تهیه کننده "یک چکه ماه": دنبال حُرّیم و نمایش تغییر آدم‌ها مسئله اصلی مستند ماست
نازنین پیرکاری تهیه‌کننده مستند سریالی «یک چکه ماه» می‌گوید همه تلاش او و تیمش برای پیدا کردن حُرهای زمان است تا تغییر آدم‌ها در مسیر زندگی‌شان را نمایش دهد.
به گزارش خبرنگار فرهنگی باشگاه خبرنگاران پویا، در شب‌های ماه مبارک رمضان و جایی که سریال‌های تلویزیونی شبکه‌های سیما هیاهو می‌کرد، مجموعه‌ای از شبکه مستند پخش شد که فضایی متفاوت و متناسب با حال و هوای ماه رمضان داشت. فصل سوم از مستند تلویزیونی «یک چکه ماه»، ویژه برنامه این شبکه در شب‌های ماه رمضان بود که به تهیه‌کنندگی نازنین پیرکاری و کارگردانی مهدی بخشی مقدم تولید شده است.
یک چکه ماه، روایتی متفاوت از زندگی افرادی را نشان می‌دهد که تا جایی، مسیر زندگی خود را اشتباه رفتند و شاید به برکت ذکر یک نام یا یک کار خیر، به صورت «حُر»گونه عوض شدند و حالا راهی متفاوت را دنبال می‌کنند. مجموعه‌ای که برای سومین سال متوالی روی آنتن رفت و حالا پس از پخش 52 قسمت، می‌توان گفت که تا حدودی به پختگی لازم رسیده است.
در زیر گفتگویی با نازنین پیرکاری، مجری سابق برنامه «دیده شو» و تهیه‌کننده مجموعه «یک چکه ماه» انجام دادیم. او از ایده اصلی این کار، روند انتخاب سوژه‌ها و مقایسه آن با ماه عسل سخن گفت.
تسنیم: مجموعه مستند «یک چکه ماه»، سه سال است که در ماه مبارک رمضان به روی آنتن شبکه مستند می‌رود. در ابتدا لطفا کمی در مورد ایده شکل‌گیری ساخت این مجموعه توضیح بدهید.
می‌خواهیم «حُر»های زمانه‌مان را نشان بدهیم/ از اشتباهات پیچیده زندگی تا یک ناامیدی ساده سوژه‌های «یک چکه ماه»
خاطرم هست که در محرم سال 95 به این موضوع فکر می‌کردیم که چه کاری می‌توانیم برای امام حسین علیه السلام انجام بدهیم تا در این زمینه به روز شویم. هم‌چنین این پرسش در ذهنمان وجود داشت که اگر امروز جنگی بین حق و باطل رخ بدهد، چه باید کنیم؟ پس از بررسی‌های فراوان، در نهایت به این نتیجه رسیدیم که باید «حُر»های زمانه خود را معرفی کنیم تا آنان را بهتر بشناسیم. منظورمان از حُر کسی است که از راه اشتباه برگشته باشد. این اشتباه، شاید خیلی هم سنگین نباشد و تنها یک ناامیدی ساده باشد. بنابراین، احساس کردیم هر کسی که از راه اشتباه قبلی خود برگشت و در مسیر صحیح قرار گرفت، می تواند سوژه انتخابی ما برای ساخت یک مستند باشد.
نازنین پیرکاری تهیه‌کننده مستند
در سال اول که این مجموعه را برای شبکه مستند تولید کردیم، تمرکز زیادی بر مقوله اعتیاد داشتیم و کسانی را نشان دادیم که روزگاری معتاد و کارتن خواب بودند اما اکنون به زندگی بازگشته و روند نسبتا موفقی را نیز داشته‌اند. با جلوتر رفتن این مجموعه و استقبال‌هایی که صورت گرفت، سعی کردیم سوژه‌های خود را گسترده‌تر کنیم. بر همین اساس، سراغ کسانی رفتیم که در برهه‌ای از زندگی‌شان ناامید شده‌اند. برای مثال، کسانی که معلولیت داشتند و به همین دلیل ناامید شده بودند را انتخاب کردیم و یا کسانی که شکست عاطفی خورده بودند را در برابر دوربین خود قرار دادیم. البته دقت داشتیم که تمام این سوژه‌ها باید یک ویژگی اصلی را داشته باشند و آن هم حُر بودن است.
تسنیم: در مجموعه یک چکه ماه امسال که در رمضان 98 به روی آنتن رفت، چه محورهایی را به عنوان سوژه خود انتخاب کردید؟
جلسه‌ای با ستاد مبارزه با مواد مخدر داشتیم و در آن جلسه به ما گفتند که «در قسمت‌هایی که به سراغ معتادان رفته‌اید، بسیاری از آنان افراد موفقی شده‌اند». به اعتقاد آنان، این افراد باید در کمپ‌ها صحبت کنند و جایشان در رسانه ملی نیست چرا که ممکن است این شائبه به وجود بیاید که هر معتادی می‌تواند پس از ترک کردن، فرد موفقی شود. بر همین اساس، در سری سوم یک چکه ماه، کمتر به سراغ موضوع اعتیاد رفتیم و دیگر موضوعات اجتماعی نظیر معلولیت‌ها، بیماری‌ها و ... را مدنظر قرار دادیم. برای مثال، خانمی را نشان دادیم که همسرش دچار HIV شده است، پای او ایستاده و اکنون نیز بچه‌دار شده‌اند. این موضوع در حالی است که آن خانم می‌توانست طلاق بگیرد و از سختی‌های آن زندگی خلاص شود. آن خانم اعتقاد داشت که باید زندگی‌اش را بسازد و همین کار را انجام داد.
ماجرای مهاجرین موفق افغانستانی و خیری که شغل ثابتش را رها کرد
علاوه بر این، سراغ موضوعات دیگری نظیر افراد دارای معلولیت جسمی، خیرین و ... رفتیم. برای مثال، خیّری می‌بینیم که روزگاری به دلیل ناامیدی قصد خودکشی داشته است اما از یک زمانی به بعد، زندگی‌اش را تغییر داده است و روند متفاوتی را در زندگی خود دنبال می‌کند. هم چنین سراغ مشکلات مهاجرین و به ویژه مهاجران افغانستان رفته‌ایم. در کشورمان مهاجرین افغان زیادی داریم که علیرغم تمام مشکلات، رشد کرده و موفقیت‌های زیادی را کسب کردند. شاید برایتان جالب باشد که در یکی از قسمت‌ها، به سراغ خانمی رفتیم که دارای شغل ثابتی بوده است اما یک روز به کوره‌های آجرپزی رفته، کودکان کار را می‌بیند و حالش دگرگون می‌شود. او حالا شغل خود را رها کرده و به دنبال آموزش سواد به آن کودکان است و برایشان همه کار می‌کند.
تسنیم: شاید گفته شود که مجموعه «یک چکه ماه» از نظر انتخاب سوژه به برنامه‌ای مثل ماه عسل شبیه است و نسخه‌ای سینمایی و مستند از آن سوژه‌ها را می‌بینیم. تا چه اندازه با این گزاره موافق هستید؟
«یک چکه ماه»، ماه عسل نیست/ نمی‌خواهیم اشک و آه کسی را دربیاوریم
به نظرم، این مجموعه با ماه عسل متفاوت است. حتی در جلسه‌ای که با مدیران شبکه مستند داشتیم، بیان شد که این مجموعه نباید شباهتی به ماه عسل داشته باشد. منظورم از این جمله این است که هیچ گاه در یک چکه ماه قصد نداریم اشک مردم را دربیاوریم مگر آن‌که با یک اتفاق اجتناب‌ناپذیر، این ناراحتی رخ بدهد. در حقیقت، هیچ سناریویی چیده نمی‌شود که بخواهیم اه و ناله مردم را دربیاوریم.
«تغییر»، خط قرمز انتخاب سوژه‌های ما است/ سوژه‌های پر مخاطبی که به یک دلیل حذف شدند
علاوه بر این، ما برای انتخاب سوژه‌هایمان یک معیار داریم و آن هم کلید واژه «تغییر» است. این اصل برایمان بدیهی است که باید تغییر را در سوژه خود ببینیم. بدین معنی که چه بوده است و حالا چه شده است. این دیدگاه ما براساس همان موضوع حُر بودن شکل گرفته است. دقت داشته باشید که در ماه عسل، تنها اتفاقات جذاب انتخاب می‌شود و کمتر، مقوله تغییر را می‌بینیم. بارها با سوژه‌هایی مواجه شده‌ایم که از نظر رسانه‌ای بسیار عالی بوده است و اگر در تلویزیون می‌آمد، بسیار پرمخاطب می‌شد اما به دلیل این که تغییر را در او مشاهده نکرده بودیم، انتخاب نشد. در حقیقت، خط قرمز ما برای ورود به یک چکه ماه تغییر و تحول است.
تسنیم: روند انتخاب سوژه‌ها توسط گروه‌تان به چه شکلی است و چه قدر زمان می‌برد؟
انتخاب سوژه‌ها نزدیک به یک سال زمان می‌برد
ما یک گروه تحقیق و پژوهش چند نفره داریم که اغلب خبرنگار و نویسنده هستند. آنان سوژه‌های مختلف را در طول سال رصد کرده و به ما معرفی می‌کنند. برای مثال، سال گذشته یکی از بچه‌های تیم تحقیق، بیش از 80 سوژه را به ما معرفی کرد که البته فقط 5 تای آن به درد ما می‌خورد. باید بگویم که انتخاب سوژه‌ها توسط گروه ما یک فرآیند کاملا زمان‌بر و تخصصی است. شاید جالب باشد که چند سوژه را نیز خود من پیدا کردم. فرآیند انتخاب سوژه‌های ما چیزی در حدود یک سال به طول می‌انجامد و تیم پژوهش ما در طول سال کاملا درگیر است.
تسنیم: در یکی از مصاحبه‌هایتان گفته بودید که یک چکه ماه به دنبال ایجاد امید در جامعه است. به نظرتان در این مسیر تا چه اندازه موفق بودید و امید را به افراد تزریق کردید؟
پخش همزمان با سریال‌های رمضانی، دلیل کم‌شدن مخاطب / ماه عسل پشتوانه ده ساله دارد
نکته اولی که وجود دارد این است که شاید برنامه ما هنوز نتوانسته باشد که مخاطبان زیادی را به خود جذب کند چرا که زمان پخش آن در ماه مبارک رمضان دقیقا منطبق بر زمانی است که دیگر شبکه‌ها، سریال پخش می‌کنند و عموم مردم اقبال بیش‌تری نسبت به آن سریال‌ها دارند. با این حال باید بگویم که بارها اشخاصی را در مکان‌های عمومی دیده‌ام که راجع به یک چکه ماه از من می‌پرسیدند و می‌گفتند که فلان قسمت از برنامه‌تان به من امید داد تا با قدرت بیش‌تری ادامه بدهم. علاوه بر این، تماس‌های زیادی با شبکه مستند صورت می‌گیرد و ماجراهایی شبیه به سوژه برنامه را تعریف می‌کنند. نکته دوم این است که برنامه ماه عسل یک پشتوانه ده ساله را با خود داشت در حالی که مجموعه یک چکه ماه تنها سه سال است که روی آنتن می‌رود. جالب است بدانید که یکی از نقدهایی که به ما وارد می‌کنند این است که مدت زمان برنامه کم است. همه به ما می‌گویند که در مدت 30 دقیقه‌ای، حق مطلب ادا نمی‌شود.
تسنیم: به نظرتان جای «امید» در برنامه‌های صدا و سیما خالی است و شاهد حلقه مفقوده‌ای از امید هستیم؟
رسانه ملی در امید بخشی به مردم بشدت کم‌کاری می‌کند
به نظرم، رسانه ملی در این زمینه بشدت کم کاری می‌کند. برای مثال، اکنون وضعیت اقتصادی خانواده‌ها دچار مشکلاتی است. حال وقتی که به سریال‌های تلویزیون نگاه می‌کنید می‌بینید که همه سریال‌ها نا امید کننده است. شاید شرایط بدی داشته باشیم اما آیا ما به عنوان رسانه نباید خوراک درستی به مردم بدهیم؟ برنامه‌های ما باید به ما آموزش بدهند که در شرایط سخت چه باید بکنیم. به نظرم، رسانه ملی ما به آدم‌ها یاد نمی‌دهد که در بحرانی که به وجود آمده است، چه کار باید بکنند و چگونه باید زندگی کنند. ما در مجموعه یک چکه ماه تلاش می‌کنیم که چگونه امید داشتن را یاد بدهیم. بر همین اساس، می‌گوییم که امید باید همراه با تلاش باشد. حرف ما این است که موقعیت، امکانات و شرایطی را که در آن زندگی می‌کنید کنار بگذارید و فقط «خودتان» را در نظر بگیرید. آیا می‌توانید تغییر ایجاد کنید؟ اگر پاسخ‌تان مثبت است، بسیار عالی است. سیاست اصلی یک چکه ماه دقیقا همین موضوع است.
تسنیم: آیا تاکنون پیش آمده است سوژه‌ای را انتخاب کنید اما به شما بگویند که نباید او را جلوی دوربین ببرید؟
بعضی سوژه‌ها را دیگر شبکه‌های تلویزیون به برنامه‌هایشان می‌آورند اما با تحقیق کردن می‌فهمیم که دروغگو بوده اند
هیچ وقت.
من به عنوان تهیه‌کننده در شبکه‌های دیگر حضور نداشتم اما تاکنون پخش شبکه مستند، هیچ ایرادی بر ما نگرفته است و خط قرمزی را رد نکردیم. البته باید بگویم که گروه ما برای انتخاب سوژه بسیار تحقیق می‌کند تا بدانیم کسی که می‌خواهیم به عنوان الگو معرفی کنیم، تو زرد از آب در نیاید. سوژه های بسیاری را داشتیم که پس از تحقیق متوجه شدیم، دروغ می‌گفته است یا مثلا سوژه‌هایی وجود داشته است که شبکه‌های دیگر آن‌ها را آورده بودند و فکر می‌کردیم که به درد ما می‌خورد اما پس از تحقیق، متوجه شدیم که صحبت‌هایش دروغ بوده است. بنابراین، گروه ما این قدر تحقیق موشکافانه انجام می‌دهد که دیگر لازم نیست خود شبکه روی سوژه‌ها حساس باشد.
تسنیم: در سه سالی که این مجموعه را تولید کردید، گروه تولید بعضا تغییراتی داشته است. برای مثال، در سال اول خودتان تهیه‌کننده و کارگردان بودید و در سال 97 همسرتان آقای مصطفی تفکر کارگردان بود و امسال مهدی بخشی مقدم که پیش از این جایزه بهترین کارگردانی مستند از جشنواره حقیقت را دریافت کرده بود، اضافه کردید. دلیل اضافه کردن او چه بود؟
اضافه شدن کارگردان جدید اتفاقی و ناگهانی نبود/ قبل از ساخت «خانه‌ای برای تو»، بخشی مقدم را می‌شناختم
باید بگویم که اضافه شدن مهدی بخشی مقدم به این گروه، اصلا ناگهانی نبود و ایشان از همان ابتدا که ایده یک چکه ماه شکل گرفت، در کنار ما حضور داشت. آشنایی من با ایشان به برنامه‌ای از شبکه مستند برمی‌گردد که ایشان کارگردان بود و من به عنوان مجری در برابر دوربین او قرار گرفتم. خاطرم هست زمانی که ایده یک چکه ماه در ذهنمان شکل گرفت، با او مطرح کردیم و از همان ابتدا به عنوان مشاور در کنار ما قرار گرفت. حتی اگر به تیتراژها نیز نگاه کنید اسم ایشان را به عنوان مشاور می‌بینید. البته امسال نیز قرار بود که همسرم مصطفی تفکر کارگردان باشد اما خودش پیشنهاد داد که مهدی بخشی مقدم کارگردان باشد. با توجه به این که سوژه هایمان در چند سال اخیر رشد بسیار چشمگیری داشت می‌خواستیم که از نظر کیفی و فنی نیز رشد داشته باشیم. بعد از انتخاب ما، ایشان موفق شد که در جشنواره سینما حقیقت، جایزه بگیرد و فهمیدیم که انتخاب‌مان کاملا درست بوده است.
تسنیم: برنامه‌تان برای ادامه ساخت این مجموعه چیست؟
ساخت ادامه این مجموعه وابسته به نظر مدیران شبکه مستند است.
تسنیم: مطمئنا در مسیر تحقیق و پژوهش مجموعه یک چکه ماه، با سوژه‌های زیادی روبه‌رو شدید که شاید قابلیت حضور در تلویزیون را نداشته باشد اما یک موضوع خوب برای ساخت مستندهای سینمایی و جشنواره‌ای است. آیا تاکنون به این موضوع فکر کردید که با انتخاب یکی از این سوژه‌ها یک کار مستند سینمایی تولید کنید؟
چرا مستند سینمایی «یک چکه ماه» ساخته نمی‌شود
حقیقتا، تاکنون سوژه‌ای پیدا نکردیم که انگیزه‌ای برایمان ایجاد کند که یک کار سینمایی از آن بسازیم. البته یکی از سوژه‌هایی که دوست داشتیم روی آن کار کنیم و تاکنون مطرح نشده است، مقوله «تغییر جنسیت» است. کسی که تغییر جنسیت می‌دهد از نظر روانی نیز تغییر می‌کند. ممکن است که روزی در یک چکه ماه روی این مساله نیز کار کنیم که البته وابسته به مدیران شبکه است.
از مجری‌گری تا تهیه‌کنندگی تلویزیون در 28 سالگی
یکی از موضوعاتی که نباید فرموش کنیم، اعتماد به جوانان در شبکه مستند است. من زمانی تهیه‌کننده شدم که 28 سال داشتم و تنها تجربه مجری‌گری و کارگردانی را در کارنامه خود داشتم اما مدیران شبکه مستند به خوبی به ما اعتماد کردند. البته اعتماد آنان این‌گونه نبود که از ابتدا بگویند یک مجموعه 13 قسمتی بسازید. در ابتدا آقای غفوری به ما گفتند که بروید و 2 قسمت از این مجموعه را بسازید و بیاورید تا ببینیم چه توانایی‌هایی دارید. ما آن دو قسمت را ساختیم و تمام مدیران شبکه آن را دیدند، جلسه گذاشتند و در نهایت تصمیم گرفتند که به ما اعتماد کنند. در ابتدا، سخت‌گیری بسیار زیادی نیز داشتند و تمام اتفاقات ریز را هم دنبال می‌کردند. آنان اعتماد کردند اما رهایمان نکردند و مراقب بودند. باید از آقای غفوری و ناصری تشکر کنم چرا که اگر نظارت ایشان به عنوان مدیر تولید شبکه بر روی این کار نبود، نمی‌توانستیم که به این کیفیت برسیم و پیشرفت کنیم.
انتهای پیام/
