گزارش تسنیم|اما و اگرهای امنیتی در روابط عراق و ترکیه

به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری تسنیم٬ سفر مولود چاووش اوغلو وزیر امور خارجه ترکیه به عراق و دیدار او با همتای عراقی‌ا‌ش الحکیم٬ رویداد مهمی است که نشان می‌دهد آنکارا برای توسعه روابط خود با عراق٬ برنامه دارد و نمی‌خواهد از این حوزه غافل شود.

رابطه بین ترکیه و عراق٬ صرفاً یک رابطه معمولی بین دو همسایه نیست و حفظ٬ تقویت و بسط آن برای تیم سیاست خارجی اردوغان از اهمیت والایی برخوردار است. به ویژه در شرایطی که ترکیه به خاطر اختلاف نظر جدی با عربستان سعودی٬ امارات متحده عربی و مصر٬ بخش قابل توجهی از نفوذ خود را در کشورهای عربی از دست داده٬ می‌خواهد با عراق رابطه بهتری داشته باشد.

عراق٬ یک بازار بزرگ

شاید بسیاری تصور کنند که عراق٬ کشوری است که  در دو دهه‌ گذشته با مشکلات بزرگی روبرو شده و در محرومیت است، اما واقعیت این است که تنها بخشی از زیرساخت‌های عراق به خاطر مداخلات آمریکا و حملات داعش دچار مشکل شده و اقتصاد تک‌محصولی نفت محور نیز به این کشور لطمه زده، اما در هر حال نمی‌توان این واقعیت را انکار کرد که این کشور عربی٬ با نزدیک به چهل میلیون جمعیت٬ از ثروت بالایی برخوردار است و اگر در سالیان آتی در حوزه توسعه اقتصادی به درستی گام بردارد٬ میزان رفاه شهروندان عراقی بیشتر و بیشتر خواهد شد.

به همین دلیل٬ ترکیه‌ای‌ها با درک این واقعیت اقتصادی و نیز بهره‌گیری از ظرفیت‌های جغرافیایی و فرهنگی٬ قصد دارند از عراق به عنوان یک بازار بسیار بزرگ و سودآور بهره بگیرند. البته در حوزه فنی مهندسی هم٬ عراق برای ترکیه کشور پر خیر و برکتی است و آمار کل کارگران٬ مهندسین و تکنیسین‌های شاغل ترکیه‌ای در عراق در سال 2014 از مرز چهل هزار نفر عبور کرده بود و پیمانکاران ترکیه‌یا در عراق و اقلیم کردستان٬ بخش قابل توجه و مهمی از پروژه‌های عمرانی٬ راهسازی٬ مسکن و صنایع غذایی را در دست گرفته‌اند و اغلب شهرک‌های مسکونی جدید و مجتمع‌های آپارتمانی در شمال عراق در کنار پاساژها و مال‌های بزرگ٬ غالباً توسط ترکیه‌ای‌ها ساخته شده‌اند.

میزان مبادلات تجاری بین عراق و ترکیه (بدون تفکیک دو بخش اقلیم کردستان و عراق فدرال) به رقم طلایی 12 میلیارد دلار در سال 2013 میلادی رسید، اما این رقم پس از بروز برخی اختلافات سیاسی و همچنین حملات داعش فروکش کرد و این میزان در سال 2018 میلادی به مرز 10 میلیارد دلار رسید که البته تراز آن کاملاً به سود ترکیه است و این کشور در سال گذشته میلادی نزدیک به هشت و نیم میلیارد دلار کالا به عراق فرستاده، اما فقط رقمی نزدیک به یک و نیم میلیارد دلار از عراق٬ وارد کرده است.

ترکیه به عراق مبل٬ دارو٬ محصولات غذایی٬ پوشاک٬ ماشین آلات کشاورزی و آهن و فولاد و مصالح ساختمانی می‌فروشد و در مقابل٬ از این کشور مقادیری نفت خام و شمش طلا وارد می کند.

عراق در حوزه دیپلماسی انرژی برای ترکیه بسیار مهم است و امکان تامین بخش قابل توجهی از نیازهای این کشور به مواد نفتی را فراهم می‌کند، اما مساله فقط نفت و انرژی نیست و ترکیه در حوزه گردشگری نیز در عراق به دنبال جذب درآمد بیشتر است.

آمارها نشان می‌دهند که در سال 2014 میلادی٬ شمار کل گردشگرانی که از عراق وارد ترکیه شده‌اند به 857 هزار نفر رسیده است، اما این میزان در سال 2018 میلادی به رقم یک میلیون و دویست هزار نفر نزدیک شده و این در حالی است که عراق در این چهار سال شرایط سیاسی٬ امنیتی و اقتصادی دشواری را پشت سر گذاشته و قاعدتاً باید یا آمار سال 2014 حفظ می‌شد و یا با کاهش نسبی روبرو می‌شد، اما شاهد رشد عینی 45 درصدی در این حوزه هستیم و این نشان می‌دهد که فضای توریسم ترکیه و میزان هزینه‌های آن برای عراقی‌ها هم جذاب و هم سهل الوصول است.

اهداف غیراقتصادی ترکیه در عراق

این روزها اقتصاد ترکیه حال و روز خوشی ندارد و شواهد نشان می‌دهد که تورم٬ گرانی و بیکاری در ترکیه گونه‌ای از بحران اقتصادی پنهان را به وجود آورده است و عراق نیز در این میان٬ برای دولت ترکیه میدان مناسبی برای ارز آوری و مبارزه با بحران اقتصادی است.

اما به موازات سود اقتصادی٬ ترکیه در عراق٬ اهداف سیاسی و امنیتی مهمی هم دارد که بدون شک٬ مهم‌ترین هدف و اولویت امنیتی آنکارا در این کشور عربی٬ مساله کنترل پ.ک.ک و مدیریت مبارزه با شاخه نظامی این گروه است که اغلب سران و فرماندهان اصلی آن در کوهستان قندیل در جوار مرز ایران و اقلیم کردستان٬ جا خوش کرده‌اند، اما بخشی از آنان نیز در مرز ترکیه و اقلیم در قلمرو پارتی (بارزانی) قرار گرفته‌اند.

بخشی از نیروهای پ.ک.ک نیز در سنجار (شنگال) حضور دارند که از مناطق متنازع علیها بوده و خود این مساله٬ یک تنش سیاسی و امنیتی جدی برای بغداد٬ اربیل و آنکارا است. همین چند روز پیش بود که سرویس اطلاعاتی میت ترکیه در شنگال 4 تن از نیروهای پ.ک.ک را دستگیر کرده و آنان را به ترکیه منتقل کرد.

از دیگر سو٬ نیروی هوایی ترکیه بارها با بمباران هوایی مواضع پ.ک.ک در اقلیم کردستان٬ هم حاکمیت ملی را زیر پا نهاده و هم گهگاه موجب کشته شدن غیرنظامیان روستایی شده است و این مساله یکی از نقاط مهمی است که باید برای حل آن٬ بین ترکیه٬ عراق و اقلیم کردستان٬ هماهنگی بیشتری به وجود بیاید.

ترکیه با جریانات سیاسی اهل سنت عراق نیز روابط مهمی دارد و در جریان حضور داعش در الانبار و نینوی٬ تلاش کرد با ایجاد حشد سُنی در عراق نفوذ بیشتری به دست بیاورد و در هماهنگی با نجیفی و دیگران٬ حشد الوطنی را ایجاد کرد که البته به جایی نرسید.

در حوزه ترکمان‌ها نیز ترکیه اهدافی در کرکوک دارد و به دنبال آن است که بغداد را برای ایجاد یک کنسولگری جدید در کرکوک اقناع کند که البته چالش مهمی برای دولت مرکزی عراق است و نمی‌توان آن را یک هدف سهل الوصول دانست.

سخن آخر

ترکیه تمایل دارد در کنار استفاده از بازار سودآور عراق٬ در حوزه‌های امنیتی نیز در عراق بدون مانع و با مجوز بی حد و مرز فعالیت کند. با این وجود اگر در ساختار سیاسی عراق٬ بین سه عنصر اصلی شیعه٬ اهل سنت و کردها٬ انسجام سیاسی و وحدت نسبی وجود داشته باشد و پارلمان و دولت عراق به درستی به وظایف خود عمل کنند٬ در این صورت بغداد می‌تواند  حوزه گسترده روابط امنیتی با ترکیه را به درستی مدیریت کند و اجازه ندهد که حاکمیت سیاسی کشور به بهانه‌های امنیتی٬ نادیده گرفته شود.

انتهای پیام/