نگاهی به ابتکارات صلح ایران، عراق و پاکستان؛ ورود منطقه به مرحله جدید پس از ناکامی فشار حداکثری

به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری تسنیم، سپهر سیاسی منطقه طی هفته گذشته شاهد تحولاتی بوده که تداوم آن در هفته جاری می‌تواند نشانگر در پیش گرفتن روند جدیدی از سوی کشورهای حاشیه خلیج فارس برای کاستن از سطح تنش‌ها و رسیدن به وضعیتی مطلوبتر باشد.

"صلح هرمز": طرح ایرانی برای کاستن از تنش‌ها در خلیج فارس

اولین این اقدامات، ابتکار ایران بود که رئیس جمهور کشورمان در مجمع عمومی سازمان ملل آن را به طور رسمی ارائه داد و از آن به "ابتکار صلح هرمز" یاد کرد.

روحانی در این خصوص در سازمان ملل گفت: بنا به مسئولیت تاریخی کشورم در حفظ امنیت، صلح، ثبات و پیشرفت در منطقه خلیج فارس و تنگه هرمز، همه کشورهایی را که از تحولات خلیج فارس و تنگه هرمز متأثر می‌شوند به «ائتلافِ امید» یعنی«ابتکار صلح هرمز» دعوت می‌کنم. هدف "ائتلاف امید" ارتقای صلح، ثبات، پیشرفت و رفاه کلیه ساکنان حوزه تنگه هرمز و تفاهم متقابل و روابط صلح آمیز و دوستانه میان آنهاست. این ابتکار حوزه‌های مختلف همکاری مانند تأمین همگانی امنیت انرژی، آزادی کشتیرانی و انتقال آزادانه نفت و سایر منابع از و به کشورهای حوزه تنگه هرمز و فراتر از آن را در بر می‌گیرد.

"ائتلاف امید" بر پایه اصول مهمی همچون پایبندی به اهداف و اصول ملل متحد، احترام متقابل، منافع متقابل، جایگاه برابر، گفت‌وگو و تفاهم، احترام به حاکمیت و تمامیت ارضی، خدشه‌ناپذیریِ مرزهایِ بین‌المللی، حل و فصلِ مسالمت‌آمیزِ تمامیِ اختلافات و از همه مهم‌تر دو اصلِ بنیادینِ "عدم تجاوز" و "عدم دخالت در امور داخلی یکدیگر" قرار دارد.  حضورِ سازمانِ ملل متحد برای ایجادِ یک چترِ بین‌المللی در حمایت از "ائتلاف امید" نیز امری ضروری است.

اما طرح صلح هرمز بخشی از توافق کلی مورد نیاز برای تامین صلح و امنیت منطقه‌ غرب آسیا و متمرکز بر این آبراه راهبردی است. این سخنان روحانی مستند به بند 8 قطعنامه 598 شورای امنیت است. در بند 8 این قطعنامه که بر اساس آن جنگ 8 ساله میان ایران و عراق به پایان رسید بر ایجاد ترتیبات امنیتی با مشارکت عراق و ایران و 6 کشور حاشیه خلیج فارس زیر نظر سازمان ملل تاکید شده است.

در یک جمله می‌توان گفت که اهداف این طرح عبارت است از تامین امنیت خلیج فارس، گفت‌وگو و صلح منطقه‌ای.

صرفنظر از استقبال یا عدم استقبال از این طرح ایران باید یادآور شد که بطور کلی مقامات ارشد ایران همواره بر این امر تاکید داشته‌اند که امنیت باید برای همه طرف‌ها باشد و امکان این که یکی از طرفین همه هزینه‌ها و تعهدات را برعهده گیرد بدون این که طرف‌های دیگر هزینه بدهند، غیرقابل قبول است. ایران همچنین بارها تصریح کرده است که همچون گذشته به عنوان یکی از بازیگران در تامین امنیت منطقه نقش ایفا خواهد کرد و تمایل دارد همچون دیگران از همه منافع این امنیت در امر اقتصاد و فروش نفت برخوردار باشد.

ابتکار عراقی در نیویورک، ریاض و ابوظبی

جدای از طرح ارائه شده از سوی ایران، برخی کشورهای منطقه از جمله عراق نیز وارد میدان شده‌اند تا شرایط ملتهب منطقه‌ای به آرامش بازگردد.

در این خصوص بغداد که در دوره پس از صدام تلاش داشته عراق و منطقه ثبات و آرامش داشته باشند، وارد عمل شده و اقدامات خود را در سطح منطقه و نیز مجمع عمومی سازمان ملل دنبال کرد.

برهم صالح رئیس جمهور عراق که در نیویورک به سر می‌برد با اشاره به آمادگی بغداد برای میزبانی ایران و آمریکا، ایده برگزاری کنفرانسی را به روسای کشورهای عربی، اروپایی، آمریکا و عربستان مطرح کرد، این پیشنهاد بر برگزاری کنفرانس در بغداد به منظور کاهش تنش در منطقه تصریح دارد.

وی افزود: عراق در انتظار پاسخ کشورهای ذیربط در رابطه با این پیشنهاد است، در ضمن کشورهای اتحادیه اروپایی با این پیشنهاد موافقت کرده‌اند.

روز چهارشنبه نیز عادل عبدالمهدی نخست وزیر عراق سفری کوتاه به ریاض داشت تا با ملک سلمان پادشاه عربستان دیدار و گفت‌وگو کند.

در این خصوص در بیانیه رسمی دفتر نخست وزیری عراق آمده است: عبدالمهدی طی سفری چند ساعته با پادشاه و ولیعهد عربستان دیدار خواهد کرد که هدف از این دیدارها تلاش عراق برای وساطت میان ایران و عربستان و کاهش سطح تنش‌های منطقه‌ای و برپایی بهترین روابط با همسایگان عراق است.

پس از این دیدار بود که «بدر الزیادی» عضو کمیسیون امنیت و دفاع پارلمان عراق درباره سفر کوتاه نخست وزیر عراق به عربستان سعودی گفت: سفر عادل عبدالمهدی به عربستان سعودی موفقیت آمیز بود و وی سفری هم به ایران خواهد داشت.

به موازات اقدامات برهم صالح در آمریکا و عبدالمهدی در عربستان، سید عمار حکیم رهبر جریان حکمت نیز به امارات سفر کرده و طی دیداری چند ساعته درباره مسائل منطقه و تلاش برای کاهش تنش‌ها مذاکراتی داشت.

حکیم روز جمعه در پایتخت امارات با محمد بن زاید آل نهیان ولیعهد ابوظبی و قائم مقام فرمانده کل نیروهای مسلح امارات متحده عربی درخصوص راه‌های کاهش تنش در منطقه گفت‌وگو کرد. در این دیدارها که در ادامه رایزنی‌ها در راستای کاهش تنش‌های منطقه‌ای بود، طرفین راهکارهای حل چالش‌های منطقه را بررسی کردند.

پاکستان: خواسته مشترک ترامپ و بن‌سلمان از ایران از سوی عمران خان

همزمان، عمران خان نخست وزیر پاکستان نیز در حاشیه اجلاس عمومی سازمان ملل گفت: رئیس جمهوری آمریکا و ولیعهد عربستان از وی خواسته‌اند تا برای تنش‌زدایی در خلیج فارس با رئیس جمهوری اسلامی ایران گفت‌وگو کند.

عمران خان با اشاره به دیدارش با ترامپ گفت: رئیس جمهور آمریکا از من‌ خواست تا موضوع تنش زدایی در منطقه را در جریان دیدار با رئیس جمهوری اسلامی ایران مطرح کنم.

وی افزود: همچنین قبل از عزیمت به نیویورک، سفر رسمی به عربستان انجام داده و با محمد بن سلمان ولیعهد سعودی دیداری داشتم که بن سلمان نیز از من خواست درباره رویدادهای اخیر در خلیج فارس و تنش‌زدایی میان تهران و ریاض، با حسن روحانی صحبت کنم. من پیام ترامپ مبنی بر تنش‌زدایی و توافق را به رئیس جمهوری ایران رساندم. ما از هیچ تلاشی فروگذار نخواهیم کرد البته نمی‌خواهیم جزئیات بیشتری در این خصوص بیان کنیم.

البته نباید ناگفته بماند که حضور قوای فرامنطقه‌ای بخصوص آمریکا در منطقه یکی از عوامل اصلی تنش در منطقه بوده و هست حال آن که غربی‌ها در عملیات گسترده رسانه‌ای تلاش دارند ایران را عامل تنش معرفی کنند بدون آن که اشاره‌ای به این واقعیت کنند که ایران در مرزهای خود حضور دارد و قوای فرامنطقه‌ای هستند که هزاران کیلومتر از مرزهای کشور خود دور بوده و در منطقه مستقر و عامل تنش‌های موجود هستند.

تأثیر دوران پساپهپاد در تغییرات کنونی در شرایط سیاسی منطقه

نگاهی به دلایل اصلی این سیاست‌های آشتی‌جویانه و اتفاقات روزهای اخیر منطقه نشان می‌دهد که تحولات در مسیری خارج از مسیر ریل گذاری شده از طرف آمریکا و سعودی‌ها برای منطقه دنبال می‌شود و این تغییر رویکرد را می‌توان ناشی از شکست سیاست فشار حداکثری از سوی آمریکا علیه ایران و نیز شکست سیاست سعودی در جنگ یمن دانست.

نقاط عطف این دو شکست از آن زمان شکل گرفت که ایران با اتخاذ راهبرد مقاومت فعال، سیاست انفعال پیشین را گنار گذاشت. هدف قرار دادن پهپاد متجاوز آمریکایی از سوی ایران، توقیف نفتکش انگلیسی پس از نقض قوانین دریانوردی و  راهبرد کاهش تعهدات برجامی که تاکنون سه گام از آن برداشته شده است، از این دست اقدامات فعالانه ایران است. هدف قرار گرفتن تاسیسات حیاتی آرامکو از سوی مقاومت یمن نیز بر تغییر محاسبات طرف‌های منطقه‌ای و بین‌المللی و رقم زدن نظمی نوین در این رابطه بسیار تأثیرگذار بوده است.

مشاهده ناتوانی قدرت‌های جهانی در مقابل راهبرد مقاومت فعال جمهوری اسلامی ایران دربرابر فشار حداکثری آمریکا و سرخوردگی برخی همپیمانان منطقه‌ای آمریکا و ناامیدی آنها از دولت ترامپ سبب شده که کشورهای منطقه با تغییر محاسبات خود به سمت کاهش تنش حرکت کنند.

این حرکت جدید ناشی از هراس آنها از افزایش تنش‌ها به سطحی خارج از کنترل طرفین و آسیب همه کشورها در صورت وقوع بحرانی خارج از کنترل است.  بر همین اساس است که کشورهای منطقه در این مقطع بازگشت به سوی ثبات در خلیج فارس را دنبال می‌کنند.

نتیجه گیری

با ابتکارات اخیر از سوی کشورهای منطقه، می توان گفت که غرب آسیا پس از کشمکش‌های منطقه‌ای در حال حرکت تدریجی به سمت کاهش تنش است. این حرکت جدید ناشی از شکست سیاست‌ فشار حداکثری آمریکا علیه ایران، تغییر راهبرد ایران از ایستادگی صرف به مقاومت فعال و ضربه زننده و نیز یأس عربستان از پیروزی در جنگ یمن است.

ابتکار این اقدامات از سوی کشورهای مختلف از جمله خود جمهوری اسلامی ایران، عراق، پاکستان و احتمالاً عمان در آینده کلید خورده و دنبال می‌شود.

گزارش از علی حیدری

انتهای پیام/