انگیزه‌های احتمالی سفر مقامات کشورهای آسیای مرکزی به عربستان سعودی
اگرچه هر کدام از کشورهای آسیای مرکزی در چارچوب روابط دوجانبه با عربستان سعودی و چندجانبه در سازمان همکاری اسلامی منافعی دارند، اما به نظر می‌رسد جلب نظر این کشورها برای حمایت از معامله قرن یکی از انگیزه‌های اصلی ریاض باشد.
به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری تسنیم، چهاردهمین اجلاس سازمان همکاری‌های اسلامی به میزبانی عربستان سعودی در شهر مکه قرار است 31 مه (10 خرداد) در شهر مکه برگزار شود. در همین راستا ملک سلمان، پادشاه سعودی دعوتنامه‌هایی را برای سران کشورهای آسیای مرکزی ارسال کرده است. برخی از سران کشورهای منطقه حضور قطعی خود در این اجلاس را اعلام کرده‌اند، اما همچنان کشورهای دیگر پاسخی به این موضوع نداده‌اند. سورانبای جین‌بیک‌اف، رئیس‌جمهور قرقیزستان از جمله روسای جمهوری است که شخصا قرار است در این نشست شرکت کند. در قزاقستان اما سخنگوی وزارت امور خارجه اعلام کرده که بیبوت آتامکولوف، وزیر امور خارجه این کشور در نشست مذکور شرکت خواهد کرد. سه جمهوری دیگر تاجیکستان، ترکمنستان و ازبکستان همچنان خبری در خصوص اینکه در چه سطحی در این نشست شرکت می‌کنند، منتشر نکرده‌اند. با این حال، صرف نظر از این که جمهوری‌های آسیای مرکزی در چه سطحی در این نشست شرکت خواهند کرد، نگاه به مناسبات این کشورها با عربستان سعودی و همچنین سازمان همکاری اسلامی می‌تواند بخشی از انگیزه‌های حضور این کشورها در مکه مکرمه را مشخص کند.
تاجیکستان
روابط عربستان سعودی و تاجیکستان طی سال‌های اخیر توسعه قابل توجهی یافته است. طبیعتا با توجه به کاهش محسوس روابط دوشنبه با تهران، جمهوری اسلامی ایران به عنوان یکی از محورهای کلیدی این مذاکرات مطرح بوده است. اکنون که دو کشور دوره بازسازی روابط را با انتصاب سفرای جدید در پیش گرفته‌اند، خبرهایی از بازگشت شرکت‌های ایرانی به تاجیکستان به گوش می‌رسد و روز گذشته نیز اعلام شد که پروازهای دوشنبه- مشهد که قبلا معلق شده بود دوباره از سر گرفته می‌شوند، این سفر برای مقامات سعودی اهمیت قابل توجهی خواهد داشت. از سوی دیگر نیز تاجیکستان طی ماه‌های اخیر با کسری‌های بودجه‌ای و نیازهای مالی مواجه شده و طبیعتا کمک‌های مالی ریاض می‌تواند بسیار وسوسه‌کننده باشد. مساله حادثه اخیر زندان وحدت نیز از جمله موضوعاتی است که تاجیکستان احتمالا تلاش‌هایی برای پیشبرد سناریوهای از پیش مطرح شده خود در چارچوب سازمان همکاری اسلامی صورت خواهد داد. در همین راستا، برخی گمانه‌زنی‌ها حاکی از این دارد که شخص رئیس‌جمهور تاجیکستان ممکن است در این نشست شرکت کند. این در حالی است که پیش از این خبرهایی مبنی بر تصمیم امامعلی رحمان برای به جا آوردن فریضه حج در سال جاری و سفر به عربستان سعودی منتشر شده بود. از همین جهت، گمانه‌زنی‌هایی مبنی بر شرکت وزیر امور خارجه یا دیگر مقامات تاجیک در این نشست وجود دارد.
قرقیزستان
جمهوری قرقیزستان نیز از جمله کشورهای مورد علاقه عربستان سعودی در آسیای مرکزی به شمار می‌رود. اگرچه تاکنون محرکه‌های اقتصادی به عنوان عامل اصلی مناسبات دو کشور مطرح شده است، اما مسائل مذهبی و فرهنگی نیز همواره مد نظر ریاض بوده است. با این حال بیشکک حاشیه اطمینانی را همواره رعایت کرده است. سفر شخص رئیس‌جمهور قرقیزستان به مکه برای شرکت در نشست سازمان همکاری اسلامی در عربستان سعودی را می‌توان بیشتر در چارچوب بهره‌مندی قرقیزستان از منابع سرمایه‌گذاری سعودی و توسعه مناسبات دوجانبه در نظر گرفت. در سال‌های گذشته سه محور کلیدی در روابط ریاض و بیشکک وجود داشته است. صادرات گوشت و محصولات دامی قرقیزستان به عربستان، توسعه صنعت توریسم با افزایش سفر شهروندان سعودی به این جمهوری آسیای مرکزی و نگاه ریاض به جذب کارگران تاجیک و ایجاد قطب جدید مهاجرت کاری بعد از روسیه و ترکیه در این کشور، از جمله محورهای اصلی روابط بوده است. با این حال از سال 2014 شاهد توسعه فعالیت‌های مذهبی عربستان در این جمهوری آسیای مرکزی در قالب ساخت مساجد و حضور نهادهای عربستانی همچون موسسه الحرمین ، الوقف الاسلامی ، مرکز بین‌المللی همکاری‌های اسلامی و دانشگاه ام القرا بوده‌ایم.
ازبکستان
انگیزه‌های شرکت ازبکستان از شرکت در این نشست سازمان همکاری اسلامی را می‌توان از دو بعد روابط دوجانبه با عربستان سعودی و مناسبات با کشورهای اسلامی در نظر گرفت. در روابط تاشکند و ریاض اخیرا شاهد ظهور محرکه‌های قابل توجهی بوده‌ایم. گروه‌های مالی و سرمایه‌گذاری عربستان سعودی تاکنون سرمایه‌گذاری‌های قابل توجهی در ازبکستان داشته و حتی همکاری با 6 بانک ازبک برای گذر به بانکداری اسلامی نیز از سوی عربستان سعودی صورت گرفته است. اخیرا نیز وزارت امور خارجه ازبکستان در اقدامی نادر، حمله پهبادهای یمنی به تاسیسات نفتی سعودی در ریاض را محکوم کرد که این موضع را نیز می‌توان نقطه عطفی در روابط سیاسی دو کشور در نظر گرفت. علاوه بر این، در چارچوب سازمان همکاری اسلامی نیز ازبکستان انگیزه‌های زیادی برای فعالیت، به ویژه توسعه صنایع حلال خود دارد. ترویج گردشگری اسلامی، توسعه مناسبات با کشورهای مسلمان و تقویت جایگاه جدید منطقه‌ای این کشور بر پایه میانجی‌گری در بحران افغانستان از جمله محرکه‌های بین‌المللی ازبکستان برای حضور در این نشست است.
قزاقستان
قزاقستان در حال حاضر دوره گذار و انتقال قدرت را طی می‌کند. در ماه ژوئن یک انتخابات مهم در این کشور برگزار می‌شود که برگزار بدون مشکل آن یکی از انگیزه‌های اصلی مقامات این کشور است. از همین جهت به نظر نمی‌رسد به جز این موضوع، مساله دیگری در خصوص شرکت آتامکولوف در این نشست مطرح باشد. با این حال به نظر می‌رسد برخی مسائل دوجانبه و چندجانبه منطقه‌ای نظیر بحران افغانستان، مساله تولید و فروش نفت و توسعه مبادلات تجاری از جمله مسائل روابط دو کشور خواهد بود. مساله سوریه و میزبانی نورسلطان در نشست‌های سوری-سوری نیز از جمله مسائلی است که طی سال‌های اخیر برای دو کشور از اهمیت خاصی برخوردار بوده است.
ترکمنستان
اگرچه همچنان مشخص نیست ترکمنستان نیز نماینده‌ای برای شرکت در چهاردهمین نشست سازمان همکاری اسلامی ارسال می‌کند یا خیر، اما توسعه مناسبات دوجانبه با ریاض از جمله محورهای مهم حضور احتمالی مقامات ترکمنستان در مکه خواهد بود. طی سال‌های اخیر و پس از مشکلات مالی عشق‌آباد در تکمیل پروژه تاپی، ریاض منابع مالی و سرمایه‌گذاری قابل توجهی را در اختیار ترکمنستان قرار داده است. طبیعتا همکاری در زمینه انتقال انرژی و حذف ایران از مسیرهای سنتی این فرایند، یکی از انگیزه‌های سعودی خواهد بود.
معامله قرن و تلاش‌های ریاض برای جذب کشورهای آسیای مرکزی
به زودی کشورهای عربی منطقه نشستی را تحت عنوان «معامله قرن» برای محروم ساختن مردم فلسطین از حق مشروع تاریخی خود و توسعه مناسبات این کشورها با رژیم صهیونیستی برگزار خواهد شد. این موضوع از اکنون با واکنش‌های سخت افکار عمومی کشورهای اسلامی شده و هزینه برگزاری آن را برای عربستان سعودی و متحدانش بالا برده است. میزبانی این اجلاس سازمان همکاری اسلامی را می‌توان تلاشی مهم در این زمینه و پوششی برای شکست‌های اخیر در جنگ یمن در نظر گرفت. با این حال، به نظر می‌رسد کشورهای آسیای مرکزی که روابط نسبتا حسنه‌ای با رژیم صهیونیستی دارند، از جمله مهره‌های کلیدی سعودی‌ها برای حمایت‌های احتمالی از معامله قرن به شمار می‌روند.
انتهای پیام/
