یک اقتصاددان: باید یک اقتصادِ سازگار با کرونا طراحی و پیاده‌سازی شود/ لزوم اصلاح جدی قانون تجارت

به گزراش خبرنگار اقتصادی باشگاه خبرنگاران پویا، مبحثی که این روزها  فراتر  از هر مبحثی مردم و کارشناسان دنیا را به خود مشغول کرده است بحث ویروسی است که زندگی سیاسی، اجتماعی، فرهنگی، مذهبی، اقتصادی و... را تحت شعاع قرار داده است و  کارشناسان حوزه های مختلف  بر اساس حوزه مربوط به خود به پیامدها،  راهکارها و ابعاد این موضوع می پردازند که بخش مهمی از این حوزه نیز اقتصاد است که در این رابطه با دکتر اله مراد سیف، کارشناس اقتصادی، عضو هیئت علمی و دانشیار گروه اقتصاد دانشگاه جامع امام حسین گفت وگو کردیم؛ که وی به این پرسش پاسخ می دهند که چگونه باید بتوانیم از این تهدید جدی کسب و کار فرصت های جدیدی با نوآوری و خلاقیت ایجاد کنیم و برخی ناکارآمدی های خود را برطرف کنیم .

وی با ابراز اینکه در همه دوران ها روابط اقتصادی بر اساس شرایط خاص زمانی و مکانی موجود آن دوران شکل گرفته و به نوعی آدم ها یاد گرفته اند برای تداوم کسب و کار خود سازگاری با شرایط مختلف را تجربه کنند  گفت:  اگر به هر دلیل این سازگاری نمی توانست شکل بگیرد آن کسب و کارها از میان می رفت و کسب و کارهای جدیدی جای آنها را می گرفت.

این استاد دانشگاه  در مورد تأثیرات شرایط فعلی که ویروس کرونا را بر اقتصاد فعلی ایران و جهان حاکم کرده است گفت: در مورد اثرات نامطلوب اقتصادی کوتاه مدت آن بین کارشناسان شکی  نیست. اما مسأله ای که در اینجا بایستی اساتید و کارشناسان اقتصادی به آن بپردازند و از این تهدید جهانی به عنوان فرصت استفاده کنند این است که چگونه بتوانیم با وجود این ویروس و ویروسهای مشابه آتی به زندگی اقتصادی خود بدون هیچ خللی هم ادامه دهیم.

سیف با بیان اینکه برای پاسخ به این سؤال باید این مسأله و معضل جهانی را  کلی تر نگریست افزود: توسعه روابط بشری از طریق وسایل ارتباطی مرزهای جغرافیایی را بسیار کم رنگ کرده و در عصر حاضر انتشار یک ویروس در یک جای از ربع مسکون این کره خاکی همزمان تهدیدی برای همه ساکنان زمین خواهد بود.

وی با ابراز اینکه خواه این ویروس و امثال آن در آینده را دست ساخته بدانیم و خواه طبیعی باشند ، در صورت مساله تفاوتی ایجاد نمی شود  که بخشی از مخاطرات محیطی ما هستند و خواهند بود گفت:  اگر تصور کنیم که با تعطیلی کسب و کارها می توان این مساله را حل کرد  اشتباه بزرگی مرتکب شده ایم . این راه کار ممکن است به عنوان یک طرح اورژانسی تا  یک ماه قابل تداوم و توصیه باشد لیکن به دلیل این که منطق اقتصادی آن ضعیف است قابل تداوم  نبوده و راه کاری اساسی برای برخورد با امثال این مخاطرات زیست محیطی و بهداشتی نیستند.

این استاد دانشگاه  با بیان اینکه بسیاری از نظامات اجتماعی ما می توانند همزمان به گونه ای متحول شوند که هم کارآمدی بالاتری از منظر محصول  داشته باشند و هم به کنترل مخاطرات کمک کنند گفت: نمونه آن را می توان در تحول نظام آموزشی ملاحظه کرد . ایجاد آمادگی لازم برای آموزش از راه دور برای مقاطع مختلف تحصیلی ضمن این که در شرایط عادی نیز اثربخشی مناسبی از جهت یادگیری می تواند داشته باشد مانع افت تحصیلی در شرایط بحران خواهد شد .

سیف با ابراز اینکه نمونه دیگر دولت الکترونیک است که باید جدی تر گرفته شود گفت: بسیاری از خدمات دولتی می تواند بدون کارمند و نیز بدون نیاز به حضور فیزیکی ارباب رجوع با هزینه بسیار پایین تر انجام شود .

* ضرورت تغییر قانون تجارت کشور/ بحث از اسنادی منسوخ شده در قانون تجارت

این کارشناس اقتصادی با اظهار تاسف از اینکه  قانون تجارتمان هنوز از اسنادی بحث می کند که دوره تاریخی آن چندان سپری شده که اقتصاد دانان فعلی ما هم نه آن را دیده اند و نه ممکن است ببینند گفت:  قانون تجارتمان به دلیل عادت به روش های قدیمی به تعبیر دقیق داگلاس نورث اقتصاد دان نهادگرا به دلیل ویژگی «وابستگی به مسیر» که به مقاومت در مقابل تغییرات منجر می شود، آن گونه که می توانست متحول نشده است.

* لزوم تعریف امضای الکترونیکی در قانون تجارت

وی با اشاره به  اینکه بایستی از بحران کرونا  به عنوان فرصتی برای نوآوری استفاده شود و قوانین بازنویسی شود گفت: تعریف امضای الکترونیک و قانونی کردن آن از جمله مورد مهمی است که می باید در حقوق تجارت ما پیش بینی شود.

سیف با انتقاد از میزان حجم کارکرد  بانکداری الکترونیک گفت: هنوز  نظام بانکی هنوز در کشور ما متکی به شعب فیزیکی و حضور افراد در آن شعب است .

این استاد دانشگاه با بیان اینکه  آنچه این وضعیت ناکارآمد را پایداری بخشیده است تعداد زیادی کارمند بانک است که بالاخره باید کاری برای انجام دادن داشته باشند گفت: در حالی که این چنین بانکداری هزینه های بسیار بالایی داشته و کارآمدی آن بسیار پایین است.

وی با اشاره به اینکه بانکداری الکترونیک البته تنها در چگونگی ارتباط با مشتری خلاصه نمی شود بلکه می تواند در شیوه های جدید بانکداری و توسعه خدمات بانکی جدید نیز خود را نشان دهد گفت: پایان مسیر تحولی بانکداری در آینده نه چندان دور، حذف کامل شعب بانکی و بهره گیری از نرم افزارهای پیشرفته به جای کارمندان بانکی خواهد بود .

اله مراد سیف در بخشی دیگر با تسریع بر اینکه نباید پیدایش هر مخاطره ای با بزرگتر شدن دولت جبران شود  گفت: دولت ها البته وظیفه مراقبت از سلامت شهروندان خود را بر عهده دارند اما در انجام این مهم نباید ظرفیت های مردمی و غیر دولتی دست کم گرفته شوند . به این ترتیب مساله سریع تر و با هزینه کمتری حل خواهد شد .  وی با ابراز اینکه هر چه دولت بزرگتر شده و مسئولیت اجرایی بیشتری برای او تعریف شود، موجب افزایش هزینه های عمومی خواهد شد گفت: از طرف دیگر نیز موجب خواهد شد تا تمایل و توان مردم برای ریسک پذیری و مراقبت از خود به میزان کمتر و کمتری نادیده گرفته شود .

این استاد دانشگاه در ادامه بحث از فرصتهای این تهدید جهانی افزود:  اصطلاح تبدیل و بازتبدیل سابق بر این در مورد شرکت های صنعتی بخش دفاع بکار گرفته می شد .در جریان شیوع ویروس کرونا معلوم شد این ظرفیت در سطح وسیعی در اقتصاد وجود دارد.

وی با ابراز اینکه بسیاری از واحدهای تولیدی صنعتی خط تولید ماسک و یا محصولات ضدعفونی کننده مورد نیاز راه اندازی کردند گفت: شرکت های دانش بنیان در تلاش برای رفع نیاز بخش بهداشت و درمان کیت تشخیص ویروس کرونا را ساختند .

سیف  با بیان اینکه نیروهای مسلح در سطح وسیعی تجهیزات خود را برای ویروس زدایی اماکن عمومی به کار گرفتند و بیمارستان های صحرایی برای قرنطینه افراد بیمار بر پا کردند گفت: تلاش های مردمی خودجوش زیادی از حضور در مراکز درمانی تا رفتن به مناطق مختلف برای کمک به مهار این بیماری به صحنه آمدند . هیچ یک از این تلاش ها هزینه ای برای دولت نداشته و حتی در مورد شرکت های خصوصی ظرفیت درآمدی جدیدی نیز در اقتصاد ایجاد کرده است . فعال شدن این ظرفیت ها خود از جمله نوآوری هایی است که حتی در کشورهای اروپایی و امریکا کمتر دیده می شود .

این کارشناس اقتصادی با ابراز اینکه  ابعاد زیادی از این ظرفیت هنوز دست نخورده باقی مانده که می تواند با نوآوری در مورد مهار مخاطرات کرونا و یا هر مخاطره دیگری فعال شود گفت: نمونه ای از تحول اساسی که در کسب و کار با بهره گیری از ابزارهای فنآوری ارتباطات و اطلاعات می باید  و می تواند رخ دهد را می شود در بازار بورس مشاهده کرد . در روزهایی که کرونا مردم را زمین گیر کرده بود بازار بورس فعال بود و حتی رشد خوبی را هم تجربه کرد . دلیل اساسی آن این بود که مردم در منزل به راحتی می توانستند سهام شرکت ها را خرید و فروش کنند .

وی افزود:  اگر توجه کنیم که بازتر سرمایه با همین زیرساخت فعلی می تواند بسیاری از نیازهای شرکت ها را به تامین مالی حل و فصل کند اهمیت آن بیشتر درک خواهد شد.

این استاد دانشگاه با تصریح بر اینکه استفاده ای که هم اکنون از این فنآوری در بازار سرمایه می شود در مقابل آنچه می تواند باشد بسیار ناچیز است گفت: این نیز نیازمند نوآوری در توسعه و تعمیق بازار سرمایه است.

* ضرورت تجاری شدن فعالیتهای خانگی

سیف با ابراز اینکه کسب و کارهای خانگی در کشور ما وجود دارند اما به ندرت آنها بازاری شده اند  گفت: تجاری شدن بسیاری از این موارد ممکن و بلکه لازم است . اشتغال به کارهای اقتصادی درآمد زا نباید به حضور فیزیکی در بازارهای خارج از منزل خلاصه شود .

این استاد دانشگاه با اشاره به اینکه در ایران این موضوع به دلیل فرهنگ خاص ایرانی و وظایف مادری زنان که اغلب مانع خروج آنها از منزل می شود ضرورت بیشتری دارد گفت:  50 سال پیش چنین فرهنگی وجود داشته و حتی در شکل تجاری (و البته ساده آن) از ظرفیت مشاغل خانگی استفاده می شد .

وی با اشاره به اینکه  مادر بزرگ های جوانان فعلی نیز این دوران را به خاطر دارند  گفت: آن زمان کارآفرینان محلی محصولات تولیدی زنان در منازل را به بازار انتقال می دادند و واسطه کارآمدی برای این منظور بودند . امروزه مجددا نیازمند فعال شدن این ظرفیت هستیم .

سیف با اشاره به اینکه  به رسمیت شناختن این ظرفیت ها قدم اول فعال سازی آن است و البته میدان دادن با کارآفرینان محلی برای این منظور می تواند تحول آفرین باشد گفت: هم اکنون در چین شرکت های بزرگ تجاری از این ظرفیت استفاده فراوانی در تولیدات مختلف (از جمله اسباب بازی ها) به عمل می آورند  .

این کارشناس اقتصادی با تصریح بر اینکه در عصر حاضر در فضای کسب و کار مرز میان تهدیدات و فرصت ها فرو ریخته و زمینه برای نوآوری کارآفرینانه را فراهم ساخته و منطق موفقیت تجاری را دگرگون ساخته است گفت: این تحول موجب شده است که شرکت های بزرگتر لزوما موفق تر نباشند  و خلاقیت های تجاری وزن و اهمیت بیشتری در تولید ثروت در سطح بنگاه و نیز در سطح ملی داشته باشد .

وی با ابراز اینکه در چنین شرایطی نباید وقوع یک بحران را به مفهوم بن بست اقتصادی تلقی کرد  گفت: یافتن راههایی برای ایجاد سازگاری اقتصاد ملی با این شرایط محدود کننده الزاما از طریق کارآفرینی های مبتنی بر نو آوری ممکن خواهد شد.

انتهای پیام/*