تبیین دستاوردهای طرح احیای اراضی خوزستان؛ تولید کشاورزی استان ۸.۵ میلیون تن افزایش یافت

به گزارش خبرگزاری تسنیم از اهواز ، طرح احیای اراضی خوزستان و ایلام بزرگترین طرح کشاورزی ایران است. طرحی که در سفر مقام معظم رهبری به خوزستان در سال 1375 با هدف توسعه کشاورزی در این دو استان و تامین امنیت غذایی کشور مصوب شد.

بزرگترین طرح کشاورزی تاریخ کشور که از نظر سطح زیر کشت، تعداد خانوار تحت پوشش و همچنین حجم اعتبار تخصیصی (18 برابر تمام اعتبارات حوزه کشاورزی در 50 سال گذشته) طرح نخست کشاورزی ایران است.

این طرح به مساحت 800 هزار هکتار است که اگر همان سال‌ها مورد توجه مسئولان قرار می گرفت اکنون مدت‌ها بود کشور رتبه اول کشاورزی منطقه غرب آسیا را داشت. طرح احیای اراضی جنوب و این سرمایه رو زمینی تا سال 1392 به دلیل غالب‌بودن نگاه نفتی و توجه به سرمایه‌های زیر زمینی مورد توجه جدی قرار نگرفت.

خوزستان از نظر منابع آبی و خاکی مستعد توسعه کشاورزی است

این طرح مسکوت مانده با تزریق یک و نیم میلیارد دلار از منابع صندوق توسعه ملی در دولت یازدهم وارد فاز عملیاتی و برای عملیاتی شدن به "جهاد نصر" جهادکشاورزی واگذار شد.

استان خوزستان باتوجه به اینکه 5 رودخانه بزرگ و 7 سد بزرگ دارد و از نظر زمین کشاورزی جلگه(خاک حاصلخیز) محسوب می شود و به دلیل شرایط آب و هوایی این قابلیت را دارد که در طول یک سال زراعی دو بار زمین کشاورزی زیر بار کشت برود؛ یک ویژگی که در سایر استان‌ها به‌دلیل داشتن زمستان سرد و یخبندان امکان‌پذیر نیست. این شرایط یعنی داشتن منابع آبی پایدار و خاک حاصلخیز خوزستان را مستعد کشاورزی کرده است.

توسعه کشاورزی در این منطقه این امکان را فراهم می سازد تا منابع آبی شیرین و مناسب کشاورزی بدون استفاده و یا با کارآیی مصرف بسیار پایین به خلیج فارس ریخته و از دسترس کشور خارج شود؛ آب در این شرایط بحرانی یک سرمایه بی‌بدیل و غیر قابل جایگرین است.

13 درصد تولیدات کشاورزی کشور در خوزستان است

درباره اهمیت کشاورزی در خوزستان می‌توان همین را گفت که 13درصد تولیدات کشاورزی کشور در خوزستان تولید می‌شود. از لحاظ تولید محصولات زراعی این عدد 18 درصد، در زمینه ماهی و شیلات این میزان، 10 درصد کل کشور است .

همچنین 33 درصد صادرات خرمای کشور، در خوزستان تولید می‌شود. بخشی از این تولیدات کشاورزی از برکات فاز اول این طرح احیای اراضی کشاورزی است که در سال 97 به مساحت 295 هزار هکتار با حضور معاون اول رئیس جمهوری به افتتاح رسید.

فاز اول طرح احیای اراضی خوزستان سبب افزایش تولیدات کشاورزی استان به میزان 2.8 میلیون تن شد. این مقدار تولید، مساوی با پنج هزار و 600میلیارد تومان سود مالی برای کشاورزان خوزستانی است.

توسعه کشاورزی خوزستان زمینه‌ساز مهاجرت معکوس

 از طرفی با اجرایی‌شدن این طرح، ارزش افزوده زمین‌های کشاورزان به میزان 12هزار و 500 میلیارد تومان افزایش یافت. در بخش ارتقا کارایی مصرف آب، فاز اول توانست بیش از 650 میلیون مترمکعب مصرف آب را کاهش دهد. در بعد اجتماعی نیز پدیده مهاجرت معکوس از شهرها به روستاها را رقم زد.

این مگاپروژه کشاورزی که در دو فاز طراحی شده بود، بعد پایان فاز اول در سال 94، به دلیل تخصیص نیافتن آب کشاورزی از سوی وزارت نیرو متوقف و بیش از 6 هزار نیروی کار مستقیم این طرح بیکار و طرح نیز متوقف شد. طرحی که علاوه بر افزایش تولیدات کشاورزی و کارایی مصرف اب، زمینه توسعه مناطق روستایی و زمینه بازگشت معکوس از حاشیه های شهری خوزستان به روستاها را فراهم می‌سازد.

تأکید مقام معظم رهبری بر تبلیغ طرح‌های عظیم احیای اراضی خوزستان و ایلام

مقام معظم رهبری در دیداری که به‌صورت مجازی با مردم به مناسبت عید قربان در 10 مردادماه داشت به این طرح اشاره کرد و خواستار ارائه ابعاد این اتفاق شدند: "خب، گفتیم که تحریم اثر نکرد؛ یعنی به اهداف مورد نظر دشمن نرسید؛ دلیلش چیست؟ دلیلش کارهای مهمّی است که در دوران تحریم در کشور انجام گرفت؛ [از جمله] طرح‌های عظیم اِحیای اراضی خوزستان و ایلام که یکی از کارهای مهم است؛ من نمی‌دانم اینها چقدر تبلیغ شده، چقدر به مردم گفته شده؛ کارهای بزرگی انجام گرفت در اِحیای زمینهای نیازمند زه‌کشی در ایلام و در خوزستان، عمدتاً در خوزستان و مقداری در ایلام؛ زمینهای زیادی اِحیا شد و مورد استفاده قرار گرفت. این کارها همه در دوران تحریم انجام گرفت."

برای بررسی ابعاد این طرح ملی با محمد جواد صالحی‌نژاد مدیرعامل جهاد نصر کشور به گفت‌وگو‌پرداختیم. مدیرعامل جهاد نصر کشور در پاسخ به ماهیت جهاد نصر و پایه شکل گیری این بخش سازندگی اظهار داشت: نیروهای پشتیبانی مهندسی رزمی جنگ جهاد که در زمان دفاع مقدس خدمات چشمگیری را ارائه دادند و لقب سنگرسازان بی سنگر را از امام راحل دریافت کردند.

جهاد نصر، ادامه دهنده راه و منش سنگرسازان بی سنگر است

وی افزود: بعد از پایان جنگ تحمیلی این سنگرسازان بی سنگر، در قالب موسسه جهاد نصر شرکت‌های زیرمجموعه استانی سازماندهی و در خدمت سازندگی کشور قرار گرفتند. هم اکنون نیز با همان روحیات دفاع مقدس در خدمت نظام مقدس جمهوری اسلامی هستند.

مدیرعامل جهاد نصر کشور در باره ساختار این نیروی سازندگی در کشور بیان داشت: موسسه جهاد نصر در قالب موسسه عمومی غیر دولتی تشکیل شده است و با بهره گیری از روحیه جهادی در امر توسعه و سازندگی کشور تلاش کرده و می‌کند.

وی بیان داشت: عمده فعالیت این موسسه در زمینه مطالعات، طراحی و اجرای کلیه پروژه های عمرانی و زیر بنایی با اولویت بخش کشاورزی است. از آنجایی که موسسه جهاد نصر یکی از موسسات تحت پوشش وزارت جهاد کشاورزی می باشد، ماموریت‌های محوله از سوی این وزارتخانه، عمدتا وظایف و پروژه‌های مرتبط با آب و خاک است.

عمده فعالیت‌های جهاد نصر در خوزستان

صالحی نژاد درباره فعالیت‌های این نهاد در خوزستان، بیان داشت:در خوزستان با توجه به موقعیت کشاورزی این استان چندین پروژه انجام شده است. مهم‌ترین و اصلی ترین طرح، طرح 550 هزار هکتاری احیای اراضی کشاورزی دشت های خوزستان و ایلام که معروف به طرح مقام معظم رهبری است.

وی ادامه داد: طرح مقابله با گرد و غبار خوزستان یکی دیگر از طرح‌هاست که موسسه وظیفه احداث کانال انتقال آب و ایستگاه پمپاژ به منطقه فوق بحرانی جنوب شرق اهواز را برعهده داشت. تولید علوفه از سرشاخه‌های گیاه نیشکر در صفی آباد دزفول نیز یکی دیگر از طرح‌های موسسه است که در سنوات گذشته انجام شده است.

مدیرعامل جهاد نصر کشور درباره طرح احیای اراضی 550 هزار هکتاری دشت های خوزستان و ایلام گفت: این طرح به عنوان بزرگترین طرح کشاورزی، حاصل مصوبات سفر مقام معظم رهبری در سال 1375 به استان خوزستان است.

سال 89 جهاد نصر مجری طرح احیای اراضی خوزستان و ایلام شد

وی افزود: در سال 1389 مؤسسه جهاد نصر به عنوان مجری طرح احیای 550 هزار هکتاری دشت­های استان‌های خوزستان (حدود 500 هزار هکتار) و ایلام (حدود 50 هزار هکتار) مشخص شد.

صالحی نژاد درباره عملیاتی شدن این طرح کشاورزی گفت: در اولین سفر استانی دولت یازدهم در سال 1392 به استان خوزستان و با تخصیص یک ونیم میلیارد دلار از محل صندوق توسعه ملی، عملیات اجرایی طرح با شتاب چشم‌گیری ادامه پیدا کرد .

وی گفت: عملیات اجرایی طرح شامل احداث شبکه های فرعی آبیاری و زهکشی، اجرای زهکشی زیرزمینی و تجهیز و نوسازی اراضی کشاورزی بود.

اهداف هشت گانه در طرح احیای اراضی خوزستان و ایلام

این مقام مسئول افزود: در سال شروع طرح در حدود 500 هزار هکتار از اراضی دارای شبکه اصلی یا در دست اجرا بوده و فقط 200 هزار هکتار آن دارای شبکه فرعی بود. با احداث و بهره برداری شبکه‌ها در فاز اول طرح، این فاصله برطرف و امکان استفاده مناسب از سرمایه گذاری‌های بالادستی فراهم شد.

وی درباره اهداف هشت گانه این طرح عنوان کرد؛ 1-تقویت امنیت غذایی کشور، 2-ارتقاء بهره وری و توسعه پایدار منابع آب و خاک، 3-امکان ایجاد قطب کشاورزی با اجرای کشاورزی مدرن از طریق حمایت از تشکل های بهره بردار مردم نهاد، 4-استفاده از سرمایه گذاری های انجام شده در بالادست شبکه‌های فرعی آبیاری، ایجاد اشتغال پایدار در سطح منطقه بطور مستقیم و غیرمستقیم،5-افزایش 5/9 میلیون تن محصولات کشاورزی،6-بکارگیری تولیدات و محصولات داخلی بخصوص ادوات و ماشین آلات تخصصی تولید داخل، 7-استفاده از ظرفیت ها و توانمندی های شرکت های ایرانی8-ایجاد بستر مناسب جهت توسعه صنایع تبدیلی موادغذایی از جمله، احداث کارخانه های تولید شکر با توسعه چغندرقند در محدوده طرح به منظور حذف واردات شکر به کشور از اهداف اصلی این طرح است.

جزئیات طرح 550 هزار هکتاری

صالحی‌نژاد در باره جزئیات این طرح بیان داشت: طرح احیای 550 هزار هکتاری در دشت‌های استان‌های خوزستان (حدود 500 هزار هکتار) و ایلام (حدود 50 هزار هکتار) است و دستور مقام معظم رهبری در سال 75 بوده ولی ساز و کار اجرایی آن می‌بایست توسط دولت‌های وقت تعیین و ابلاغ می‌شد که در نهایت در سال 88 به صورت رسمی ابلاغ شد ولی در نهایت در پایان سال 92 با تعیین 5/1 میلیارد دلار عملا اقدامات اجرایی صورت گرفت.

مدیرعامل جهاد نصر کشور اظهار داشت: پروژه‌های فاز اول طرح در20 شهرستان استان خوزستان و 4 شهرستان استان ایلام شامل شوش-دزفول- اندیمشک- شوشتر-دشت آزادگان-هویزه- حمیدیه-اهواز-باوی- شادگان -امیدیه –هندیجان-بهبهان-رامشیر-رامهرمز-خرمشهر- آبادان -ایذه –لالی –کارون و  شهرستانهای دهلران، مهران و چرداول اجرا شد.

اشتغال بیش از 168 هزار نفر در طرح 550 هزار هکتاری مقام معظم رهبری

وی ادامه داد: در این طرح در فاز اول در دوره اجرا به طور متوسط7 هزار نفر مستقیم مشغول بودند و در زمان بهره برداری این نیروی شاغل حدود 79 هزار نفر بود. در این بخش به شکل غیرمستقیم 82 هزار نفر مشغول بودند.

صالحی نژاد درباره پیمانکاران این طرح گفت: 88 شرکت پیمانکاری، 51 شرکت مهندسی مشاور، 37 تامین کننده کالا و تجهیزات در این طرح همراهی داشتند. با همکاری مدیران اجتماعی، مردم و کشاورزان همکاری خوبی با طرح داشتند.

دستاوردهای حوزه آب و خاک طرح 550 هزار هکتاری مقام معظم رهبری

 وی درباره دستاوردهای فاز اول پروژه گفت: استفاده بهینه از منابع آب و خاک، افزایش بهره‌وری در استفاده از آب کشاورزی با اجرای روش‌های نوین آبیاری و روش های نوین کشت گلخانه‌ای، پس از بهره‌برداری کامل از طرح، پتانسیل کاهش مصرف آب حداقل به میزان متوسط 3هزار متر مکعب در هر هکتار برای احداث شبکه آبیاری و زهکشی و تجهیز و نوسازی اراضی ایجاد می‌شود.

افزایش دوبرابری راندمان مصرف آب کشاورزی در منطقه

مدیر عامل جهاد نصر ادامه داد: همچنین راندمان مصرف آب از 35 درصد (قبل از اجرای طرح) به‌طور متوسط به 60 درصد افزایش یافت و در شبکه‌های تحت فشار به 80 درصد، کم فشار به 60 درصد و ثقلی به 55 درصد رسیدو

وی گفت: اجرای شبکه‌های آبیاری و زهکشی در اراضی طرح به میزان  295هزار هکتار که در حدود 85 درصد آن بهبود بوده است. طبق بررسی‌های انجام‌شده با اجرای شبکه‌های آبیاری و زهکشی و استفاده بهینه از منابع آب، راندمان مصرف آب در محدوده فاز اول در حدود 25% افزایش یافته که حدود 885 میلیون متر مکعب در سال صرفه جویی به همراه خواهد داشت.

صالحی نژاد تاکید کرد: بر اساس اولویت اجرای روش‌ها نوین آبیاری و مطالعات امکان سنجی انجام گرفته، شبکه های آبیاری احداث شده در فاز اول طرح عبارت از؛ شبکه‌های آبیاری تحت فشار (بارانی و قطره ایی) 46هزار هکتار معادل 16 درصد، شبکه‌های آبیاری کم فشار (لوله) 54هزار هکتار معادل 18 درصد، شبکه‌های آبیاری ثقلی با کانال پیش ساخته(کانالت) 103 هزار هکتار معادل 35 درصد، شبکه های آبیاری ثقلی کانال درجا 92 هزار هکتار معادل 31 درصد است.

دستاوردهای حوزه تولیدات کشاورزی طرح 550 هزار هکتاری

وی در ادامه دستاوردهای این طرح کشاورزی برای کشور، بیان داشت: تولید محصولات کشاورزی از 1.75 میلیون تن در سال شروع طرح در سال 87 به چهار و نیم میلیون تن در سال 95 (در سطح 190 هزار هکتار) افزایش یافته و در سال 98 به هشت و نیم میلیون تن رسید.

نگران عملیاتی‌نشدن فاز دوم این طرح هستیم

مدیرعامل جهاد نصر درباره فاز دوم این طرح گفت: تخصیص آب فاز دوم و تامین منابع مالی آن در حال پیگیری است و جلسات متعدد مدیریتی و کارشناسی در سطح وزارت نیرو و وزارت جهاد کشاورزی و بصورت مشترک برگزار شده است. توافقاتی صورت گرفته است اما نگرانی‌های در این زمینه وجود دارد.

وی درباه الگوی کشت برای فاز اول بیان داشت: الگوی کشت مناسب برای توسعه کشاورزی منطقه طراحی شده است. مزارع الگویی (31 مزرعه الگویی در سطح 445 هکتار) و پایلوت‌های آبشویی و تهیه دستور العمل های مربوطه برای تدوین الگو اجرا شده بود.

صالحی نژاد درباره تامین آب این طرح گفت: تعیین اراضی فاز دوم طرح در سطح 255 هزار هکتار و تهیه جدول تخصیص آب، مطالعات و نوع اراضی که به امضای مشترک معاونین وزارت جهاد کشاورزی و وزارت نیرو رسیده است.

40 میلیون دلار از فاز اول تخصیص داده نشده است

این مقام مسئول درباره مشکلات اجرایی این طرح افزود: تاخیر در تخصیص اعتبار یکی از نگرانی‌های اجرایی این طرح است. تسریع در تخصیص مبلغ 40 میلیون دلار از باقیمانده اعتبارات صندوق توسعه ملی جهت پرداخت مطالبات قراردادهای فاز اول طرح لازم و ضروری است.

مدیرعامل جهاد نصر کشور گفت: عدم ابلاغ اجرای فاز دوم طرح باعث تاخیر در اجرای کامل طرح و بهره‌مندی از نتایج آن و بیکاری پرسنل شاغل در شرکت‌هایی که در این طرح فعال بودند، می‌شود.

گزارش و گفت‌وگو از اکبر بهاری

انتهای پیام/341/س