واعظی: روسیه شریک مؤثر و پایدار ایران است
رئیس دفتر رئیس جمهور گفت: ایران و روسیه با پیوند زدن حوزه‌های مکمل تجاری، اقتصادی، مالی و فناوری اثبات کرده‌اند که تحریم‌ها در دنیای وابستگی متقابل ره به جایی نمی‌برد.
به گزارش حوزه دولت خبرگزاری تسنیم، محمود واعظی رئیس‌دفتر رئیس‌جمهور در گفت‌وگو با روزنامه دولت به روابط ایران و روسیه پرداخته است.
مشروح این گفت‌وگو را در ادامه می‌خوانید:
نگاه اجمالی به تاریخ روابط دو کشور ایران و روسیه گویای آن است که این مناسبات به تدریج از استحکام و پایداری بیشتری برخوردار شده است، تحلیل شما از ابعاد این روابط در دوره معاصر چیست؟
واعظی: روابط دو کشور در دوره معاصر را می‌توان در سه سطح بین‌المللی، منطقه‌ای و دوجانبه تحلیل و بررسی کرد. اول، سطح بین‌المللی روابط معطوف به همکاری‌های دو کشور برای صلح و امنیت بین‌المللی، حمایت از یکدیگر در مجامع بین‌المللی، تقویت چندجانبه‌گرایی و حقوق بین‌الملل بوده است. دوم، در سطح منطقه‌ای، همکاری‌ها طیف نسبتاً گسترده‌ای را شامل میشود. همکاری‌های دو کشور در خاورمیانه و خلیج فارس، قفقاز و آسیای مرکزی، افغانستان، سوریه، ونزوئلا، مبارزه با تروریسم و افراط گرایی، مقابله با تجزیه طلبی، حل و فصل بحران‌های منطقه‌ای، حمل و نقل، ترانزیت، کریدور شمال ـ جنوب، دریای خزر و مشارکت در سازمان‌های منطقه‌ای مانند شانگهای و اتحادیه اوراسیا و غیره از جمله همکاری‌های دو کشور در سطح منطقه‌ای است.
سومین سطح از همکاری‌ها، سطح دوجانبه است. این سطح از روابط بسیار متنوع و گسترده است. این سطح از روابط را می‌توان در بخش‌های سیاسی، نظامی، امنیتی، اقتصادی، تجاری، علمی و فناوری و فرهنگی تقسیم کرد. نگاه مختصر به روابط دو کشور نشان می‌دهد که این روابط از ویژگی‌های زیر برخوردار است:
1- روابط بسیار متنوع و چند بعدی شده و به تمام بخش‌ها تسری یافته است.
2- تماس‌ها بسیار گسترده است و همه حوزه‌های رسمی و غیردولتی را در بر می‌گیرد.
3- دو طرف به روابط نگاه دراز مدت دارند.
5- به دلیل تنوع حاکم بر روابط این همکاری‌ها بخوبی قابل مدیریت است.
6- نوعی از واقع نگری کارکردی در نگاه به روابط از سوی طرفین ایجاد شده است.
لذا این طیف متنوع از همکاری‌ها، نه تنها دو کشور را وارد مرحله جدید کرده است بلکه به روابط ایران و روسیه موقعیت راهبردی داده و در همه سطوح در حال گسترش است. ویژگی برجسته روابط در دوران معاصر بر این محور تمرکز دارد که هر دو کشور در عین حفظ استقلال کامل، در مسیر همپوشانی بیش تر و تکمیل یک دیگر قرار گرفته‌اند.
با توجه به تحولات ژئوپلیتیکی جهان و بازی قدرت‌ها، ارزیابی جناب‌عالی از تحولات روابط دو کشور با توجه به شرایط کنونی چیست؟
واعظی: ژئوپلیتیک یکی از مؤلفه‌های تعیین کننده و گریزناپذیر در تنظیم روابط خارجی است و همجواری جغرافیایی، بعد ویژه‌ای در قالب سیاست همسایگی بر روی مناسبات دو کشور می‌گشاید. مرز و دریای مشترک موجب پیوستگی‌های متقابل اقتصادی، تعاملات فرهنگی و ارتباطات ملت‌ها میشود و منافع و مخاطرات سیاسی، اقتصادی و امنیتی همسایگان را به هم پیوند می‌زند. عالی ترین سطح تعاملات زمانی است که دو کشور همسایه در مقابل یک دشمن زیاده‌طلب قرار می‌گیرند و تصمیم می‌گیرند ظرفیت‌ها و توانمندی‌هایشان را برای دفاع از حقوق حاکمیتی خود، تجمیع نمایند.
همواره گرایش به همگرایی و تعمیق مناسبات در طرفین وجود داشته است، گویا دو طرف برخورداری از مناسبات نزدیک دوستانه را ضروری و اجتناب ناپذیر تلقی می‌کرده‌اند. لذا علاوه بر اصالت روابط کهن همسایگی، این رخدادهای سیاسی موجب شده است که ایران و روسیه در جبهه متحدی قرار گرفته و از دست اندازی قدرت‌های سلطه‌گر بر مقدرات و منابع منطقه جلوگیری کنند.
در حال حاضر دوکشور از مناسبات متعارف عبور کرده وگام های مؤثر برای طراحی و پایه‌ریزی شراکت در عرصه‌های مختلف برداشته‌اند و حتی در مواردی از جمله مبارزه با تروریسم، افراط گرایی و تحکیم صلح و ثبات در منطقه غرب آسیا همکاری‌های اثربخشی داشته‌اند. دوران تاخت و تاز غربی‌ها در منطقه ما به پایان رسیده و امروز آنها ناگزیرند منافع و ملاحظات ایران و روسیه را در سیاست‌های منطقه‌ای خود منظور نمایند.
جامعه بین‌المللی در دوران گذار و معماری نظم پساغربی است و در این وضعیت، قدرت‌های مستقل منطقه‌ای مانند ایران و روسیه حرف‌های جدیدی برای گفتن و شیوه مطلوب مدیریت جهان دارند. تا زمانی که تهدیدات و مخاطرات فراروی کشورها و ملت‌های ما مشترک و منافع همکاری‌هایمان سودمندی متقابل داشته باشد، این روابط مستحکم و پایدار خواهد ماند. چشم‌انداز روابط و همکاری‌های گسترده و متنوع ایران و روسیه روشن و تعیین کننده است.
با توجه به نقش روسیه در توسعه فناوری نیروگاههای هسته‌ای ایران، برخی معتقدند، این همکاری ممکن است موجب بیاعتمادی برخی کشورهای همسایه به ایران شود، در این‌باره چه نظری دارید؟
واعظی: ما خودمان مدافع و مشوق شفافیت حداکثری و نظارت بین‌المللی بر فعالیت‌های هسته‌ای هستیم و حتی فراتر از تعهداتمان با سازوکارهای بین‌المللی همکاری کرده‌ایم. همکاری‌های هسته‌ای ایران و روسیه هم در بستری شفاف، قانونمند و تحت نظارت آژانس بین‌المللی انرژی اتمی صورت می‌گیرد و طبیعتاً روسیه نیز بدون هماهنگی و رعایت مقررات آژانس بین‌المللی انرژی اتمی با ایران همکاری نمی‌کند. اگر مشابه همین شفافیت در فعالیت‌های هسته‌ای جدید برخی از همسایگان ما باشد، قطعاً موجب تقویت اعتماد میان کشورهایمان خواهد شد.
به نظر شما همکاری ایران و روسیه و توافق دو کشور برای تحکیم مناسبات در شرایط کنونی، چه پیامی برای آمریکا دارد؟ و تا چه اندازه می‌‌تواند در بی‌اثر کردن تحریم‌ها مفید واقع شود؟
واعظی: همکاری‌های دو کشور همسایه ایران و روسیه در یک بستر تاریخی شکل گرفته است. نگاه جمهوری اسلامی ایران به روسیه و اراده ما برای تعمیق و توسعه مناسبات ریشه در ویژگی‌های ذاتی دو کشور و عناصری مثل اشتراکات و منافع دو طرف دارد و بر پایه اصولی مثل استقلال، احترام متقابل به حقوق همدیگر و عدم مداخله بنا شده و در ماهیت خود بر اساس ملاحظات در قبال کشورهای ثالث تنظیم نشده است، اما بدون تردید سیاست تهدید، تحریم و فشار ایالات متحده بر دو کشور ایران و روسیه در تقویت مناسبات نقش مهمی داشته است.
بسیاری از مسؤلین و بخش‌های تجاری و اقتصادی روسیه به خصوص در صنایع نفت و گاز و بخش‌های مالی و اعتباری آنها همانند ایران در معرض تحریم‌های ظالمانه و غیرقانونی آمریکا قرار دارند. لذا ایران و روسیه با پیوند زدن حوزه‌های مکمل تجاری، اقتصادی، مالی و فناوری اثبات کرده‌اند که تحریم‌ها در دنیای وابستگی متقابل ره به جایی نمی‌برد. آمریکایی‌ها هم متوجه شده‌اند که سیاست فشار و تحریم علیه ایران و روسیه نه‌تنها به هیچ یک از اهداف خود نرسیده، بلکه باعث اتحاد و انسجام کشورهای هدف مجازات‌های غیرقانونی شده است.
امروزه جامعه آمریکا به شدت دوقطبی شده و شهروندان آمریکا نیز عملکرد سیاست خارجی دولتمردان خود را زیر سؤال می‌‌برند. مهم‌ترین ابزار بی‌اثر کردن تحریم‌ها، همبستگی ملی و تکیه بر توان داخلی است، در عین حال، ائتلاف‌سازی با کشورهای همسو، راهکاری برای ارتقای تاب‌آوری ملی است و این پیام را به تحریم‌کنندگان می‌‌رساند که جبهه جهانی ضد تحریم هر روز مستحکم‌تر و رژیم تحریم ناکارآمدتر و بی‌اعتبارتر میشود.
دوران سیطره بلامنازع آمریکا بر جهان رو به افول و پارادایم قدرت در حال تغییر و پارادایم سیطره آمریکا بر مناسبات جهانی رنگ باخته است. ضمن آنکه کنش دو کشور بر اساس اهداف و منافع خودشان، همسایگی و مشترکات موجب شده در حوزه‌های زیادی شاهد همپوشانی این اهداف و منافع باشیم.
روسیه در قبال برجام با حسن نیت رفتار کرده و در کنار ایران بوده است. روسیه در شورای امنیت نیز از مواضع ایران دفاع کرد و به نفع ایران رأی داد. به نظر شما آیا این رفتار روسیه تداوم خواهد داشت؟
واعظی: برجام، ورای رفتار خصمانه‌ای که هیأت حاکمه آمریکا در قبال آن اتخاذ کرد، یکی از دستاوردهای مهم رژیم عدم اشاعه هسته‌ای از مسیر مذاکره و چندجانبه است که چندین کشور از جمله روسیه در مهندسی آن نقش آفریدند. در واقع حمایت از برجام در سطح بین‌المللی، حمایت از چندجانبه‌گرایی، صلح و امنیت و مسئولیت بین‌المللی است. در واقع روسیه و کشورهای اروپایی با حمایت از برجام از اعتبار شورای امنیت و سازمان ملل و توافقات مشروع بین‌المللی حمایت کرده‌اند و البته کنشگری ایران و روابط خوب ایران و روسیه در این رهگذر قابل چشم‌پوشی نیست.
در شرایط امروز اهمیت حضور فعال و اثرگذار ایران در منطقه و صحنه بین‌المللی را چطور ارزیابی می‌‌کنید و روسیه در تقویت این حضور، چه نقشی می‌‌تواند داشته باشد؟
واعظی: جمهوری اسلامی ایران و روسیه در محیطی ژئوپلیتیکی قرار گرفته‌اند که یا از بحران‌های کهنه و مزمن رنج می‌‌برند یا تحت تأثیر دخالت‌های خارجی دچار بحران و بی‌ثباتی شده‌اند، بدیهی است دو کشور نمی‌توانند در قبال پیامدهای بی‌ثباتی در افغانستان، عراق، سوریه، حضور بیگانگان در دریای خزر، گسترش تروریسم در منطقه و دخالت کشورهای فرامنطقه‌ای در این محیط بی‌تفاوت بمانند. زیرا خواه‌ناخواه از پیامدهای پرهزینه این رویدادها متأثرخواهند شد.
تجربه نشان داده است همکاری و هم‌افزایی ظرفیت‌ها و نقش دو کشور در این عرصه‌ها آثار و نتایج مثبتی برای طرفین و کل منطقه خواهد داشت.
موفقیت ایران و روسیه و دیگر متحدین بین‌المللی‌مان حاوی ارسال این پیام قوی به جهان است که دوران جهان غربی به پایان رسیده و معادلات جهان با ظهور روسیه نوین، اوجگیری قدرت بزرگی همچون چین، ظهور قدرت‌های منطقه‌ای نظیر ایران، برزیل، هند، مالزی و ترکیه به تدریج تغییر یافته و بدون بازگشت است. در آرایش جدید نیروهای سیاسی جهان، ایران، روسیه و چین در یک بلوک ضد هژمون فعال قرار گرفته‌اند و هر سه کشور در معرض سیاست‌های رقابتی، تقابلی و مهار امریکا قرار دارند.
در مجموع معتقدم نقش و ظرفیت‌های تأثیرگذاری ایران و روسیه در سطح منطقه تا حد زیادی مکمل یکدیگر است و باعث هم‌افزایی میشود. روند تحولات بین‌المللی، سیاست‌های همگرای دوکشور را تقویت کرده و روسیه نشان داده است که می‌‌تواند شریکی پایدار و مؤثر باشد.
آیا استراتژی‌های جدید روسیه در منطقه خاورمیانه را می‌توان در راستای تقویت حضور ایران در این منطقه ارزیابی کرد؟
واعظی: ایران و روسیه کشورهای مستقل با منافع و اهداف جداگانه هستند که این منافع و اهداف در حوزه‌های مختلف همسو و منطبق است. روسیه عضو ثابت شورای امنیت و بسیاری از نهادها و مؤسسات تأثیرگذار بین‌المللی و کشوری دارای ظرفیت‌های بزرگ نظامی و اقتصادی و واجد پرستیژ بین‌المللی است. جمهوری اسلامی ایران نیز بازیگری مهم و قدرتمند در سطح منطقه است که از مزیت‌های راهبردی متعددی برخوردار است.
ما ضمن تقویت منافع مشترک‌مان، تعریف جدیدی از جایگاه اوراسیا و خاورمیانه در ساخت قدرت بین‌المللی ارائه کرده و تعاملات درون‌منطقه‌ای را تشدید کرده‌ایم. ما در قالب اتحادیه اقتصادی اوراسیا، سازمان شانگهای و بانک توسعه زیرساخت‌های آسیایی در کنار دیگر بازیگران منطقه، تسهیلات فراوانی برای همکاری‌های متقابل ایجاد کرده‌ایم. از رهگذر این تعاملات، نوعی همبستگی و اعتمادسازی در روابط ایران و روسیه ایجاد شده که قبلاً سابقه نداشته است.
همکاری‌ها در حوزه دفاعی، همکاری در بازار جهانی انرژی، همکاری‌های دو کشور برای پایان دادن به تروریسم و دخالت نیروهای خارجی در سوریه، همکاری‌های منطقه‌ای در آسیای مرکزی و قفقاز، همسویی مواضع در فرآیند صلح سازی و استقرار ثبات در افغانستان و عراق و دیدگاه مشترک دو کشور در مورد اصلاح سازوکارهای جهانی از جمله همکاری‌های نوین ایران و روسیه است.
روابط فرهنگی جمهوری اسلامی ایران بعد از فروپاشی شوروی سابق با کشور روسیه وارد مرحله جدیدی شد و این رابطه طی سالهای گذشته در اکثر زمینه‌ها از رشد خوبی برخوردار بوده است. برنامه دولت برای تقویت روابط فرهنگی با کشور روسیه در حال حاضر چیست؟
واعظی: مقوله علم و فرهنگ از مقولات مورد توجه در مناسبات با همسایگان از جمله با فدراسیون روسیه است. امروزه در الگوهای تنظیم روابط با کشورها یک اصل پذیرفته شده وجود دارد که پایدارترین روابط بین کشورها آن است که بر بستر تعاملات فرهنگی و همکاری‌های مردم با مردم باشد.
دو کشور ایران و روسیه از فرهنگ غنی و اشتراکات تاریخی متعدد برخوردارند در عرصه علمی نیز فدراسیون روسیه از کشورهای پیشرفته است و به همین علت توسعه همکاری‌های علمی از اولویت‌های همکاری با روسیه است که خوشبختانه گام‌های مؤثری در این زمینه برداشته شده است و آخرین نمونه آن، انتقال تجارب علمی در زمینه‌های صنعتی، نظامی، هسته‌ای و ویروس کرونا است. لذا در حوزه فرهنگی نیز همسو با سایر حوزه‌ها، همکاری‌های خوبی شکل گرفته و در همه حوزه‌های علمی، دانشگاهی و تقویت ارتباطات مردمی، ارتباطات خوبی بین دو کشور برقرار شده است.
رویکرد جمهوری اسلامی ایران درخصوص توجه به کنوانسیون رژیم حقوقی دریای خزر چه بوده است؟
واعظی: کنوانسیون وضعیت حقوقی دریای خزر به عنوان یک سند جامع، چارچوبی است که بر اساس آن، حقوق وتعهدات کشورهای ساحلی مشخص می‌‌گردد. بر پایه این اصول کلی، کشورهای ساحلی با امضای موافقتنامه‌های تخصصی، به جزئیات همکاری‌ها خواهند پرداخت. ما معتقدیم امضای کنوانسیون وضعیت حقوقی دریای خزر اقدامی بسیار مهم و حائز اهمیت است که برداشته شد و به مذاکرات چندین ساله در این خصوص خاتمه بخشید.
البته امضای این کنوانسیون به معنی پایان همه مذکرات و اقدامات در دریای خزر نیست و در واقع نقطه عطف و آغازینی برای اجرای تفاهمات و نظارت بر اجرا و شروع مذاکرات برای امضای موافقتنامه‌های جدید به شمار می‌‌رود.
بر این باوریم که امضای کنوانسیون وضعیت حقوقی دریای خزر نشان داد منطق همکاری و چندجانبه‌گرایی ابزار کارآمدی برای دستیابی به منافع جمعی است. امضای این کنوانسیون فرصت و فصل جدیدی را در روابط و همکاری میان جمهوری اسلامی ایران با کشورهای ساحلی دریای خزر از جمله روسیه فراهم آورده که می‌‌تواند زمینه‌ساز همکاری‌های گسترده در عرصه‌های مختلف باشد.
با توجه به شکست تلاش‌های ایالات متحده در تمدید تحریم تسلیحاتی ایران، برای همکاری نظامی میان ایران و روسیه چه چشم‌اندازی متصور هستید؟ آیا ایران برنامه‌ای برای خرید سلاح از روسیه دارد؟
واعظی: راهبرد جمهوری اسلامی ایران در حوزه اقلام دفاعی متکی بر بومی سازی و خودکفایی بر پایه دانش و مهارت داخلی است و در این چارچوب به دستاوردهای نمایانی نایل شده ایم. روسیه از گذشته شریک اصلی جمهوری اسلامی ایران در زمینه تأمین اقلام دفاعی بوده است و طبیعی است با رفع تحریم تسلیحاتی، همکاری‌های ایران با روسیه و با سایر همپیمانان در این زمینه از جمله انتقال فناوری می‌‌تواند بیش از گذشته توسعه یابد و این نوع همکاری‌ها در آینده نیز استمرار خواهد یافت.
چشم‌انداز روابط اقتصادی دو کشور را چگونه پیشبینی می‌‌کنید؟
واعظی: ظرفیت‌های اقتصادی مکمل و چالش‌ها و تهدیدات مشترک فراروی دو کشور، رهبران دوکشور را برای تعمیق همه جانبه روابط مصمم ساخته است، به نحوی که امروز شاهد پیشرفت‌های قابل توجه مناسبات در عرصه‌های مختلف اقتصادی، تجاری، علمی و پزشکی هستیم که بخشی از نتایج آن ظاهر شده و بخشی در آینده به نتیجه خواهد رسید. علاوه بر این، انتظار می‌‌رود مناسبات اقتصادی دو کشور در چارچوب اتحادیه اوراسیا که از جمله تشکل‌های مهم تجاری و اقتصادی منطقه و جهان است افزایش یابد.
ما در وضعیت تحریمی، به رفع نیازهای متقابل پرداخته‌ایم و برای درهم شکستن سیطره دلار بر بازارهای مالی، راه‌های جدیدی در پیش گرفته‌ایم. ما بازارهایمان را بر روی هم گشوده و موانع تعرفه‌ای و غیرتعرفه‌ای تجارت را به حداقل ممکن رسانده ایم. طرفین موانع همکاری را بررسی و شناسایی کرده‌اند و برای عبور از آنها برنامه‌ریزی کرده‌ایم. در یک اقتصاد بدون نفت، بازارهای منطقه و تعاملات با همسایگان، برگ برنده ایران است.
انتهای پیام/
