تمرین گپ و گفت در مستند «آکسان» / دنبال آموزش فرهنگ گفتگو هستم

احسان کاریزی کارگردان فیلم مستند «آکسان» که سه شنبه بیست و پنجم تیرماه در قالب جشنواره تلویزیونی مستند از شبکه مستند سیما پخش خواهد شد، در گفتگو با خبرنگار فرهنگی باشگاه خبرنگاران پویا در معرفی خود گفت: متولد سال 1365 هستم و کارشناس ارشد تهیه‌کنندگی تلویزیون با گرایش نمایش دارم. کارهای قبلی من چند فیلم  برای شبکه مستند و تک قسمتی بوده که یکی از آن‌ها با نام «برادرم یعنی» در برنامه «به اضافه مستند» بررسی و نقد شد. برای شبکه‌های استانی نیز کارهایی انجام دادم. بیشتر به این جهت که منتظر سفارش کار داستانی نباشم مشغول ساخت مستند می‌شوم. بیشتر هم مستقل کار کرده و پس از تولید در هنگام عرضه فیلم، امتیازش را واگذار کردم.

کارگردان «آکسان» درباره ایده ساخت این فیلم گفت: در دوران دانشجویی در مقطع کارشناسی‌ ارشد، شاهد بحث‌های داغی در گفتگوهای کلاسی و فضای آکادمیک بودم. آنچه در آن فضا احساس می‌کردم، کمبود فرهنگ گفتگو بود. منظور از این فرهنگ تنها فرصت دادن به طرفین برای گفتگو نیست بلکه متغیرهای دیگری چون برابری سطح اطلاعات و دانش گفتگو کنندگان نیز دخیل است. این در حالی  است که در ایران هر فردی خود را صاحب نظر می‌داند. در حقیقت اینکه چرا گفتگو را با سخن‌پراکنی و  از هر دری سخن گفتن اشتباه گرفته‌ایم، مرا اذیت می‌کرد. 

وی افزود: این دغدغه با من بود تا اینکه در خبری خواندم فردی خانه خود را به «گپ‌کده» تبدیل  و محلی برای گفتگو و تبادل کتاب ایجاد کرده است. فضای صمیمانه‌ای که طرز گفتگو را آموزش می‌دهد و داوطلبان می‌توانند در ساعتی مشخص به روایت خود و غم و غصه‌های‌شان بپردازند یا براساس تخصص و مهارتی که دارند کلاس‌های آموزشی برگزار کنند. در واقع این فضا به همنشینی‌ها جهت داده بود. از همین منظر، این سوژه به دغدغه من نزدیک بود. او هم فضایی برای گفتگو فراهم کرده بود  و هم این دغدغه را داشت که چرا آدم‌ها در شهر کمتر با هم حرف می‌زنند. بنابراین به سراغ این موضوع رفتم که مخاطبش هر کسی می‌تواند باشد.

کاریزی درباره چرایی عنوان فیلم و معنای آن نیز اظهار کرد: «آکسان» از موسیقی می‌آید و فراز و فرودهایی است که به ملودی ریتم می‌دهد. این فراز و فرودها و سکوت‌ها به معنای آکسان یا آکسان‌گذاری است که در گفتگو اگر به جا به کار برود معنای جملات را متفاوت می‌کند و همین استفاده به جا از آکسان، دستور زبان گفتگو است.

کارگردان مستند «آکسان» این مستند را یک مستند پرتره نامید که حول مضمون گفتگو در پی معرفی و روایت سوژه اصلی است.

او با تأکید بر این که مستند پرتره تنها شامل بیوگرافی نیست که روایت زندگی اشخاص مشهور و شناخته شده است، افزود: مستند پرتره می‌تواند معرفی یک شخصیت ناشناخته باشد که روایتگر زندگی، آرزوها و مسایل پیرامونی‌اش است. خواستیم از خلال معرفی این سوژه، نقبی به بحث گفتگو و گفتمان هم بزنیم. در این مستند هم سوژه و هم فضای مورد نظر  به گفتگو اشاره می‌کند و به فرهنگ گفتگو می‌پردازند.

وی همچنین با اشاره به این که این مستند می‌تواند مستند مشاهده‌گر نیز باشد، گفت: مشاهده‌گر نه به این معنا که دوربین، نظاره‌گر امور باشد. در حین کار ما چیزی از خود به روایت اضافه نکردیم. حتی ایده صحنه پایانی که به نمایشنامه‌خوانی اختصاص دارد از فضای واقعی زندگی سوژه اصلی بر می‌آید. سوژه فیلم به دلیل کنش‌های اجتماعی‌اش با همسرش اختلاف داشت و دلخوری و نگرانی از همسرش موجب شد تا متاسفانه با ما همراه نشود. ما نیز با این نمایشنامه‌خوانی خواستیم هم حضور معنوی‌اش را در فیلم داشته باشیم و هم اصل رسالت استناد به واقعیت در مستند را رعایت کنیم.

سازنده مستند آکسان هم‌چنین اظهار کرد: زمان تولید این فیلم طولانی نشد و در 10 جلسه فیلمبرداری آن را تمام کردیم. اما پیش تولید آن طولانی بود که شامل مصاحبه و گفتگو  با سوژه اصلی و افرادی بود که در آن فضا رفت و آمد می‌کردند. به دلیل طولانی شدن پیش تولید در حین تولید طبق سناریو پیش رفتیم و همین مدت زمان تولید را کوتاه  کرد.

کاریزی درباره چشم‌انداز کاری‌اش نیز گفت: مسایل اجتماعی تا به امروز همچنان برای من دغدغه هستند و انسان‌ها همچنان پر قصه‌ترین موجودات روی زمین به شمار می‌روند. از این رو کار کردن حول موضوعات اجتماعی را دوست دارم. هر چند به طور مشخص نمی‌توانم سوژه فیلم آینده‌ام را بگویم اما چند ایده برای کار دارم.

سازنده مستند آکسان با اشاره به این که برای نخستین بار است که در جشنواره تلویزیونی مستند شرکت می‌کند اظهار امیدواری کرد که مردم، فیلم‌های این جشنواره را ببینند. او گفت: تازه پس از دیدن فیلم ها است که می‌توان منتظر بازخورد آن‌ها و گرفتن رأی بود. امیدوارم جشنواره مستند با تبلیغات بیشتر بتواند مخاطبانش را در تلویزیون پیدا کند. جشنواره‌های تلویزیونی در دنیا جشنواره های معروف و معتبری هستند.

وی خاطرنشان کرد: جشنواره تلویزیونی مستند می‌تواند به خوبی جای خود را بیابد و معتبر شود. چون اصلی که تلویزیون روی آن تأکید دارد واقعیت محور بودن تلویزیون است و جشنواره مستند جایش دقیقا در تلویزیون است به شرطی که در سال‌های آینده تبلیغات جشنواره بیش‌تر باشد. درحالی که اکنون فقط در شبکه مستند تبلیغ می‌شود.  در حالی که می‌شد تبلیغات آن از سوی سایر شبکه‌ها نیز صورت گیرد و زمان پخش فیلم‌ها به صورت گسترده‌ای اطلاع‌رسانی شود.

سومین جشنواره تلویزیونی مستند سیما از هفته گذشته با پخش آثار راه یافته به مسابقه کار خود را آغاز کرده است و «آکسان» نیز سه‌شنبه بیست و پنجم تیرماه ساعت 19 از شبکه مستند روی آنتن می‌رود و ساعت 24  و 11 صبح روز بعد بازپخش می‌شود.

انتهای پیام/