گزارش| زنان و کودکان داعشی در میانه راه بازگشت به وطن

به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری تسنیم، عملیات ترکیه در سوریه و مذاکرات این کشور با آمریکا و روسیه درباره ایجاد منطقه و همچنین اقدامات انجام شده از سوی شبه نظامیان کرد در شمال سوریه در آزادی تروریست‌های داعشی زندانی شده در این منطقه سوالات زیادی را درباره سرنوشت عناصر داعش و اردوگاه‌هایی که خانواده‌های آنها در آن زندگی می‌کنند به وجود آورده است. اینکه آیا ترکیه حاضر به گرفتن مسئولیت آنها خواهد شد یا کشورهای غربی می‌‌پذیرند که اتباع خود را پس بگیرند.

گزارش زیر نگاهی به وضعیت خانواده‌های داعش در سه منطقه در شمال سوریه انداخته است.

در قلمرو روژاوا (کردستان سوریه)، به اصطلاح خودمختاری ایجاد شده توسط تشکل‌های سیاسی و نظامی کرد در شمال سوریه (که به نام کردستان غربی یا فدراسیون دموکراتیک شمال سوریه نیز شناخته می‌شود)، سه اردوگاه بزرگ وجود دارد که خانواده‌های شبه نظامیان و چهره‌های فعال داعش در آن قرار دارند: "عین عیسی" ، " الهول" و "روژ". بزرگترین آنها، الهول، در نزدیکی مرز عراق قرار دارد و 70 هزار نفر در آنجا زندگی می‌کنند، که از این تعداد حدود 60 هزار نفر شهروندان عراق و سوریه هستند. در "عین عیسی" - حدود 13 هزار نفر و در "روژ" - 1700 نفر زندگی می‌کنند.

هنوز آمار دقیقی از اینکه چند نفر از جمهوری‌های پسا شوروی در الهول مستقر هستند وجود ندارد، اما گروه روسی زبان در آنجا، به گفته شاهدان عینی، یکی از بیشمارترین افراد هستند. به عنوان مثال، در ماه مِی، دیپلمات‌های ازبک 148 هموطن خود و فرزندانشان را از این اردوگاه جمع کردند. در همان ماه، 231 نفر نیز از الهول به قزاقستان بازگشتند، که عمدتاً زنان و کودکان بودند.

بنا به گفته سازمان بشردوستانه Save the Children: در این سه اردوگاه شمالی سوریه حدود 9 هزار و پانصد کودک از 40 ملیت باقی مانده‌اند که والدین آنها با داعش در ارتباط بوده‌اند. از ژانویه امسال، بیش از سیصد کودک به وطن خود بازگردانده شده‌اند.

دائماً در رسانه‌ها در مورد بازگشت شبه نظامیان پیشین و خانواده‌های آنها از سرزمین‌های سوریه و عراق به کشورهایشان شنیده می‌شود، اما اکثر این کشورها خیلی مشتاق به بازگشت شهروندان افراطی خود نیستند. یکی از محتمل‌ترین گزینه‌ها، محاکمه همه داعشی‌های سابق در عراق است، اما قبل از آن اروپا خواستار حذف احتمال حکم اعدام می‌باشد. به گفته سازمان دیده بان حقوق بشر، نمی‌توان روی موفقیت مذاکرات در مورد این موضوع حساب کرد.

خلافت کوچک

براساس اعلام مرکز بین‌المللی مطالعات افراطی‌گری مستقر در لندن، تا اواسط سال 2019، تعداد کل خارجیان با پیوندهای داعشی فراتر از 52 هزار نفر بوده که این رقم شامل همسران تروریست‌ها و کودکان آنها می‌شود که حدود 60٪ از آنها قبلاً در خود خلافت از مادران خارجی متولد شده‌اند.

به دنبال آزادسازی شهر رقه سوریه از داعش در تابستان سال 2017 ، که مرکز پیشین تمرکز تعداد زیادی از جنگجویان خارجی بود، بسیاری از تروریست‌ها به همراه همسران و فرزندان خود، به شمال شرقی سوریه عقب نشینی کردند. پس از آن، آنها در زندان‌های موقت تحت کنترل نیروهای دموکراتیک سوریه به سرپرستی کردها قرار گرفتند.

سازمان Save the Children که از تابستان سال 2017 در این مناطق فعالیت می‌کند، تعداد زنان خارجی دارای فرزند را 13350 نفر تخمین می‌زند. در اواسط ماه اکتبر، 9.5 هزار کودک خلافت وجود داشت (طبق گفته‌های این سازمان، آنها شهروند 40 کشور به غیر از سوریه و عراق هستند). در عین حال، حدود نیمی از آنها یا حدود 4/4 هزار نفر به سن پنج سالگی نرسیده‌اند.

درخواست برای بازگرداندن این شهروندان، چه بزرگسالان و چه کودکان، چندین ماه است که شنیده می‌شود. مقامات کُرد تأکید می‌کنند که در حال حاضر فاقد قدرت و منابع برای کنترل کل جمعیت زندان بوده و این امر خود باعث افزایش خطر فرار آنها می‌شود.

کارشناسان هشدار می‌دهند که هرچه کودکان در این اردوگاه‌ها، که به آنها "مینی خلافت" می‌گویند، بیشتر بمانند، احتمال رادیکال شدن تفکرات کودکان بیشتر می‌شود.

به گفته نمایندگان Save the Children، اولویت اصلی منافع کودک است و در این حالت، منافع این کودکان در این است که آنها مجدداً به کشورهای خود برگردانده شوند، توانبخشی لازم روی آنها انجام شود تا بتوانند بر وحشت‌هایی که دیده‌اند و تجربه کرده‌اند، غلبه کرده و دوباره به جوامع خود بازگردند.

براساس برآوردهای غیررسمی، از روسیه 4.5 هزار شهروند که "عمدتاً از چچن و داغستان" بودند، به "داعش" پیوستند و این کشور یکی از اولین‌هایی بود که روند بازگشت مجدد فرزندان و همسران داعشی‌ها تحت حمایت رهبر چچن، رمضان قدیروف آغاز کرد.

اطلاعاتی مبنی بر اینکه همسران و بیوه‌های اعضای سازمان‌های تروریستی به صورت گسترده توسط کانال‌های بشردوستانه از مناطق درگیری مسلحانه به فدراسیون روسیه باز می‌گردند، در نوامبر 2018 توسط الکساندر بورتنیکوف، مدیر FSB تأیید شد.

البته این بدان معنا نیست که در فدراسیون روسیه آنها را با آغوش باز می‌پذیرند. الکساندر بورتنیکوف اذعان داشته است که: بازگشت همسران و فرزندان تروریست‌ها می‌تواند یک خطر جدی باشد، زیرا آنها "بطور فزاینده‌ای توسط رهبران سازمان‌های تروریستی بین‌المللی به عنوان مبلغین برای جذب افراد به این گروه، بمب گذاران انتحاری یا عاملان حملات تروریستی و همچنین به عنوان رابط استفاده می‌شدند."

صدها کودک جهادی نیز توسط مقامات جمهوری‌های آسیای مرکزی، کوزوو و ترکیه به وطن خود بازگردانده شده‌اند، اگرچه بیشتر موارد یتیمان و کسانی هستند که والدین آنها به جرم تروریسم در عراق و سوریه به حبس ابد محکوم شده بودند.

اما بیشتر کشورها علاقه‌ای به رابطه با کسانی که درگیر جهاد شده‌اند، ندارند و حتی با کسانی که با تروریست‌ها نه به لحاظ ایدئولوژیکی که با پیوندهای خونی مرتبط هستند.

در سال جاری براساس آمارهای Save the Children ، کمتر از 350 کودک از سه اردوگاه سوریه که همسران و فرزندان تروریست‌ها در آنجا ساکن هستند، به وطن خود بازگردانده شده‌اند. اکثر (156 نفر) به قزاقستان بازگشتند، 74 کودک نیز توسط کوزوو پذیرفته شدند. از بین کشورهای اروپا، بیشترین "فرزندان خلافت" توسط فرانسه (17 نفر) و سوئد (7 نفر) بازگردانده شدند. چند کشور دیگر مانند بلژیک، نروژ و هلند با اکراه 2 تا 6 کودک تروریست را از سوریه به خانه بازگرداندند. دو یتیم زاده یک زن اتریشی نیز که به خاورمیانه گریخته بود، به والدین وی در وین تحویل داده شدند.

با توجه به عدم تمایل صریح به پذیرش شهروندان کودک در وطن خود که با ارزش‌های افراطی بیگانه رشد کرده‌اند، جای تعجب ندارد که این کشورها حتی تروریست‌های بزرگسال با گذرنامه‌های اروپایی را نپذیرند. حتی با وجود این واقعیت که در اروپا قطعاً آنها آزاد رها نشوند.

به گفته یک دیپلمات‌ اروپایی، حتی حضور چنین افرادی در زندان می‌تواند موجب رادیکالیزه شدن جمعیت زندانی شود و اروپایی‌ها دلیلی برای ایجاد مشکل جدید برای خود به دست خود ندارند.

علاوه بر این، اروپا نه تنها عجله‌ای برای مقابله با سرنوشت شهروندان ناخواسته خود نداشته، بلکه به طور جدی اقدامات بازدارندگی علیه بازگشت به خانه را نیز ایجاد می‌کند. مقامات دانمارک (27 شهروند که هنوز در نقطه‌ای در منطقه سوریه و عراق باقی مانده‌اند) قول داده‌اند روند تصویب قوانینی را که امکان محرومیت شهروندی دانمارک از اعضای سازمان‌های تروریستی را فراهم کند، تسریع بخشند. تنها درصورتی که تروریست تابعیت یک کشور دیگر را داشته باشد، می‌توان آن را پس گرفت، تا به هیچ وجه وی بدون ملیت باقی نماند، که طبق قوانین بین‌المللی نیز ممنوع است.

مقامات انگلیس، که حدود 60 بزرگسال و 60 کودک از شهروندان آنها در اردوگاه‌های سوریه قرار دارند، قبلاً روی این "گزینه " کار کرده‌اند. در سال جاری، بریتانیا تابعیت دو شهروند خود را به دلیل ارتباط با داعش سلب کرد. علاوه بر این، در گزارش اخیر، وزارت کشور این کشور توصیه‌ای را برای نگه داشتن کودکانی که تابعیت انگلیس داشته‌اند، در محل زندگی خود در سوریه ارائه داده است.

اگرچه فعالان حقوق بشر چنین رویکرد دولت‌های اروپایی را محکوم کنند، اما مردم آنها کاملاً برعکس فکر می‌کنند. به عنوان مثال، طبق آخرین بررسی خدمات اجتماعی Odoxa، بیش از 89 درصد فرانسوی‌ها از بازگشت جهادی‌ها به فرانسه نگران هستند و 67٪ بر این باور هستند که فرزندان تروریست‌ها باید در سوریه و عراق رها شوند.

با وجود عدم تمایل بیشتر کشورها برای بازگشت شهروندان تروریستی، اروپا به طور پیش بینی شده برنامه‌ای را برای برون رفت از مشکل این افراد ناخواسته در پیش گرفته است.

در مورد مهاجران غیرقانونی، اتحادیه اروپا لیبی را به عنوان مرکز نگه داشتن آنها قرار داده و در مورد تروریست‌های اسیر شده و خانواده‌های آنها، عراق به کانون توجه تبدیل شده است. علاوه بر این، مقامات بغداد خود ابراز تمایل کردند که همه متهمین به تروریسم را محاکمه کنند، از جمله خارجی‌هایی که توسط کشورهایشان "پذیرفته نشده‌اند".

علاوه بر این، حتی آژانس پناهندگان سازمان ملل نیز نمی‌تواند هیچ نقشی در این روند داشته باشد. بنا به اظهارات خود این سازمان، نه مبارزان و نه اعضای خارجی داعش در سوریه تحت حمایت آژانس پناهندگان سازمان ملل قرار نمی‌گیرند. در همین حال، ابتکار عمل برای بازگرداندن همه داعشی‌ها، صرف نظر از ملیت آنها، در دست دستگاه قضایی عراق است که خود مشکلات کمی ندارد.

به گفته سخنگوی سازمان دیده بان حقوق بشر، براساس قوانین اروپا، مردم را نمی‌توان به کشورهایی فرستاد که مجازات اعدام در آن وجود داشته باشد و هیچ شرایطی برای یک محاکمه عادلانه وجود ندارد و سیستم قضایی عراق حتی اصل پیش فرض برائت را ندارد.

به گفته وی توافقی در حال بحث است که شبه نظامیان پیشین با ضمانت بغداد بدون اجرای حکم اعدام به عراق اعزام می‌شوند، اما این گفت‌وگوها را نمی‌توان موفقیت آمیز نامید.

گزینه‌های دیگری وجود ندارد. در گذشته، چندین کشور روی ایده ایجاد یک دادگاه بین‌المللی بر سر اعضای داعش کار کرده‌اند. اما آنها به سرعت آن را رد کردند، با اظهار اینکه ایجاد چنین ارگانی سال‌ها طول خواهد کشید. اما نکته اصلی این است که حمایت شورای امنیت سازمان ملل از این سازمان بعید به نظر می‌رسید، که برخی از اعضای آن از قبل نسبت به احتمال آن اشاره کرده بودند.

سرنوشت فرزندان و همسران جنگجویان اسیر شده در حال حاضر زیاد مورد بحث قرار نمی‌گیرد، زیرا این موضوع بیشتر از پاسخ‌ها، سؤالاتی را ایجاد می‌کند. یکی از ترسناک‌ترین گزینه‌هایی که تعداد زیادی از دیپلمات‌های اروپایی در مورد آن بحث می‌کنند، دست کشیدن و کنار گذاشتن اعضای خانواده‌های داعش است. اینکه دولت‌ها را به خاطر این امر مقصر بدانیم، خود سوال بزرگ دیگری است.

انتهای پیام/