سفر به «جاده ابریشم ادبی» ایران/ نگاهی متفاوت به آنچه بر شعر فارسی گذشت

به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، جلد دوم و سوم از مجموعه «تاریخ ادبیات ایران و قلمرو زبان فارسی» به کوشش سیدمهدی زرقانی از سوی انتشارات فاطمی منتشر شد. مجموعه حاضر تلاش دارد تا با نگاهی ژانری، متفاوت با جریان و شیوه‌های سنتی رایج، تاریخ ادبیات در دوره‌های مختلف را مورد بررسی قرار دهد.

در توضیح چرایی نگارش این اثر آمده است: تدریس تاریخ ادبیات به شیوه‌های سنتی برای دانشجویان جاذبه‌ای ندارد و غفلت از «رویکرد ژانری» در میان محققان کشورمان امری آشکار است. کتاب حاضر در پاسخ به این دو نیاز نوشته شده است؛ از یک طرف سعی دارد با تدوین طرحی تازه در مطالعات تاریخ ادبی بر جاذبه‌های این درس بیفزاید و از طرف دیگر با رویکرد ژانری به تاریخ ادبیات ایران بپردازد.

جلد نخست از مجموعه چهار جلدی این کتاب، به بررسی وضعیت ژانرها از دوره باستان تا میانه قرن پنجم اختصاصی دارد و در جلدهای بعدی، بررسی خود را تا دوره مشروطه ادامه خواهیم داد. کتاب بر اساس سر فصل‌های «درس تاریخ ادبیات ایران» تدوین شده است و مخاطبان اولیه آن دانشجویان دوره کارشناسی زبان و ادبیات فارسی هستند، اما شیوه طرح مباحث به گونه‌ای است که دیگر علاقه‌مندان به مطالعات تاریخ ادبی نیز می‌توانند از آن بهره برند. کتاب با هدف ارائه تصویری عمومی از وضعیت ژانرهای ادبی در بازه زمانی مذکور، در 15 فصل تدوین شده و هر فصل ضمن ارتباط با دیگر فصل ها استقلال نسبی خود را حفظ کرده است. همچنین در پایان هر فصل پرسش‌هایی تعبیه شده تا هم دانشجویان بتوانند محورهای اصلی فصل را بهتر بیاموزند و هم راه برای تحقیقات دانشجویی باز باشد.

جلد دوم این مجموعه به بررسی وضعیت ژانرها در فاصله زمانی میانه قرن پنجم تا پایان قرن هشتم اختصاص دارد. این جلد، در دو بخش و 13 فصل تنظیم شده است. مبنای بخش‌بندی کتاب، نظم گفتمانی حاکم بر قلمرو زبان فارسی و تحولات ادبی است. در بخش نخست، به سراغ «دوره گذار» (از میانه قرن پنجم تا پایان قرن ششم) رفته است و نشان می‌دهد که ژانرها در هر یک از کانون‌های ادبی چه وضعیتی دارند و در فصل پایانی نیز بررسی مقایسه‌ای کانون‌های ادبی در دوره گذار پرداخته شده‌اند. بخش دوم، وضعیت ژانرها را در «عصر تثبیت گفتمان تصوف» (سده‌های هفتم و هشتم) را بازنمایی می‌کند. در این بخش نیز بررسی وضعیت ژانرها در کانون‌های ادبی سرتاسر قلمرو زبان فارسی، محور گفتارها را تشکیل می‌دهد. بررسی مقایسه‌ای کانون‌های ادبی در بازه زمانی مورد بحث، پایان‌بخش گفتارها در جلد دوم است.

جلد سوم این مجموعه نیز به یکی از پرمسئله‌ترین دوره‌های تاریخ ادبی، یعنی فاصله زمانی قرن نهم تا دوازدهم می‌پردازد. در بخش نخست، به سراغ وضعیت ژانرها و کانون‌های ادبی سده نهم رفته است تا نشان دهد چطور «مقدمات تحول ادبی» در این سده فراهم شد و تحولات ادبی قرن دهم و پس از آن، چیزی نیست جز دنباله جریان‌ها و ماجراهایی که در کانون‌های ادب قرن نهم شکل گرفت.

بخش دوم کتاب، به بررسی نظم گفتمانی و تحولات ادبی سده‌های دهم تا دوازدهم اختصاص دارد. نویسنده در توضیحی بیشتر در این‌باره می‌نویسد: در این بخش، بر مسیر «جاده ابریشم ادبی» از اصفهان به کاشان، قم و مشهد سفر می‌کنیم و از آنجا روی به جانب شرقی قلمرو زبان فارسی آورده، تا دهلی و دکن پیش می‌رویم. در بازگشت، از مسیر خطه شمالی به سمرقند و بخارا سری می‌زنیم و از آنجا به سوی مقصد نهایی خویش حرکت می‌کنیم: قسطنطنیه. در تمام این سیر و سفر ذهنی، پرسش‌های محوری ما معطوف است به ترسیم اطلس کانون‌های ادبی، تبیین وضعیت ژانرها در هر کانون و در نهایت مقایسه کانون‌های ادبی با یکدیگر.

انتشارات فاطمی جلد دوم این مجموعه را در 328 صفحه و به قیمت 55 هزار تومان و جلد سوم آن را نیز در 296 صفحه و به قیمت 50 هزار تومان در دسترس علاقه‌مندان قرار داده است.

انتهای پیام/