یادداشت| اردوغان و نقش سیاست‌مداران کُرد در آکپارتی

به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری تسنیم٬ دیروز جمعه ایچتن٬ نماینده سابق شهر کردنشین دیاربکر در مجلس ملی ترکیه٬ با انتشار یک پیام توییتر اعلام کرد: «از امروز عصیان کرده و از آکپارتی خارج می‌شوم.»

ایچتن یکی از چهره‌های جوان و آینده دار معاونت حقوقی سیاسی حزب عدالت و توسعه بود، اما به خواست خود از حزب حاکم جدا شد. چند روز پیش از آن نیز٬ آیدین آیتاچ رئیس سابق شاخه استانی حزب عدالت و توسعه در استان دیاربکر٬ از اردوغان جدا شده و به احمد داوود اوغلو پیوست.

حال باید دید در شرایطی که موقعیت حزب عدالت و توسعه در برخی استان‌های کردنشین تضعیف شده٬ این حزب برای جبران خروج کادرهای قدیمی و تربیت کادرهای جدید کُرد٬ برنامه‌ای دارد یا خیر.

تاریخچه‌ای کوتاه

حزب عدالت و توسعه در تاریخ معاصر ترکیه در شرایطی قدرت را در دست گرفت که عبدالله اوجالان رهبر پ.ک.ک با همکاری و هماهنگی آمریکا دستگیر شده و به مقامات دولت ائتلافی اجویت - باغچلی – ییلماز٬ تحویل داده شده بود، اما معضل کردها و حملات گاه و بیگاه پ.ک.ک٬ همچنان یکی از اصلی‌ترین چالش‌های امنیتی٬ اجتماعی و اقتصادی ترکیه بود.

در آغاز راه آکپارتی٬ کرسی ریاست جمهوری در اختیار احمد نجدت سزر بود٬ ژنرال‌های ارتش و ژاندارمری قدرت فراوانی داشتند و با اردوغان و گل رابطه چندانی نداشتند٬ سرویس اطلاعاتی میت و پلیس نیز چندان به درخواست‌های دولت وقعی نمی‌نهادند و گروه فتح الله گولن نیز٬ قدرت فراوانی داشت. اما آکپارتی رفته رفته رشد کرد و پس از تثبیت قدرت٬ سراغ معضل کردها رفت.

گزارش اردوغان در مورد کردها

رجب طیب اردوغان رهبر حزب عدالت و توسعه که پیش‌تر و در دهه نود به عنوان یکی از سیاست‌مداران آینده دار تحت حمایت نجم‌الدین اربکان فعالیت می‌کرد٬ به دستور استاد و رهبر خود اربکان٬ گزارش مبسوطی در مورد مناطق کردنشین ترکیه تدوین کرد و در این گزارش٬ به بررسی عمده‌ترین راهکارهای حل معضل کردها پرداخته و توجه به اصل عمران و توسعه اقتصادی را در اولویت قرار داد.

در دورانی که حزب عدالت و توسعه در سال 2001 میلادی به دست اردوغان٬ گل و دیگران تاسیس شد٬ چند سیاست‌مدار کُرد نیز در کنار آنان حضور داشتند و قرار بر این بود که این حزب بر اساس آموزه‌های اسلامی مبتنی بر وحدت و برادری٬ دیدگاه و نگرشی همسان به همه احزاب داشته باشد.

کردها در حزب عدالت و توسعه

در حزب عدالت و توسعه٬ نه از نظر قومی و نه از منظر تفاوت مذهبی (حنفی بودن ترک‌ها و شافعی بودن کردها)منع خاصی در مورد فعالیت کردها وجود نداشته است. در زیر٬ به ذکر اسامی برخی از مهم‌ترین کادرهای کُرد حزب حاکم ترکیه پرداخته و به شکل اجمالی٬ نقش آنان مورد توجه قرار خواهد گرفت:

1.دنگیر مهمت فرات

این سیاست‌مدار اسلام‌گرای کُرد٬ به عنوان یک حقوق‌دان و فعال سیاسی٬ از موسسین حزب عدالت و توسعه بود و مدت‌ها به عنوان مشاور اردوغان و معاون حقوقی و سیاسی در کنار او به ایفای نقش پرداخت.

خاندان فرات٬ از خاندان‌های مهم و متنفذ دیاربکر و دیگر مناطق کردنشین ترکیه بودند و اردوغان به واسطه او توانست در مناطق کردنشین٬ روابط گسترده‌ای ایجاد کند. این سیاست‌مدار کُرد٬ بعدها از حزب عدالت و توسعه جدا شد و به حزب دموکراتیک خلق‌ها از نهادهای اقماری پ.ک.ک پیوسته و به عنوان نماینده این حزب به مجلس راه یافت. او چندی پیش به خاطر بیماری سرطان درگذشت.

2.بن علی ییلدرم از موسسین حزب عدالت و توسعه و از مهم‌ترین چهره‌های حزب عدالت و توسعه و همواره مورد اطمینان و وثوق اردوغان بوده است. او اصالتاً از کردهای دیار ارزنجان است و در یکی از روستاهای آن استان به دنیا آمده است. با آن که ییلدرم تاکنون چند بار به اصالت کُردی خود اشاره کرده٬ اما هیچگاه در مورد مسائل مرتبط با کردها اظهار نظر نکرده و با کردها ارتباطی برقرار نکرده است.

3.جودت ییلماز از کردهای زازای ترکیه است. او همواره در دولت‌های برآمده از حزب عدالت و توسعه وزیر بوده و از کادرهای مهم حوزه‌های توسعه اقتصادی بوده اما او نیز همچون ییلدرم٬ در مورد مسائل مرتبط با کردها٬ خنثی بوده و در این مورد موضع خاصی اتخاذ نکرده است. او هنوز هم از اعضای مهم حزب عدالت و توسعه است و روابط خوبی با اردوغان دارد.

4.مهمت شمشک وزیر اسبق مالی و دارایی و از مغزهای متفکر اقتصادی ترکیه است که پیش‌تر در آمریکا٬ وال استریت ژورنال و انگلیس در مقام مشاور اقتصادی در بانک‌ها و بازارهای بورس فعالیت کرده بود، اما بعداً به درخواست اردوغان به ترکیه بازگشت.

او در انتخابات مجلس از حوزه انتخابیه استان کردنشین باتمان به مجلس رفت و در کمپین‌های تبلیغاتی خود٬ از خواندن اشعار کُردی و ارائه سخنرانی به زبان کُردی ابا نداشت. شمشک بعدها از اردوغان و حزب عدالت و توسعه جدا شد و ظن آن می‌رود که در ساختار سیاسی جدید علی باباجان و عبدالله گل٬ حضور پیدا کند.

5.عبدالقادر آکسو از سیاست‌مداران قدیمی کُرد ترکیه است که چند بار پست وزارت کشور را در اختیار گرفته و پیش از پیوستن به حزب عدالت و توسعه٬ در حزب آناپ و فضیلت عضو بود.

خاندان او اصالتاً از آلبانی به دیاربکر آمده و پدربزرگ او با خاندان جمیل پاشا از خانواده‌های مقتدر و متنفذ کُرد وصلت کرده است. آکسو نیز در مورد مسائل کُردی اظهار نظر نکرده و از تکلم به زبان کُردی پرهیز کرده است.

چند سال پیش در اسناد ویکیلیکس به این موضوع اشاره شد که آکسو با شبکه‌های قاچاق هروئین در ارتباط بوده و پسر ارشد او هم از سران مافیا است و خودش هم در دام فساد جنسی و اخلاقی است. آکسو بعدها از حزب عدالت و توسعه کنار نهاده شد، اما چندی پیش به دستور اردوغان٬ ریاست هیات مدیره یکی از مهم‌ترین بانک‌های ترکیه را در اختیار گرفت. برخی از تحلیل‌گران ترکیه٬ آکسو را به عنوان یکی از مهره‌های مهم دولت در سایه می‌شناسند.

6. مهمت مهدی اکر

مهمت مهدی اکر فارغ التحصیل رشته دامپزشکی و از کردهای دیاربکر٬ مهم‌ترین چهره کُرد آکپارتی در 19 سال اخیر بوده است. او بارها به عنوان وزیر کشاورزی٬ معاون سیاست خارجی حزب و نماینده مجلس فعالیت کرده و از معدود سیاست‌مداران کُرد است که ضمن مخالفت با اقدامات پ.ک.ک و همراهی با اردوغان٬ از بیان هویت کُردی خود ابایی ندارد و  بارها در مورد مطالبات کُردی نیز اظهار نظر کرده است. او هنوز هم در حزب عدالت و توسعه است و از چهره‌های مورد وثوق اردوغان به شمار می‌رود.

7.غالب انصاری اوغلو

انصاری اوغلو بارها به عنوان نماینده دیاربکر به مجلس راه یافته و در حزب عدالت و توسعه موقعیت خوبی داشته است. او از بازرگانان و فعالان اقتصادی کُرد ترکیه است و کمتر در مورد مسائل کُردی اظهار نظر می‌کند. انصاری اوغلو هنوز هم در حزب عدالت و توسعه است و از جایگاه خوبی نزد اردوغان برخوردار است.

8. بکر بوزداغ

از چهره‌های مهم آکپارتی است که بارها به عنوان وزیر دادگستری و معاون نخست وزیر انتخاب شده و هم اکنون رئیس کمیسیون قانون اساسی مجلس است. تا همین دو سال پیش هم کسی نمی‌دانست که او اصالتاً اهل یوزگات نیست. اما اردوغان در مجلس اعلام کرد که بوزداغ از برادران کُرد من است و اجازه نمی‌دهم کسی با نگرش فاشیستی در مورد سوگندنامه دانش‌آموزی «من ترک هستم»٬ او را تحت فشار قرار دهد. بوزداغ نیز هیچگاه در مورد مسائل کُردی اظهار نظر نکرده است.

9.اورهان میر اوغلو

میر اوغلو از نویسندگان و تحلیل‌گران قدیمی کُرد ترکیه است که تاکنون چندین جلد کتاب در مورد مسائل مرتبط با کردها نوشته است. او از معدود کردهایی است که خارج از مجموعه اسلام‌گرایان به جمع یاران اردوغان راه یافته و حالا پست معاونت اطلاع‌رسانی حزب را در اختیار دارد. میر اوغلو پیش‌تر با نهادهای اقماری پ.ک.ک همراهی می‌کرد و بارها به خاطر مطالبات کُردی به زندان رفته است.

10. مهمت متین ار

متین ار از کردهای آدیامان و از نویسندگانی است که همواره در رسانه‌های وابسته به حزب عدالت و توسعه قلم زده است. او پیش‌تر در مورد مطالبات کُردی مقالات فراوانی نوشت، اما حالا بر این باور است که اردوغان معضل کردها را حل کرده و پ.ک.ک صرفاً به دنبال قدرت است.

علاوه بر اسامی افرادی که به آنها اشاره شد٬ چهره‌های کُرد دیگری هم در حزب عدالت و توسعه فعالیت می‌کنند که تمایل چندانی به طرح مطالبات کُردی ندارند.

از جمله: فاطمه بتول سایان کایا معاون رهبر حزب عدالت و توسعه و از وزاری سابق کابینه اردوغان از بانوان محجبه کُرد که گهگاه به زبان کُردی نیز سخنرانی کرده، اما در مورد معضلات کردها در ترکیه نظر خاصی ندارد٬ خانم فاطمه شاهین شهردار گازی عنتاب و از وزرای سابق کابینه اردوغان٬ نه از بانوان محجبه بلکه از بروکرات‌های قدیمی آکپارتی است که او نیز توجه خاصی به مسائل کُردی ندارد٬ مجاهد ارسلان از وزرا و چهره‌های مهم آکپارتی که از صحبت در مورد مسائل کُردی ابا می‌کند.

علاوه بر این‌ها٬ طیف گسترده‌ای از هنرمندان و نویسندگان کُرد نیز با اردوغان و حزب عدالت و توسعه روابط نزدیکی داشته و دارند که اسامی برخی از مهم‌ترین این چهره‌ها عبارتند از: یاووز بینگُل خواننده مشهور٬ محسن کزل کایا تحلیل‌گر و روزنامه‌نگار٬ ییلماز اردوغان کارگردان و بازیگر و افراد دیگری که از نخبگان جامعه کُردی به شمار می‌آیند.

سخن پایانی

با در نظر گرفتن کارنامه چهره‌هایی که به اسامی آنها اشاره شد٬ می توان گفت: در 17 سال اخیر٬ حزب عدالت و توسعه٬ تعدادی از نخبگان سیاسی و اقتصادی کُرد را در کابینه و دفتر سیاسی حزب به کار گرفته اما نتوانسته از آنان٬ در برابر کردهای تحت امر پ.ک.ک٬ گروهی کثیر و جمعیتی اثرگذار به وجود آورد.

اغلب کردهایی که در آکپارتی یا حزب حاکم صاحب منصب و مقام شده‌اند٬ یا از اسلام‌گرایانی هستند که اساساً مطالبات قومی برایشان مهم نیست و یا از بروکرات‌ها و تکنوکرات‌هایی هستند که پیشرفت فردی و فعالیت شخصی برایشان مهم است و طرح مسائل کُردی را به مصلحت خود نمی‌دانند.

در نتیجه حزب عدالت و توسعه در سالیان اخیر نتوانسته در مناطق کردنشین ترکیه٬ نخبگانی را به سوی خود جلب کند که ضمن توجه به مطالبات قومی و فرهنگی قانونی کردها٬ از آمادگی لازم برای فعالیت در داخل دولت نیز برخوردار باشند و این خلا٬ موجب آن شده که پ.ک.ک مسیر همواری برای جذب نخبگان به دست بیاورد و گروه‌هایی از نخبگان کُرد نیز نه به دولت روی بیاورند و نه به پ.ک.ک.

محمد علی دستمالی کارشناس مسائل سیاسی ترکیه

انتهای پیام/