آثار سطحی و زنگ خطر برای موسیقی لرستان / آوازهای لری و لکی درد جامعه را فریاد می‌زنند

خبرگزاری تسنیم - یاسر یگانه

انتشار کلیپی با صدای مسلم علیپور و با عنوان «زلف قجری» موجب واکنش‌های تندی از سوی علاقه‌مندان به  موسیقی ایرانی و موسیقی لرستان شد. در روزهای گذشته این کلیپ را بررسی کردیم و به انتشار برخی از دیدگاه‌های مخاطبان درباره این کلیپ پرداختیم. کلامِ سطحیِ این کلیپ(برای این اثر نمی‌توان از واژه موزیک ویدیو استفاده کرد، چراکه فرسنگ‌ها با مفهوم موزیک ویدیو فاصله دارد) موجب شد تا زمینه‌ای برای بررسیِ جایگاه کلام و ادبیات در موسیقی لرستان فراهم شود. از این رو با صادق حسنوند شاعر، ترانه‌سُرا و بازیگر لرستانی همکلام شدیم تا از زوایایِ متفاوتی به جایگاه ادبیاتِ لری و لکی در موسیقی لرستان بپردازیم. 

در ادامه حاصل گفت‌وگو با این شاعرِ لرستانی را می‌خوانیم:

موسیقی و شعر لرستان، در دهه‌های اخیر دگرگونی و حرکتی رو به جلو را تجربه کرد. این حرکت روبه جلو به چه شکلی و توسط چه کسانی پایه‌ریزی شد.

پس از انقلاب اسلامی ایران، شاهد دگرگونی عمیقی در عرصه موسیقی و شعر لرستان بودیم. جرقه‌های ابتدایی این اتفاق از اوایل دهه هفتاد شکل گرفت. کسانی مانند استاد ایرج رحمانپور، موسیقی لرستان را از شعر و ترانه‌های دم دستی به سمت شعر و موسیقی اجتماعی بردند و آثار ماندگاری خلق شد و موسیقی و شعر لرستان حرکتش را به سمت پیشرفت در پیش گرفت. رحمانپور به خاطر این حرکت بزرگش دِین بزرگی به گردن موسیقی و ادبیات لرستان دارد.

ایرج رحمانپور با کدام آثار این حرکت را آغاز کرده است.

ایرج رحمانپور با آلبوم «آیینه اشک» این حرکت بزرگ را شروع کرد که در آن شعر در اوج زیبایی قرار داشت و به خوبی با موسیقی لرستان همنشین شده بود. آلبوم دیگری که در این زمینه باید به آن اشاره کنم، آلبوم «بهار باد» است که آوازش را استاد رحمانپور خوانده و موسیقی‌اش اثر استاد علی اکبر شکارچی است.

موفقیت آثار رحمانپور بیشتر به دلیل کدام ویژگی است؟

زیباییِ شعرهایی که ایرج رحمانپور آنها را خوانده، تقریبا در بیشتر کارهایش به چشم می‌خورد و بخش زیادی از موفقیت این هنرمند پیشکسوت به خاطر به کارگیریِ شعرهایی پرمغز و با مفهوم است. خوشبختانه رحمانپور خودش شاعر بود و همین امر موجبِ بالا بودن سطحِ کلام در آثارش شد.
نسل جدید شاعران لک زبان هم نشان داده‌اند که آثار بسیار ارزشمندی دارند و گاهی آثارشان توسط خوانندگان موسیقی لرستان اجرا شده‌اند که نتایج ارزشمندی دربرداشته است.

آثاری که نسل جدید منتشر می‌کنند را چگونه می‌بینید.

متاسفانه برخی از آثاری که امروز در زمینه موسیقی لرستان منتشر می شوند، از قدرت و اصالت لازم برخوردار نیستند. موسیقی لرستان به اندازه کافی غنی است و نیازی ندارد که وامدار دیگر فرهنگ‌ها باشد. برخی از نوازندگانی که تازه وارد عرصه آوازخوانی شدهاند، به دلیل عدم تسلط شان بر فرهنگ غنی لرستان، به طور ناخواسته با آثارشان به این فرهنگ ضربه می‌زنند.

به این بیت دقت کنید:

وَ چپه نرگس جارو بگم جات / تاگه نَنیشه گرت اَر پنجه پات

چنین بیتی که زمان سرایشش مشخص نیست و قدمتی چندصد ساله دارد، هنوز هم برای شنونده زیباست. چنین بیت‌هایی در «کلیمه‌»های لکی و لری بی‌شمارند و این نشان دهنده اوج قدرت، احساس و شعور شاعران مناطق غرب ایران بوده است که گاهی در آثار ایرج رحمانپور نمود داشته و دارند(رحمانپور این بیت را در یکی از آلبوم‌هایش به صورت آوازی اجرا کرده است).

در همین تک بیتی که به آن اشاره کردم آرایه‌های ادبی به زیبایی به کار گرفته شده‌اند و احساس موج می‌زند و تصویرسازی سیالی در آن به چشم می‌خورد. در کلیمه‌ها و چلسروها بیت‌های نابی هست که بسیار ارزشمندند. این بیت‌ها بیشتر به صورت شفاهی است و متاسفانه جایی ثبت نشده‌اند.

موسیقی لرستان در حال حاضر در جایگاه مناسبی قرار دارد و وقتی آثار منتشر شده در این جغرافیا را بررسی می‌کنیم، به آثار ارزشمندی برمی‌خوریم که ارزش هنری‌شان بسیار والاست. به نظرتان آثاری که اخیرا توسط برخی از هنرمندان منتشر شده و سطح پایینی دارد، ممکن است به جایگاه موسیقی لرستان آسیبی وارد کند.

هنر موسیقی و شعر لرستان به پشتوانه سال‌ها تلاشِ هنرمندان این سرزمین، امروز به اوج خود رسیده است.
از دوستان هنرمند انتظار می رود که اوجِ شعر و موسیقی لرستان را درک کنند و به کارهای سطحی بازنگردند. اگر بنا به کار تلفیقی دارند لطفا با مطالعه این کار را بکنند.
روزی روزگاری نرسد که از این اوجِ امروز فرود بیاییم و به سمت قهقرا برویم.

روزگاری در سرزمین ما سُرنا نوازی به سمت فراموشی می‌رفت. امروز با تلاش‌های احسان عبدی پور این ساز طرفداران بسیاری پیدا کرده و در حال حاضر بیش از 200 نوازنده سُرنا در نقاط مختلف لرستان مشغول نواختنِ این ساز هستند. چه خوب است که هنرمندان ما تلاش کنند تا تاثیرِ مثبتی بر موسیقی و هنر لرستان داشته باشند و بتوانند قدمی در راستای پیشبردِ هنر لرستان بردارند.

همانطور که اشاره کردید، کلام در موسیقی لرستان جایگاه رفیعی دارد. به نظرتان علت این جایگاه رفیع چیست و کدام عامل باعث این پیشرفت شده است.

یکی از اتفاق‌های مهم در موسیقی لرستان این بود که خوانندگانش با کلام آشنایی کامل داشتند. ایرج رحمانپور قبل از خواننده بودن شاعر است. این جمله را بارها از زبان استاد رحمانپور شنیده‌ام که می‌گوید: «من به خاطر شعرهایم خواننده شدم و به خاطر اینکه بتوانم شعرهایم را به گوش مردم برسانم، خواننده شدم.»
وقتی خواننده با کلام آشنایی داشته باشد، هم در موسیقی تاثیر مثبت دارد و هم در انتخاب و سرایش کلام تاثیرگذار است.

در میان دیگر خوانندگان موسیقی لرستان، مهران غضنفری هم در آثارش، اشعار نابی را به کار می‌گیرد.

مهران غضنفری هم یکی دیگر از خوانندگان موسیقی لرستان است که قبل از خوانندگی، شاعر است و بسیاری از آثاری که خوانده است از سروده‌های خودش است. نگاهی به آثار غضنفری نشان می‌دهد که چقدر کلامِ آثارش عمیق و پرمغز است.

معتقدم که اگر شعر و کلامِ تاثیرگذار را از موسیقیِ لرستان بگیریم، حرف مهمی برای گفتن نخواهیم داشت. متاسفانه کسانی هستند که در بازار موسیقی و با توجه به گرم بودن فضای مجازی، برای اینکه بتوانند خودشان را نشان دهند، خیانت بزرگی به شعر و موسیقی لرستان می‌کنند. تنها به خاطر اینکه آثارشان بیننده‌ی بیشتری داشته باشد حاضرند دست به هر کاری بزنند و سطحی‌ترین ترانه‌ها و شعرها را اجرا می‌کنند. اجرای این کارهای دم دستی، زنگ خطری است برای موسیقیِ لرستان که مبادا باز هم به کارهای سطحیِ پیش از انقلاب برگردیم.

در پایان اگر بخواهید نگاهی کُلی به جایگاه ادبیات در موسیقی لرستان داشته باشید به کدام ویژگی‌ها اشاره می‌کنید. به هر روی بر کسی پوشیده نیست که لرستان از نخستین مناطقِ ایران بود که مفاهیم اجتماعی را واردِ موسیقی اصیلش کرد.

موسیقی ما به بلوغ فکری رسیده که می‌داند هیچ گاه اثری فاخر، از کلام و شعرِ زیبا جدا نیست. کمتر دیده شده که موسیقی فولکلور یا همان موسیقی نواحی به سمت مفاهیم اجتماعی برود. موسیقی‌ای که درد جامعه را فریاد بزند، در عرصه موسیقی نواحی مختلف ایران تقریبا بی سابقه بوده است. خوشبختانه استاد ایرج رحمانپور با وارد کردن مفاهیم اجتماعی به عرصه موسیقی لرستان این کار را به خوبی انجام داد.

موسیقی لرستان جای کسانی نیست که تنها ویژگی‌شان شهرت است. متاسفانه برخی از این افراد به صورت خواسته یا ناخواسته مشغول زخم زدن به موسیقی و فرهنگ لرستان هستند و دود این کار پیش از هر کسی ابتدا به چشم خودشان خواهد رفت.

انتهای پیام/