ارزی در کنار افزایش مخارج عربستان سعودی ناشی از همه گیری ویروس کرونا مهمترین دلایل کسری بودجه عربستان به شمار می‌رود.

1.کاهش قیمت نفت

عربستان یکی از بزرگترین اقتصاد­های نفتی جهان را در اختیار دارد. این کشور تا قبل از شیوع همه گیری کرونا با تولید 11 میلیون و 300 هزار بشکه در روز[5] بعد از ایالات متحده بیشترین تولید کننده نفت خام در جهان به حساب می‌آید[6]. با آغاز راهبرد ضربه زدن به اقتصاد جمهوری اسلامی ایران و روسیه، عربستان ظرفیت تولید نفت خام خود را افزایش داد و این موضوع باعث کاهش نرخ نفت تا 30 دلار شد[7].  این موضوع در کنار همه گیری کرونا باعث شد تا درخواست برای نفت کاهش چشمگیری را تجربه کند. این اقدامات در حوزه نفتی کاهش 10 درصدی ارزش سهام آرامکو را در پی داشت[8].

1. نمودار تولید نفت خام عربستان سعودی

2. قیمت نفت از سال 2019 تا 2020

2.جنگ یمن

جنگ بی‌فایده در یمن و خریدهای سرسام آور تسلیحاتی عربستان سعودی از آمریکا و قدرت‌های فرامنطقه‌­ای دومین دلیلی است که باعث کسری بودجه این کشور شده است. جنگ نافرجام یمن، بحران اقتصاد این کشور را عمیقتر کرده است. تبعات این جنگ که توسط آمریکا مدیریت می‌شود، کاهش رتبه اعتباری عربستان از سوی نهادهای اعتبار سنجی را در پی داشت. موسسه رتبه بندی فیچ در گزارش خود از اقتصاد عربستان، رتبه اعتباری این کشور را با توجه به افزایش تنش‌های ژئوپلتیکی در منطقه و احتمال حملات بیشتر به زیرساخت‌های این کشور توسط یمن پس از حمله پهپادی یمن به تاسیسات نفتی شرکت آرامکو، از "A+" به "A" کاهش داد[9].

جنگ یمن افزایش قراردادهای خرید تسلیحات عربستان را نیز در پی داشته است. ریاض در سال 2019 بیش از 8 درصد از تولید ناخالص داخلی خود را صرف هزینه‌های نظامی و خرید تجهیزات از آمریکا، کشورهای غربی، چین و روسیه کرده است[10]. این جریان از سال 2004 تاکنون به طور متناوب در همین سطح وجود داشته است[11]. عربستان در سال 2020 سومین کشور در جهان از نظر اختصاص بودجه نظامی بوده است. این کشور با 78 میلیارد دلار بودجه نظامی و قراردادها و تسلیحات آمریکایی، اروپایی، چینی و روسی بزرگترین خریدار تسلیحات نظامی در منطقه به شمار می‌رود[12].

3.تبعات ناشی از ویروس کرونا

تبعات ناشی از همه گیری کرونا، آخرین ضربه‌ای بود که بر اقتصاد عربستان وارد آمد. همانگونه که اشاره شد با شیوع بیماری کرونا، قیمت‌های نفت‌خام با کاهش شدید مواجه شد و در حال‌حاضر 35 درصد پایین‌تر از سطوح پیش از بیماری قرار دارند. همزمان در این شرایط، طبق توافقی که میان تولیدکنندگان جهانی برای کاهش عرضه  صورت گرفت، این شرکت مقدار استخراج نفت‌ خود را کاهش داده است، اما این کاهش نتوانسته است شرایط اقتصادی عربستان را بهبود ببخشد. از طرف دیگر کرونا باعث شد تا امسال عربستان بیش از 2 میلیارد دلار[13] را در نتیجه تعلیق عمره و کاهش شرکت کنندگان در مراسم حج از دست داد در حالی که این کشور سالانه میلیون‌ها مسلمان را از سراسر جهان میزبانی می‌کرد. آنچه در حال حاضر از عملکرد مدیران این کشور دیده می­‌شود بخش قابل توجه اقتصاد بحران زده عربستان سعودی، ناشی از تبعات مدیریت ناکارآمد سیاستمداران این کشور، عدم برنامه ریزی واقع گرایانه در کنار هزینه‌های غیر قابل توجیه بحران یمن است که باعث شده تا رتبه اقتصادی این کشور کاهش پیدا کند و کسری بودجه این کشور در طی سالهای گذشته افزایش فزآینده‌ای داشته باشد.