ستارگان مدفون در تخت فولاد| روایتی از سجده‌های طولانی و قنوت‌های بانو امین
نصرت السادات امین، معروف به بانوی ایرانی از بانوان مفسّر در جهان اسلام است، عظمت مقام علمی این بانوی بزرگ به حدی رسید که علما و مفاخر اصفهان و دیگر شهرهای ایران و حتی خارج از ایران با شنیدن وصف ایشان، مشتاق دیدن این بانوی بزرگوار می‌شدند.
به گزارش خبرگزاری تسنیم از اصفهان، مجموعه تاریخی و فرهنگی تخت فولاد مدفن بزرگان علم و ادب و عرفان بسیاری است که تاثیرات بسیاری نیز بر جامعه اسلامی و ایرانی داشته و هنوز هم دارند.
خبرگزاری تسنیم در ادامه سلسله گزارش‌های ستارگان مدفون در تخت فولاد به بهانه سالروز وفات بانو مجتهده امین به معرفی این بانوی عالمه معروف به بانوی ایرانی پرداخت. عظمت مقام علمی این بانوی بزرگ به حدی رسید که علما و مفاخر اصفهان و دیگر شهرهای ایران و حتی خارج از ایران با شنیدن وصف ایشان، مشتاق دیدن این بانوی بزرگوار می‌شدند.
نصرت السادات امین، معروف به بانوی ایرانی، در اواخر ماه ذی الحجه الحرام سال 1312 هجری قمری در اصفهان دیده به جهان گشود. پدر او حاج سید محمد علی، ملقب به امین التجار اصفهانی، یکی از افراد متدین و باسخاوتی بود که در اصفهان از شهرتی برخوردار بود و مادر او از زنان سیده و صالحه به نام زهرا، معروف به حاجیه بی بی، دختر حاج میرزا مهدی ملقب به جناب بود.
در 13 سالگی برای ازدواج بانو امین اقدام کردند و او با حاج میرزا آقا، معروف به معین التجار ازدواج کرد. از 7 فرزند که در دامان او پرورش یافتند، تنها یک پسر برای او باقی ماند و بانو این را امتحان الهی می‌دانست.
به حدود 20 سالگی که رسید، اشتیاق به تحصیل علوم دینی پیدا کرد و معقول و منقول و فروع و اصول را فرا گرفت و عمرش که به 40 سال رسید، قوة استنباط احکام از روی دلائل تفصیلی برایش حاصل شد و از بعضی علما درخواست اجازه اجتهاد کرد.
اشتیاق علمای ایرانی و خارجی برای دیدار بانو امین
عظمت مقام علمی این بانوی بزرگ به حدی رسید که علما و مفاخر اصفهان و دیگر شهرهای ایران و حتی خارج از ایران با شنیدن وصف ایشان، مشتاق دیدن این بانوی بزرگوار می‌شدند که از آن جمله می‌توان از حضرات آیات و حجج الاسلام زیر را نام برد: استاد علامه سیدمحمدحسین طباطبائی، فیلسوف تلاشگر استاد محمدتقی جعفری، علامه مبارز شیخ عبدالحسین امینی، شیخ عبدالله سبیتی، حاج آقا رحیم ارباب و شیخ زهیرالحسون.
علامه محمدتقی جعفری درباره بانوی ایرانی می‌گوید: «نظر به مقامات عالیه روحی که بانوی ایرانی در آن موفق شده‌اند، باید ایشان را از گروه نخبه‌ای از دانشمندان به شمار آورد که به اضافه فرا گرفتن دانش، به تولد جدید در زندگانی نایل می‌شود». از خصوصیات بارز ایشان، این که در همان زمان‌هایی که به درجه اجتهاد رسیده و مفسر و محدث و عارف بود، یک زن بسیار طبیعی در همه وظایف زنانه بود و در عین حرکت صعودی و رسیدن به قرب الهی، از وظایف طبیعی خارج نشده و یک انسان معمولی بود.
در مورد اهتمام و جدیت در تحصیل علوم دینی توسط این بانو، استاد ایشان آیت‌الله میرسیدعلی نجف آبادی فرمودند: علویه خانم، چنان مجد و ساعی هستند که هر وقت به خانه خواهرش رفته است، کتب خود را هم می‌برده و مطالعه می‌کرده است.
روزی دختری از او فوت شده بود. من قطع کردم که تعطیل می‌کند. اما باز هم برای درس آمد، گفتم: امروز تعطیل کنید، مصیبت زده هستید. گفت: نه، منعی ندارد. او رفت به رحمت خدا، ما چرا تعطیل کنیم؟
اهمیت بالای عرفان نزد بانو امین
فرزند ایشان می‌گوید: ایشان زنی مؤمن بود که در عین حالی که درس می‌خواندند و درس می‌دادند، به جریان‌های روز هم کاملا واقف بودند. معتقد بودند که زن در عین حال که تحصیل می‌کند، درس می‌خواند، باید در جامعه وارد شود، باید به جامعه خدمت کند، باید درس امروز را یاد بگیرد و باید علم امروز را بداند.
مرحوم حجت الاسلام والمسلمین صفوی قمی از شاگردان بانو امین در مورد علم و عرفان بانو چنین می‌گوید: بنده مدتها خدمت مرحومه بانو حاجیه خانم امین تلمذ می‌کردم و تا حدی عرفان را از ایشان فرا گرفتم. پنج شنبه‌ها خدمت ایشان می‌رفتم و مطالب عرفان را برای من بیان می‌کردند؛ به خصوص مطالبی را که در نفحات الرحمانیه هست، برای من شرح می‌دادند.
این بانوی معظمه از نظر فقهی به مقام اجتهاد رسیده بودند، فلسفه را هم خوب می‌دانستند، ولی مهم برای ایشان عرفان بود. مرحوم آیت الله حاج آقا رحیم ارباب با آن مقام علمی و معنوی "نفحات" را به من دادند و فرمودند این کتاب را بگیرید و ببینید این زن چه معنویتی دارد!
رهبر معظم انقلاب در سخنرانی خود در دیدار روحانیون و طلاب حوزه علمیه اصفهان درمورد این بانوی بزرگوار چنین فرمودند:« این حوزه (اصفهان)، حوزه‌ای بود که در یک دوره، یک مجتهد و فقیه و فیلسوف زن در آن پرورش یافت».
سجده‌های طولانی و قنوت‌های بانو امین
مرحوم علامه طباطبائی آن فیلسوف و فقیه و مفسر، از ایشان تعریف می‌کردند. این بانوی ایرانی سجده‌های طولانی داشت و در قنوت این دعاها را زیاد می‌خواند: «الهی هب لی کمال الانقطاع الیک وأَنر ابصار قلوبنا بضیاء نظرها الیک .... »؛ « ربنّا لاتزغ قلوبنا بعد اذ هدیتنا و هب لنا من لدنک رحمة ».
وی ساعات خاصی برای عبادت اختصاص می‌داد و هیچ گاه مطالعه و برنامه‌های دیگر، مانع از عبادت و راز و نیاز او نمی‌شد.
بانوی ایرانی در کمال زهد و تقوا و سادگی می‌زیست و اهل تظاهر و تشریفات و بزرگ نمایی نبود. با قرآن و روایات الفتی ویژه داشت و بیشتر اوقات خود را پس از انجام امور خانه به مطالعه می‌گذراند. کمتر با زنان خانواده و همسایه که هم سن و سال او بودند، به سر می‌برد و بیشتر به دنبال کسی بود تا او را درک کند و عمق ژرفای سخنش را دریابد و پیوسته مراقب نفس و واردات قلبی خود بود.
دانشمندی عارف متواضع و از شیفتگان اهل بیت (ع)
بانو علویه همایونی در مورد بانو امین می‌فرمود: ایشان دانشمندی بودند، باذوق، عارف، متواضع، خوش برخورد، موقر، با مهارت، پرهیزگار، ساکت و کم حرف، بدون تکلف و تجمل، از دوستان و شیفتگان اهل بیت عصمت و طهارت(ع) و بسیار علاقه مند به مطالعه، از مخلصین و محبین و مطیعین حق تعالی و مبلّغ و مروّج اسلام، چنان که چندین سال در منزل خود مبلّغ و مدرّس و موعظه گر جامعه زنان بود و بعد از افتتاح مکتب فاطمه (س) و با وجود کهولت سن، هفته‌ای دو روز در این مؤسسه تفسیر قرآن و سخنرانی داشتند.
وجود مقدس و مطهرش آن چنان روحانی و مستغرق در عالم عرفان و معنویت بود که هر وقت انسان او را می‌دید، مجذوب جذبه معنویت او شده، در پرتو نورانیت و نفس مطمئنه او، در خود احساس شادی و نورانیت می‌نمود و احساس می‌کرد که در اثر مجالست و تشرف به محضرش، روح و روان انسان اوج می گیرد، پرواز می‌کند و با جهانی دیگر مأنوس می‌گردد.
بانو امین از همان دوران تحصیل، با تدریس و پاسخگویی به پرسش‌های دینی و ارشاد دختران و زنان، پایه گذار حرکت‌های علمی و معنوی زنان در عصر خود شد. در سال‌های بعد نیز ایشان با تأسیس مدرسه دخترانه و حوزه علمیه خواهران به فعالیت‌های اسلامی خویش، در مقابله با جریانی که در جهت تبدیل زن مسلمان به زن مصرفی و تجدد زده غربی آغاز شده بود، قوت بیشتری بخشید که آثارش تاکنون نیز باقی است.
از سوی دیگر، با نگارش مقاله‌ها و کتاب‌های سودمند، به روشنگری و پاسخگویی به پرسش‌ها و تحلیل مسائل زمانه پرداخت. در کتاب روش خوشبختی به تفصیل، مسأله حجاب و کشف حجاب را مورد بحث قرار داده و زنان مسلمان را به حفظ هویت اسلامی و مقاومت در مقابل فسادی که در آن زمان در سراسر ممالک اسلامی شیوع پیدا کرده بود، دعوت کرده است.
استادان بانو امین
با توجه به این‌که بانو امین به هیچ مدرسه یا حوزه‌ای نرفت و تعلیمات او فقط از طریق چند نفری بوده که برای تدریس به منزل او می‌آمدند، می‌توان از افراد زیر به عنوان استادان بانو امین نام برد:
شیخ ابوالقاسم، معروف به حاج آخوند زفره‌ای، آیت الله سیّد علی نجف آبادی؛ استاد فقه و اصول و حکمت بانو امین و مهمترین استاد بانو بوده‌اند.
از جمله علما و بزرگانی که بانو امین از آنها موفق به کسب اجازه روایی شده‌اند، می‌توان از حضرات آیات زیر نام برد: سید میرزا آقا اصطهباناتی، شیخ محمدکاظم شیرازی در سال 1354 ش؛ شیخ عبدالکریم حائری یزدی؛ شیخ محمدرضا نجفی اصفهانی؛ شیخ مرتضی مظاهری اصفهانی؛ سیدشهاب الدین مرعشی نجفی؛ سیدعلی نجف آبادی.
همچنین بزرگانی در طول حیات این بانوی بزرگوار موفق به کسب اجازه روایی از ایشان شده‌اند.
آیه الله سیدشهاب الدین مرعشی نجفی؛ سیده زینت السادات همایونی؛ سیدعباس حسینی کاشانی؛ آیت الله شهید سیدمحمدعلی قاضی تبریزی؛ علامه سیدمحمدعلی روضاتی؛ علامه شیخ عبدالحسین امینی؛ شیخ عبدالله سبیتی؛ شیخ زهیرالحسون.
شاگردان
شاگردانی که به صورت کلاسیک و منظم دروس حوزه را نزد بانو و دیگران خواندند، تنها دو نفر بودند:
بانو زینت السادات همایونی که پنجاه سال از عمر پر برکت خویش را در کنار بانو بود و در برابر کرسی استادی ایشان زانو می‌زد؛ بانو عفت الزمان امین.
دیگر کسانی که برخی به طور نامنظم بعضی کتاب‌ها را نزد بانو خوانده‌اند و برخی به صورت حضور مستمر در جلسات بانو و یا همنشینی زیاد با بانوی ایرانی داشته‌اند و یا از اولین دستاوردهای مکتب فاطمه (س) بوده‌اند.
آثار علمی بانو امین
بانو امین از جمله کسانی است که نوشته‌هایش نمونه کاملی از سوز و گداز، صفا و صداقت، اخلاص و معنویت است.
مسائل پیچیده فلسفی همچون جبر، تفویض و وحدت وجود را خیلی جالب مطرح می‌کند و آنها را تا حد ممکن در قالب الفاظ گویا و مفهوم، بیان می‌کند و احاطه علمی او را از میان آثارش در علوم مختلف اسلامی می‌توان تشخیص داد.
اربعین الهاشمیّه ( به زبان عربی ). این کتاب عصاره اندیشه فلسفی و عرفانی بانو است. بانو در سال 1355 قمری در حالی که 43 سال از عمر پربرکتش می گذرد، آخرین سطرهای اولین کتاب خود را می نگارد.
« مخزن اللئالی فی مناقب مولی الموالی امیرالمؤمنین(ع) (به زبان فارسی ).
« سیر و سلوک در روش اولیاء و طریق سیر و سلوک ». در این کتاب بانو با بیان هشت مرحله سیر به سوی خدا و راه یافتن به ملکوت و ذکر حدیثی از پیامبر گرامی اسلامی(ص) که اسماء الهی را 99 عدد می‌دانند، به شرح و بیان این اسماء خداوند پرداخته و قلبها را با یاد و نام خدا نورانی می‌سازد.
النفحات الرحمانیه فی الواردات القلبیه. این کتاب سخنان دل است و الهاماتی که تنها و تنها بر قلب نازل می شود.
روش خوشبختی و توصیه به خواهران ایمانی. در این کتاب سعی شده است معنای «سعادت و خوشبختی » و راه نیل به آن با زبانی ساده و همراه با اندرزهای نیکو به خواهران ایمانی ابلاغ شود.
تفسیر مخزن العرفان. این کتاب، تفسیر جامعی از قرآن کریم است که در 15 جلد به چاپ رسیده است. هنگام نگارش این اثر عظیم، خانم سیّده امین، پس از تفسیر دو جزء اول، از بیم آنکه برای خاتمه کارش عمر وفا نکند، به تفسیر جزء سی ام دست می‌زند، چرا که بنا به قول خودشان سوره‌های آخر قرآن کمتر تفسیر شده و دیگر این که غالباً مکی است و حال و هوای خاص خود را دارد و به لطف خداوند آن را ادامه داده، تا سرانجام در اواخر عمر، این مجموعه به پایان می‌رسد.
به این صورت، اراده خداوند متعال بر این قرار گرفت که این مجتهده فرزانه، از بانوان مفسّر در جهان اسلام باشد که قرآن را از ابتدا تا انتها تفسیر کرده است.
از آثار دیگر و ارزنده استاد، « مکتب فاطمیه» و « دبیرستان دخترانه امین» در سال 1344 شمسی بود. از امتیازات این دبیرستان این بود که علاوه بر اجرای برنامه‌های هفتگی، برنامه‌های دینی هم برگزار می‌شد و حتی خود خانم امین هفته‌ای یک روز در آن دبیرستان برنامه تفسیر قرآن داشتند.
سرانجام شمع تابناک وجود حاجیه خانم امین در 23 خرداد 1362 شمسی مطابق اول رمضان سال 1403 قمری خاموش شد و پس از تشییع بسیار باشکوه، در تخت فولاد اصفهان در تکیه خانوادگی به خاک سپرده شد.
انتهای پیام/ش
