در حاشیه نشر| نمایشگاه مجازی کتاب؛ مذموم یا مفید و مهم؟

خبرگزاری تسنیم- حمید روشن‌ضمیر

کمتر از یک هفته از اعلام برگزاری نمایشگاه مجازی کتاب در ایران می‌گذرد. خبری که تنها به صدور یک حکم برای آن بسنده شده است و هنوز جزئیاتی از برگزاری آن به صورت دقیق منتشر نشده است. تا پیش از اعلام این خبر، عمده ناشران ایران بر دو شکل با این رویداد روبرو می‌شدند. شکل نخست ناشرانی که بر این باور بودند که نمایشگاه کتاب مجازی در ایران قابلیت عرضه شدن ندارد چون گستردگی نمایشگاه کتاب تهران و تنوع آن اجازه چنین اقدامی را در فضایی مجازی نمی‌دهد و بسیاری از بخش‌های آن نمی‌توانند در فضایی غیر از فضای حقیقی محقق شوند. دیدگاه دوم نیز بر این باور بود که باید یارانه برگزاری نمایشگاه را به صورت نقدی و یا خرید کتاب به بدنه نشر تزریق کرد تا بتواند به حیات خود ادامه دهد.

در این فقره چند موضوع جالب توجه است. نخست اینکه نشر ایران در هر شکل از خود اعم از دولتی و یا خصوصی، به صورت پیش‌فرض خود را وابسته به دولت می‌داند. رگ حیاتش را در دست دولت می‌بیند و بدون یارانه دولتی چه از محل نمایشگاه کتاب و چه طرح‌های فصلی و چه خرید کتاب و یا نمایشگاه‌های استانی مجالی برای حیات خود متصور نیست. ناشر در چنین وضعیتی چه می‌کند.

مهمترین اتفاقی که برای نشر در این وضعیت رخ می‌دهد خشک شدن چشمه‌های خلاقیت و شناسایی مخاطبان و بازار هدفش است. بازاری که می‌تواند مشتریان بالقوه و بالفعل او را تشکیل دهند. بازاری که او باید خودش را در آن ثابت کند و حرف نویی قابل خرید برای مخاطبش آن هم به شکلی زیبا و قیمتی عادلانه و رقابتی عرضه کند که اگر چنین کند بدون یارانه‌های رنگ و روارنگ دولتی نیز می‌تواند به بقای خود امیدوار باشد.

نکته دوم در این است که صنعت نشر و ناشران ایرانی باید یاد بگیرند که ناشران موفق در جهان نه تنها کتاب را یک محصول تک وجهی نمی‌پندارند که یک کانال یک سویه برای درآمد اقتصادی به حساب بیاید. کتاب محصولی است تعاملی که به شیوه‌های مختلفی برای کسب درآمد و نیز عرضه مادی و معنوی آن وجود دارد. برگزاری انواع پروموشن‌های تبلیغاتی پیرامون یک محصول، تولید انواع محصولات جانبی متعدد از کتاب و فروش و مبادله رایت کتاب و همراهی تبلیغاتی با مولف یا مترجم تنها بخشی از اینهاست. در چنین تفکری فضای مجازی بستری مناسب برای انواع فعالیت‌های اقتصادی از سوی ناشران به شمار می‌رود. 

نکته سوم اینکه دولت بنا به وظیفه ذاتی خود برنامه‌هایی در زمینه حمایت از صنایع فرهنگی در دست اجرا دارد. طبیعی است که این برنامه‌های زمانی موفق خواهد بود که تامین کننده نیاز ناشران باشد و با استفاده از نظرخواهی آنها تدارک  دیده شده باشد.

با این چند پیش فرض می‌توان به تحلیل درستی از برپایی نمایشگاه کتاب مجازی در ایران دست یافت.

بسیاری از ناشران برپایی این نمایشگاه را به دلیل وجود انواع فروشگاه‌های مجازی نمی‌پسندند اما هیچ پژوهش و یا حتی بررسی کارشناسانه‌ای توانمندی این پایگاه‌ها در ارائه بخش عمده محصولات نشر ایران را به تمامی نقاط کشور تأیید نمی‌کند و از سوی دیگر مخاطب خرید کتاب به چه طریقی باید مثلاً برای خرید ده کتاب در دو موضوع مختلف به نشانی اینترنتی ده‌ها سایت خرید کتاب دست پیدا کند.

اگر ناشران ایران حضور در فضای مجازی را جز تلاش برای فروش نسخه‌های فیزیکی در نظر نمی‌گیرند نشان از عقب‌ماندگی حرفه‌ای آنها در فعالیت اقتصادی‌شان و ناتوانی آنها در کشف و فهم بازارهای جدید است.

از سوی دیگر تجربه نشان داده که تزریق یارانه نقدی به ناشران ایرانی در نهایت موضوعی جز تقویت بازار دلالی و هدایت نشدن این نقدینگی به تولید محصول را دامن نخواهد زد. در این فضا بیان موضوعاتی مانند اینکه هزینه برگزاری نمایشگاه کتاب را باید نقدی و یارانه‌ای به ناشران تزریق کرد امری غیر‌حرفه‌ای به شمار می‌رود.

نمایشگاه کتاب مجازی در چنین راستایی امکانی برای شناسایی و تقویت خلاء‌های حضور نشر ایران در فضای مجازی و تقویت هم‌افزایی جمعی در شرایط خاص حاکم بر نشر و نیز عرصه‌ای برای ناشران به منظور سنجش توانایی‌شان برای پرزنت کردنشان در فضای حضور مخاطبانی تازه و حتی فرامرزی دانست. رویدادی که نباید تجربه‌های نادرست و ضمنی پیشین در برگزاری این رویداد را دلیلی برای ناکامی دوباره آن در قالبی تازه پنداشت.

این نمایشگاه چنانچه تجربه و برنامه‌های تازه‌ترین رویداد از این نوع -یعنی نمایشگاه کتاب فرانکفورت- نشان می‌دهد فرصتی قابل اعتنا برای هم‌افزایی و گردهم آیی نزدیک‌تر مخاطبان و ناشران و محصولات آنهاست و در این گردهم‌آیی لاجرم برنده کسی است که محتوایی فاخرتر و زبانی رساتر برای عرضه خود داشته باشد. این نمایشگاه در یک کلام عرصه‌ای است برای نمایش توانایی‌های ناشران در جذب و هماره کردن مخاطبان و اگر ناشری دل خوشی از این مهم ندارد و یا اعتقادی به آن گناهی بر گردن نمایشگاه کتاب مجازی نیست.

انتهای پیام/