آیا مسلمانان تدوین علم نحو را از یونانیان وام گرفتند؟

به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، نشر کارنامه اخیراً چاپ دوم کتاب «نحو هندی و نحو عربی»، نوشته فتح‌الله مجتبایی، چهره ماندگار و پژوهشگر نامدار، را روانه کتابفروشی‌ها کرد. مجتبایی که سابقه طولانی و درخشانی در پژوهش‌های حوزه زبان و هندشناسی دارد، در این اثر تلاش کرده تا همانندی‌ها در تعریفات، اصطلاحات و طرح قواعد در نحو دو زبان هندی و عربی را به مخاطب نشان دهد.
 

در بخش‌هایی از این کتاب می‌خوانیم: از آغاز آشنایی پژوهشگران اروپایی با معارف اسلامی و زبان و ادب تازی، چگونگی تکوین علم نحو در میان مسلمانان و نخستین مراحل رشد و تکامل آن یکی از مسائل بسیار بحث‌برانگیز بوده است و غالباً در این زمینه نیز، مانند بسیاری از زمینه‌های علمی دیگر، مسلمانان را ملهم و متأثر از آراء یونانیان دانسته‌اند.

... اما نظریه تأثیرات یونانی در اولین مراحل شکل‌گیری علم نحو در عالم اسلامی از چند جهت بی‌وجه و ناپذیرفتنی است. اولاً، به هیچ روی نمی‌توان گفت که نخستین نحویان زبان تازی و نیز کسانی که وضع این علم بدیشان منسوب است، مستقیم یا غیر مستقیم، با زبان و قواعد زبانشناسی یونانی ارتباط و آشنایی داشته‌اند.

ثانیاً، مسلمانان، هیچ‌گاه، تا آنجا که خود می‌دانسته و آگاهی داشته‌اند، از ذکر مأخذ گفته‌ها و یافته‌های خود پرهیز نداشته‌اند. ... اگر آثار نخستین نحویان مسلمان سرمشق و مأخذ یونانی یا سریانی داشت، بایستی دست‌کم در تعریف مفاهیم، وضع اصطلاحات و طرح قواعد نوعی مشابهت و مطابقت در میان باشد. ولی چنین نیست و روش تنظیم ابواب در کتاب سیبویه و چگونگی طرح و شرح مطالب در آن کلاً با آنچه تا آن زمان در کتب نحو و دستور زبان‌های یونانی و لاتینی معمول بوده است تفاوت آشکار دارد.

علاوه بر این، در ابواب مختلف کتاب نحو سیبویه و نیز در مقدمه کتاب العین خلیل بن احمد فراهیدی غالباً در تشریح اندام‌های گفتار، چگونگی اداء اصوات، تعریف و تحدید اجزاء کلام و سایر موضوعات مربوط به آواشناسی و دستور زبان به نکات و دقایقی اشاره شده است که در جهان غرب تا سده‌‌های اخیر ناشناخته بوده و تنها پس از آشنایی با قواعد و دستور زبان سنسکریت از آنها با خبر شده‌اند.

نشر کارنامه کتاب حاضر را در 190 صفحه و به قیمت 95 هزار تومان در اختیار علاقه‌مندان قرار داده است.

انتهای پیام/