یادداشت|مدیرانی که بازنشستگی را دوست ندارند

خبرگزاری تسنیم، زمان رفته رفته برای عمر دولت روحانی به پایان می‌رسد و حالا ژنرال هایی که کلید دار کابینه پر هیاهوی تدبیر و امید بودند، با کارنامه ای نه چندان خوشایند برای طرفداران و منتقدان خود ، به روز های پس از مسئولیت خود فکر می کنند.

ژنرال هایی که هریک با طرح و برنامه‌ای پرسروصدا وارد کابینه دولت تدبیر و امید شدند اما با گذشت زمان به جبر یا اختیار از این جمع کنار رفتند تا جایی که حتی آنهایی که باقی ماندند نیز حرفی برای گفتن نداشتند.

رویکرد دولت یازدهم و دوازدهم درانتخاب کابینه‌ای با میانگین سنی 58 تا 60 سال موجب شد تا این دولت لقب پیرترین دولت پس از انقلاب را بگیرد.

چنین شرایطی درحالی بر کشور حاکم شد که روزگاری در کشورمان سن بیشتر مسئولان جمهوری اسلامی از عدد 50 بالاتر نبود و خیلی کم پیش می‌آمد که مدیران مسن پشت میزهای اداره کشور بنشینند.

در روزگار ما اما اگرچه جوانگرایی مدیریت کشور،یکی از وعده‌های دولت روحانی و مطالبه مردم بود، اما این وعده نیز مانند دیگر وعده‌‌ها محقق نشد و به جایی نرسید.

به یاد داریم که رئیس جمهور در آستانه انتخابات دولت دوازدهم، تاکید کرده بود که در این دولت از ظرفیت جوانان استفاده و جوان گرایی و چابک سازی بر این کابینه حاکم خواهد شد. او در آن زمان تلاش کرد تا با انتصاب جهرمی 36 ساله برای وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات تا حدود زیادی میانگین سنی کابینه دوازدهم را در قیاس با کابینه یازدهم  کاهش دهد، اما میانگین سنی 59 سال برای کابینه دوم حسن روحانی نشان داد که وعده های داده شده بیشتربرای جذب رای مردم بود. 

با فرا رسیدن چهلمین سالگرد پیروزی انقلاب، رهبر معظم انقلاب، در فرمایشات خود ضمن تبیین ویژگیهای مسیر پیموده شده در چهل سال اخیر، برامید واقع بینانه به آینده و نقش بی‌بدیل جوانان در برداشتن گام دوم انقلاب به سمت آرمان های بزرگ کشور تاکید کردند.

ایشان که بارها در سخنان خود به این موضوع اساسی اشاره فرموده  بودند، در بیانیه ای الزامات این جهاد بزرگ را در7 سرفصل اساسی عنوان کردند که کلیدواژه اصلی در این  بیانیه، "جوانان" بودند.

رهبر معظم انقلاب اسلامی با یادآوری سابقه درخشان مدیریت جوانان در ابتدای انقلاب و دوران 8 ساله دفاع مقدس، استفاده از ظرفیت‌های کشور را نیازمند حرکت آتش به اختیار جوانان دانستند و یادآور شدند: «شما جوانان عزیز موتور پیشران حرکت کشور هستید و باید خود را از لحاظ روحی، معنوی، اخلاقی، علمی و تواناییهای مدیریتی و تشکیلاتی آماده کنید و مدیریت کشور را به دست بگیرید. البته از تجربه پیران نیز باید استفاده کنید. آینده کشور متعلق به جوانان است.»

 در قانون برنامه 5 ساله ششم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی نیز به منظور کاهش حجم و اندازه دولت و ایجاد ظرفیت لازم برای اجرای تدابیر دولت، بر بهره گیری از توانمندی های جوانان مستعد کشور برای تصدی پست‌های مدیریت حرفه‌ای و افزایش سهم آنان در مدیریت اجرایی کشور تاکید شده است.

به طوری که در بند الف ماده 28 برنامه 5 ساله قانون ششم توسعه کشور موضوعات زیر مورد توجه قرار گرفته است: « کاهش حجم، اندازه و ساختار مجموع دستگاههای اجرائی به‌استثنای مدارس دولتی در طول اجرای قانون برنامه، ‌حداقل به میزان پانزده‌درصد(15%) نسبت به وضع موجود (حداقل پنج‌درصد(5%) در پایان سال دوم) از طریق واگذاری واحدهای عملیاتی، خرید خدمات و مشارکت با بخش غیردولتی با اولویت تعاونی‌ها، حذف واحدهای غیرضرور، کاهش سطوح مدیریت، کاهش پستهای سازمانی، انحلال و ادغام سازمان‌ها و مؤسسات و واگذاری برخی از وظایف دستگاههای اجرائی به شهرداری‌ها و دهیاری‌ها و بنیاد مسکن انقلاب اسلامی با تصویب شورای‌عالی اداری.»

با توجه به همین امر، به منظور تحقق اهداف پیش بینی شده در این قانون ، تمام وزارتخانه‌ها و سازمان‌های مستقل تحت نظر رییس جمهور، موظف شدند تا در سطح کل وزارتخانه/ سازمان و دستگاه‌های وابسته (شامل مؤسسات و شرکت های دولتی، مؤسسات و نهادهای عمومی غیردولتی) جمعاً به میزان حداقل پانزده درصد (15%) حجم،  اندازه و ساختار خود را کاهش دهند.

این موضوع طی بخشنامه ای به تمام وزارتخانه‌ها، سازمان ها و دستگاه‌های وابسته به دولت ابلاغ شد.

در این بخشنامه تاکید شده بود که هیچ دستگاه اجرایی از شمول کاهش‌های اشاره شده،  مستثنی نبوده و این تکلیف قانونی و جمعی  برای تمام وزارتخانه‌ها، سازمان‌ها و دستگاه‌های اجرایی وابسته به آنها است.

ضمناً گزارش‌های دریافتی از وزارتخانه‌ها و سازمان های مستقل تحت نظر رییس جمهور، باید عیناً به مجلس شورای اسلامی ارایه و هر گونه توضیح در خصوص عملکرد دستگاه بر عهده مقامات مذکور در این بخشنامه است .

همچنین بخشنامه موضوع ماده 5 مدیریت خدمات کشوری  نیز نگاهی به  ماده الف قانون 103 خدمات کشوری دارد .

بر اساس این ماده دستگاه اجرایی با داشتن یکی از شرایط زیر می‌تواند کارمند خود را بازنشسته کند:

الف) حداقل سی‌سال سابقه خدمت برای مشاغل غیر تخصصی و سی‌و‌پنج سال برای مشاغل تخصصی با تحصیلات دانشگاهی کارشناسی ارشد و بالاتر با درخواست کارمند برای سنوات بالاتر از 30 سال.

ب) حداقل شصت سال سن و حداقل بیست و پنج سال سابقه خدمت با بیست و پنج‌روز حقوق.

بر این اساس در بخشنامه یاد شده آمده است: مقتضی است ترتیبی اتخاذ شود با استفاده از اختیار بند مذکور نسبت به بازنشسته کردن کارمندان دارای مدرک تحصیلی کارشناسی یا پایین تر در مشاغل تخصصی و غیر تخصصی با سی سال سابقه خدمت دولتی و با هر سنی و نیز دارندگان مدرک تحصیلی کارشناسی ارشد و بالاتر با سی سال سابقه خدمت دولتی در صورت تقاضای ذینفعان و سی و پنج سال سابقه خدمت دولتی و با هر سنی اقدام لازم معمول شود .

در عین حال در تصویب نامه شورای عالی اداری  مورخ 30 / 5/ 96 که به امضای شخص رئیس جمهور نیز رسیده، ضمن اشاره بر تحرک و جوان سازی دستگاه های دولتی برای تصدی پست های مدیریتی ، برکاهش 8 ساله سن خدمت مدیران نسبت به وضع موجود تاکید شده است.

به علاوه در این مصوبه آمده است: دستگاههای اجرایی کشور برای کاهش متوسط سوابق خدمت، بایستی از انتصاب افراد جدید با داشتن بیش از 25 سال سابقه خدمت و یا دارا بودن سن بیش از 55 سال به پست های مدیریت پایه خودداری کنند.

علاوه بر این براساس بخشنامه سازمان اداری و استخدامی کشور که در تاریخ 25/9/98  به تمام دستگاه های اجرایی کشور ابلاغ شد، دستگاه های اجرایی موظف شدند تا قوانین یاد شده را در مورد شاغلین خود تمام و کمال به اجرا بگذارند .

در این میان بسیاری از نمایندگان مجلس نیز معتقدند که  قانون منع  به کارگیری بازنشستگان در دستگاههای دولتی، به منظور  شکسته شدن تابوی حلقه های بسته مدیریتی و پایان ابقای مدیران بازنشسته در سیستم اداری تصویب شده است و  روح جدیدی بر کالبد نظام اداری کشور دمیده و موجب می شود تا ساختار مدیریت دولتی؛ جوان، پویا و متحول شود.

اما  علی رغم همه بایدها و الزامات، همچنان مدیرانی در نظام اداره کشور و وزارتخانه های کلیدی هستند که با گذشت سالهای طولانی همچنان بر کرسی مدیریت کشورتکیه زدند و حتی به گفته بسیاری از شاهدان به خوبی نمی بینند و نمی شوند.

گویا در این کشور قحط الرجال است و چاره جز به کارگیری آنان نیست. جالب آنجاست که اگر مدیری هم در بخش دولتی بازنشسته شود به سرعت در شرکت های به ظاهر خصوصی و خصولتی جذب شده تا همچنان سیکل بسته مدیریت ناکارآمد با همان حقوق ها به علاوه حقوق بازنشستگی ادامه یابد.

بسیاری از کارشناسان می گویند که اگرچه استفاده از مشاوره این افراد مفید است اما مشاوره ها هم باید  قانونمند بوده  و میزان زمان و حقوق آن محدودیت داشته باشد. باید خروجی مدیریت این مشاوران بررسی شود چرا که هرشرایطی که اکنون در کشور وجود دارد خروجی این افراد در زمان مدیریت شان محسوب می شود .

از سوی دیگر این نوع مدیران که  حقوق های آنچنانی زیر زبانشان مزه کرده ، از تمام روش های موجود برای ماندن در پست خود استفاده می کنند. برخی از آنها که در سن پایین  با استفاده از انواع رانت ها وارد سازمان های دولتی می شوند ، مدعی هستند که بر اساس قانون خدمات کشوری کلیه مستخدمین تا 65 سالگی می توانند به کار خود ادامه دهند و تمایلی ندارند تا  بر اساس قانون جدید عمل کنند و مشمول بازنشستگی شوند.

البته بازنشستگی مدیران ، استفاده از مدیران با سابقه را که در طول زمان ،پخته و کارآزموده شده‌اند رد نمی کند، بلکه خواستار استفاده از این افراد با تجربه جامعه و ایجاد جایگاهی را برای عرضه خلاقیت های مدیریتی نسل جوان است .

پیرمرد بودن نقص مطلق  و جوان بودن حسن مطلق نیست، اما باید بپذیریم که برخی از امور چارچوب هایی دارد که یکی از آن الزامات چابک بودن و توانمند بودن است.

در شرایط فعلی، سیستم اداری کشور به اندازه کافی از نیروی کارشناس جوان و با انگیزه برخوردار است و در واقع اکنون فرصت مناسبی است تا جوانان جسور و پرانرژی در نظام اداری کشور بتوانند توانمندی های خودشان را نشان دهند.

یکی از مواردی را که برای رسیدن به این هدف پیشنهاد می شود، جانشین پروری است. این امر شرایطی ایجاد می کند تا جوانان  مستعد بتوانند  با استفاده از تجربیات نسل گذشته  در نظام اداری کشور رشد کنند، موضوعی که در بسیاری از کشورهای پیشرفته به اشکال مختلف دنبال می شود.

همچنین برای رفع مشکلات معیشتی و اقتصادی بازنشستگان نیز می توان با تکیه بر دانش و تجربه آنان ، اشتغال زایی کرد.

در این میان پرهیز از پیوندهای وراثتی و جایگزینی افراد شایسته برای مدیریت، مانع از آن می شود که صندلی های مدیریتی برای مدعیان ژن برتر همیشه خالی باشد.  حتی بسیاری از این مدیران تلاش می کنند تا برای ادامه اقتدار خود، فرزندان خود در پست های خودشان را جانشین کنند چرا که برطبق یک فرمول نانوشته آقا زاده های مدیران ارشد ، همه دارای ژن خوب هستند!

کسب دانش، توان و بینش کافی نیز در این زمینه حائز اهمیت است، تجربه نشان می دهد که دولت‌های گذشته با هدف جوانگرایی، افرادی را روی کار آوردند و این امر به ساختار اقتصادی و مدیریتی آسیب وارد کرد.

مردم می گویند شرایط سخت امروز ناشی از از ناکارآمدی مدیران دیروز است که از چارچوب اتاق دولتی ها بیرون می روند تا از پنجره مجددا وارد دولت شوند .

* محمد صادق پور /کارشناس رسانه

انتهای پیام/