در گفتگو با مرتضی طاهری بررسی شد: تربیت دینی در مکتب حسینی/ چگونه مداحان از داغداری مردم در ماه محرم بهره‌وری حداکثری ببرند؟
نقش تربیتی مداحان و ذاکران امام حسین علیه السلام موجب می‌شود که توجه ویژه نسبت به موضوعاتی مانند خلوص، مطالعه علمی و مستند و بهره‌وری حداکثری از عزاداری مردم در ماه محرم داشته باشند.
به گزارش خبرنگار فرهنگی باشگاه خبرنگاران پویا، هرچند واقعه جانسوز عاشورا در یک‌روز و در مدتی حدود هشت ساعت روی داده است، اما آموزه‌ها، درس‌ها و عبرت‌های آن دامنه‌ای به‌گستردگی عمر انسان در این دنیا دارد، به‌طوری که هر شخصی در طول عمر خود در معرض امتحان‌هایی از جنس کربلا قرار می‌گیرد و باید میان حق و باطل تشخیص داده و راهی را انتخاب کند که او را به‌سمت هدایت و سعادت یا نابودی و گمراهی سوق می‌دهد، در این میان، مداحان و ذاکران اهل‌بیت علیهم السلام نقش مهم و مؤثری در تربیت دینی مردم و ترویج سبک زندگی حسینی علیه السلام دارند.
غم جانسوزی که هر سال و به‌خصوص در ماه محرم بر قلب و جان مردم حق‌طلب و آگاه غلبه می‌کند و آن‌ها را چنان عزادار و سوگوار حضرت سیدالشهدا علیه السلام می‌کند که گویی داغی را به‌تازگی تجربه می‌کنند، زمینه‌ای برای تربیت دینی توسط مداحان است. هرچند که ذاکران و پیرغلامان اهل‌بیت علیهم السلام عمدتاً عرض ارادت خالصانه‌ای به درگاه ارباب بی‌کفن خود دارند، اما لازم است نکاتی در این مورد رعایت شود تا خلوص آن‌ها و مداحی‌ها بهترین و بیشترین تأثیر را در جامعه داشته باشد.
خبرگزاری تسنیم در گفت‌وگویی که با حاج مرتضی طاهری، مداح و پیرغلام امام حسین علیه السلام انجام داده، به بررسی ظرایف کار مداحی و مسئولیت‌ها و زمینه‌های مداحی مؤثر و موفق پرداخته است. آن طور که این ذاکر اهل‌بیت علیهم السلام شرح می‌دهد، ذکر مصیبت جزء اصلی مداحی‌هاست، اما همان طور که از عنوان مداحی مشخص است ذاکران باید در عین بیان مدح اهل‌بیت علیهم السلام به صفات نیکوی آن‌ها بپردازند. بیان این خصوصیات می‌تواند زمینه‌ای برای ترویج خوبی‌ها میان مردم باشد، چون مخاطب همان طور که اشک می‌ریزد، دچار شوری در درون می‌شود که اگر مفاهیم مهم و خوب را دریافت کند، می‌تواند از اثر آموزه‌ها بهره‌مند شود.
البته همین مفاهیم این ظرفیت را دارند که در بعد بین‌المللی مطرح شوند و آموزه‌های امام حسین علیه السلام باید سرمشق مردم آزادی‌خواه در جهان باشد تا همه با تأسی به امام بحق خود، مقابل ظلم و استکبار جهانی مقاومت کنند. نیروی ایمانی که در عشق حضرت سیدالشهدا علیه السلام وجود دارد این ظرفیت را دارد که تمام موانع و ظلم‌ها را خنثی و جهانی پر از عدل فراهم کند.
جریان مداحی از لحظه طنین‌اندازشدن قیام امام در سرزمین‌ها شروع شد
چرا مداحی به‌عنوان یکی از تأثیرگذارترین روش‌های تربیت حسینی در جامعه عنوان می‌شود؟
مداح شخصی است که با عاطفه، روحیه و شعور دینی مردم سر و کار دارد و از این منظر مسئولیت مهمی به‌عهده مداحان قرار دارد، چون می‌توانند بر دین و سبک زندگی مردم به‌شدت اثرگذار باشند، البته جریان مداحی از همان دورانی شروع شده که مظلومیت و حقانیت حضرت سیدالشهدا علیه السلام و یاران باوفا و مؤمن آن حضرت به گوش مردم در دنیا و در طول زمان‌ها و قرن‌ها رسیده است.
در حقیقت در قیام عاشورا و انقلاب بزرگ امام حسین علیه السلام درس‌ها و پیام‌های مهمی وجود دارد که تبیین فلسفه و اهداف این انقلاب بزرگ و قیام تاریخ‌ساز یکی از مهمترین وظایف مداحان و ذاکران حضرت سیدالشهدا علیه السلام است. در این مورد ماه محرم بهترین و خاص‌ترین فرصتی است که در اختیار ما قرار گرفته و لازم است و وظیفه داریم از این فرصت بهترین و بیشترین بهره را ببریم تا حق نوکری و خدمت در آستان مقدس آن حضرت را به‌درستی انجام داده باشیم.
بیشتر بخوانید:
ضرورت استفاده از مطالب مستند در مداحی‌ها
نقش استفاده و استناد به مطالب معتبر و مستند تاریخی در زمینه مداحی چیست؟ اگر مداحی از مطالب متقن و مستند استفاده نکند چه آسیبی را متوجه خود و جامعه کرده است؟
نکته مهم در این زمینه این است که مداحان و ذاکران اهل‌بیت علیهم السلام وظیفه دارند پیام‌ها و رویدادهای واقعه عاشورا را با استناد به مطالب و منابع معتبر و علمی بیان کنند تا اطلاعات درست و کاملی به مردم ارائه دهند، چون غلط بودن همین اطلاعات می‌تواند زمینه ترویج خرافات و وهن در عزاداری‌ها باشد که آسیب‌های بزرگی به جامعه وارد می‌کند.
در هر صورت هر مطلبی که مداحان در منبرها و ذاکری خود بیان می‌کنند خواه‌ناخواه مردم را به تفکر و اندیشه وامی‌دارد و موجب می‌شود مطالب زبان به زبان بچرخد و بین افراد نشر پیدا کند، از این منظر است که اهمیت و حساسیت ذاکری و مداحی اهل‌بیت علیهم السلام مشخص می‌شود.
تربیت دینی در مکتب حسینی
می‌دانیم که رسالت مداحان و ذاکران اهل‌بیت علیهم السلام، مسئولیت مهم و خطیری است که در قبال تربیت دینی و ایجاد شور و نشاط حسینی به‌عهده دارند، بر این اساس، از نظر شما مهمترین و اصلی‌ترین مسئولیت مداحان اهل‌بیت علیهم السلام چیست؟
مداحان و پیرغلامان اهل‌بیت علیهم السلام نه‌فقط در ماه محرم، بلکه در طول سال وظیفه دارند معارف و درس‌های کربلا را برای مردم بازگو و اندیشه‌ها و اهداف حسینی را در جامعه و میان مردم نهادینه کنند. برای انجام این وظیفه، لازم است که مداحان در درجه اول خلوص نیت داشته باشند و ذاکری را نه برای دریافت پاکت و پول، بلکه برای انجام وظیفه و نوکری امام حسین علیه السلام انجام بدهند، البته مبالغی که در هیئت‌ها از سوی بانی ارائه می‌شود پول حلالی و صله‌ای از سوی اهل‌بیت علیهم السلام است اما نباید توجه مداح را به خود معطوف کند یا او را از عرض ارادت خالصانه در محضر حضرت سیدالشهدا علیه السلام بازدارد.
عملی حسینی در آستانه ظهور امام زمان علیه‌السلام
در روایت‌ها نقل شده زمانی که امام زمان عجّل الله تعالی فرجه الشریف ظهور می‌کنند، از انتساب خود به امام حسین علیه السلام یاد و خود را منتقم خون آن حضرت معرفی می‌کنند، دلیل این موضوع چیست و چه درسی می‌تواند برای مداحان و ذاکران داشته باشد؟
این مطلب نکته مهمی است که نشان می‌دهد سیره و منش امام حسین علیه السلام تا دوران ظهور و آخرالزمان ادامه دارد و هیچ گاه کهنه نمی‌شود. امام زمان علیه السلام نیز در حقیقت همان معارف و آموزه‌های کربلایی و سبک زندگی حسینی را به مردم گوشزد می‌کنند و قیام آن حضرت در راستای قیام جد بزرگوارشان است، چنان‌که در معرفی خود می‌فرمایند: «أنا ابن من قتل عطشاناً.» به این معنی که «من فرزند همان کسی هستم که تشنه به شهادت رسید».
بر این اساس لازم است مداحان و ذاکران هم عرض ارادت حسینی داشته باشند و هم در این دوران عملی مهدوی انجام دهند، به این مفهوم که تلاش کنند زمینه‌های ظهور را از طریق شناساندن امام حسین علیه السلام به مردم و سیره آن حضرت فراهم کنند، چون مداحان جایگاه و موقعیت حساس و مهمی دارند که می‌توانند از این موقعیت خاص که در اختیار آن‌ها قرار گرفته، به بهترین نحو ممکن بهره ببرند.
در این مورد، هر اندازه زوایا و رویدادهای زندگی امام حسین علیه السلام با بیان شیوا و اشعار رسا بیان شود، تأثیر بیشتری در آشنایی مردم با آن حضرت دارد و زمینه‌های ظهور و تربیت سربازان امام زمان علیه السلام را فراهم می‌کند.
درس‌های عاشورا زمینه مداحی‌ها باشد
چرا بر شناختن زوایای زندگی امام حسین علیه السلام تأکید می‌کنید؟ درواقع می‌خواهیم بدانیم چرا این شناخت نسبت به حضرت سیدالشهدا علیه السلام می‌تواند در زندگی امروز ما مؤثر باشد؟
نباید زندگی و آموزه‌های کربلا را محدود به یک دوره زمانی بدانیم و تصور کنیم قیامی در مدت و ساعت‌های مشخصی از شبانه‌روز و روزی از روزهای تاریخ اتفاق افتاده و تمام شده، این تصور غلطی است که نه‌تنها تأثیر درستی در زندگی ندارد بلکه راه سعادت و مفهوم کشتی نجات بودن امام حسین علیه السلام را مشخص نمی‌کند، بلکه کربلا واقعه‌ای است که درس‌هایی به‌ابعاد طول تاریخ دارد.
به این معنی که ما هم در دوران خودمان با کفر و اسلام، ورود و خروج از اسلام، درستی و ناراستی و همه آموزه‌های کربلا مواجه می‌شویم. برای هر کدام از ما ممکن است اتفاق بیفتد که در دوره‌های زندگی خودمان تغییر رویه بدهیم، اسلام و دین ما قوی یا ضعیف شود، یا در معرض آزمون‌ها و امتحان‌های مختلف قرار بگیریم.
در همه این شرایط است که می‌توانیم با تأسی به کربلا و قیام امام حسین علیه السلام راه نجات و مسیر درست را تشخیص بدهیم، چنان‌که می‌دانیم این اتفاقات برای همه مردم در همه دوران زندگی انسان روی می‌دهد.
دقت کنید که فردی مانند شمر ذی‌الجوشن حافظ قرآن بود. او کسی بود که در جنگ‌هایی در رکاب حضرت امیرالمؤمنین علیه السلام مبارزه کرده بود. اما چه اتفاقی افتاد که شمر حافظ قرآن به قاتل امام حسین علیه السلام تبدیل شد؟ دانستن رمزها و نکته‌های این نوع شخصیت‌ها می‌تواند هم تلنگری برای ما باشد که از مسیر خارج نشویم و هم می‌تواند درس زندگی را به ما بیاموزد.
در این راستا، چه آموزه‌هایی در سیره آن حضرت وجود دارد که می‌تواند دستمایه مداحی‌ها و عرض ارادت‌ها نسبت به آستان مقدس حسینی باشد و در عین حال اثر تربیتی برای مردم داشته باشد؟
امام حسین علیه السلام جمیع خوبی‌ها و فضیلت‌ها را در یک‌جا دارند. در سبک زندگی و سیره آن حضرت نباید فقط به مقطع عاشورا و همان یک روز بسنده کنیم. امام حسین علیه السلام حدود 11 سال منصب امامت را به‌عهده داشتند و حتی قبل از آن هم سال‌ها میان مردم زندگی کرده بودند.
وقتی تمام رویدادها و وقایع زندگی امام را بررسی کنیم برای ما مشخص می‌شود که درس‌هایی مثل کمک به نیازمندان، پرهیز از تجمل‌گرایی، نظافت و پاکیزگی، ساده‌زیستی، مبارزه با ظلم و دفاع از مظلوم، خوش‌اخلاقی، عدالت و بسیاری خصلت‌های زیبا و پسندیده دیگر در منش و روش آن حضرت وجود دارد، همین اخلاق‌های پسندیده می‌تواند زمینه‌ای برای سرودن شعر توسط شاعران باشد و موضوعاتی برای مداحی ذاکران باشد.
در حقیقت ذکر مصیبت جزء اصلی مداحی‌هاست، اما همان طور که از عنوان مداحی مشخص است ذاکران باید در عین بیان مدح اهل‌بیت علیهم السلام به صفات نیکوی آن‌ها بپردازند. بیان این خصوصیات می‌تواند زمینه‌ای برای ترویج خوبی‌ها میان مردم باشد، چون مخاطب همان طور که اشک می‌ریزد، دچار شوری در درون می‌شود که اگر مفاهیم مهم و خوب را دریافت کند، می‌تواند از اثر موضوعات و مطالب هم بهره‌مند شود.
البته همین مفاهیم این ظرفیت را دارند که در بعد بین‌المللی مطرح شوند و آموزه‌های امام حسین علیه السلام باید سرمشق مردم آزادی‌خواه در جهان باشد تا همه با تأسی به امام بحق خود، مقابل ظلم و استکبار جهانی مقاومت کنند. نیروی ایمانی که در عشق حضرت سیدالشهدا علیه السلام وجود دارد این ظرفیت را دارد که تمام موانع و ظلم‌ها را خنثی و جهانی پر از عدل فراهم کند.
این ظرفیت از کجا به‌وجود آمده است؟
همین که رویدادهای کربلا در همان قطعه زمین خشک و بی‌آب باقی نماند، بلکه در همه دنیا منتشر شد و مرزهای تاریخ و جغرافیایی را طی کرد نشان‌دهنده عظمت رویداد و ظرفیت بزرگ آن است.
بهره‌وری حداکثری مداحان از داغی که کهنه نمی‌شود
امروز ما طوری برای امام حسین علیه السلام عزادار و گریان هستیم که گویا عزیزترین خود را به‌تازگی از دست داده‌ایم، این تازگی داغ از همین نکته نشأت می‌گیرد؟
بله. اگر کسی پدر یا مادر یا یکی از عزیزان خود را چند سال قبل از دست داده باشد، نمی‌تواند این طور برای او گریه کند و این اندازه داغدار نخواهد بود. اما ما هر سال و به‌خصوص در ماه محرم طوری عزادار امام حسین علیه السلام می‌شویم که غم بزرگی بر دل‌های ما می‌نشیند و داغی تازه را تجربه می‌کنیم. عظمت رویداد به‌وسعت کل تاریخ است.
به همین دلیل است که مداحان همیشه و هر سال مفاهیمی برای بیان کردن دارند، به‌اصطلاح یک عمر می‌توان سخن از زلف یار گفت/ در بند آن مباش که مضمون نمانده است. این‌همه مضمون در دسترس مداحان قرار دارد و داغی است که در دل مردم و محبان اهل‌بیت علیهم السلام ریشه دوانده است. بهترین کار آن است که به کامل‌ترین وجه از این ظرفیت استفاده شود.
انتهای پیام/+
