چالش‌های ترجمه شعر فارسی از زبان دیک دیویس/ «شعر فارسی معدن طلاست»
در کارنامه کاری او هم نام شاعران نامدار می‌درخشد و هم شاعرانی که حتی ایرانی‌ها هم آنها را نمی‌شناسند. دیک دیویس در «خنیاگری در باغ» از چند دهه تلاش برای ترجمه ادبیات کلاسیک ایران می‌گوید.
به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، از گذشته‌های دور، دو نظریه متضاد درباره ترجمه شعر وجود دارد؛ گروهی مانند دانته، درایدن و ولتر بر این عقیده بودند که شعر هرگز ترجمه‌پذیر نیست و در مقابل، گروه دیگری از جمله هوراس و پوپ شعر را ترجمه‌پذیر می‌دانستند و در ترجمه آن می‌کوشیدند. در این میان دیک دیویس شعر را به طور کلی ترجمه‌ناپذیر نمی‌داند، بلکه معتقد است که شعر برخی از شعرا ترجمه‌پذیر نیست؛ شاعرانی که هویت یک ملت را در آثار خود تلخیص کرده‌اند.
تاکنون آثار متعددی از اشعار کلاسیک فارسی به زبان‌های مختلف از جمله انگلیسی و آلمانی منتشر شده است. در میان ترجمه‌های متعددی که ارائه شده، آثار دیک دیویس را می‌توان از جمله آثار خلاق و موفق در نظر گرفت. دیویس که علاقه‌اش به ادبیات را مدیون مادرش است، در نوجوانی با اولین اشعار فارسی آشنا شد: ترجمه فیتز جرالد از سروده‌های خیام. حتی اشعاری از ترجمه جرالد را نیز حفظ کرد. هرچند در برهه‌ای می‌خواست که در دانشگاه رشته شیمی را دنبال کند، اما زندگی برای او چیز دیگری رقم زده بود. دیویس که از کودکی با شعر و ادبیات انس گرفته بود و همیشه در حال نوشتن داستان یا شعر بود، پس از تحصیل در رشته ادبیات انگلیسی، با دعوت یکی از دوستان باستان‌شناسش که در لرستان مشغول کار بود، به ایران سفر کرد. این اولین مواجهه او با فرهنگ و مردم ایران بود؛ در واقع می‌توان گفت اولین جرقه‌های علاقه این مترجم به ادبیات ایران از اینجا زده شد.
در ایران مدتی بیمار شد، اما این بیماری پایان خوشی داشت. او به دختری ایرانی علاقه‌مند شد. این ازدواج، علاقه و آشنایی او به زبان و ادبیات فارسی را دوچندان کرد. او به کمک افخم دربندی، همسرش، اولین اثر از ادبیات کلاسیک فارسی را به انگلیسی ترجمه کرد. یک اثر نمادین و سمبلیک از عطار نیشابوری: «منطق‌الطیر». دیویس تحصیلات خود را در رشته زبان و ادبیات فارسی ادامه داد؛ ادبیاتی که او خود آن را «معدن طلا» توصیف می‌کند.
دیویس در این سال‌ها سعی کرده هم آثار برجسته و نام‌آشنای ایران را ترجمه کند و هم آثار شاعرانی که حتی ایرانی‌ها هم کمتر با آنها آشنایی دارند؛ مثل منجیک ترمذی، مهستی گنجوی، ازرقی هروی و ... . از این جهت در کارنامه کاری او تنوعی از این دست از آثار می‌توان دید. اما آنچه کار دیویس را متمایز کرده، تلاش او برای معرفی و ترجمه هر چه بهتر آثار است. او هرچند ترجمه آثاری مانند سروده‌های حافظ و شاهنامه را کاری سهل ممتنع می‌داند، اما توانسته با ارائه ترجمه‌ای قابل قبول از این دست از آثار تحسین ایران‌شناسان و مترجمان را برانگیزد. ترجمه او از شاهنامه فردوسی از این جمله است که با روشی ابتکاری و نزدیک به قوالی آن را ارائه کرد و توانست در سال 2006 در فهرست 10 اثر برتر واشنگتن پست قرار گیرد.
تاکنون آرا و نظرات او در باب ترجمه شعر بزرگان ادب فارسی در طول سال‌های گذشته به فارسی ترجمه و منتشر شده است. «خنیاگری در باغ» مجموعه‌ای است از جستارها و گفت‌‌وگوهای این مترجم نام‌آشنا درباره ترجمه شعر کلاسیک پارسی به انگلیسی که در چند سال اخیر در مجلات و نشریات مختلف منتشر شده‌اند.
در معرفی این اثر آمده است: بی‌هیچ گمان دیویس یکی از موفق‌ترین مترجمان شعر کلاسیک پارسی به انگلیسی در روزگار ماست. ترجمه‌های متعدد او از شعر کلاسیک پارسی- منطق الطیر عطار نیشابوری(1984)، داستان سیاووش(1992)، اسباب عاریتی: اشعار کوتاه کلاسیک پارسی(1997)، شاهنامه فردوسی(2006)، ویس و رامین فخرالدین اسعد گرگانی(2007)، موش و گربه عبید زاکانی(2008) و صور عشق: حافظ و شاعران شیراز(2012)- به شعر تندرست و مستحکم انگلیسی تحسین همگان، خاص و عام، را برانگیخته است.
تنها ترجمه استادانه «منطق‌الطیر» عطار نیشابوری یا «ویس و رامین» فخرالدین اسعد گرگانی که دیویس به نیکی از عهده آنها برآمده، کافی است تا مترجمی را جاودانه کند چه رسد به ترجمه شاهنامه، اثر سترگ و شگرف فردوسی بی‌قرین. مجموعه حاضر ماحصل تأملات و تجربه های دیویس در باب چالش‌های ترجمه شعر کلاسیک پارسی به انگلیسی است.
نشر آگه کتاب حاضر را با ترجمه مصطفی حسینی در 171 صفحه و به قیمت 26 هزار تومان روانه کتابفروشی‌ها کرده است.
انتهای پیام/
