آیا آمریکا در ترکمنستان هم پایگاه نظامی دارد؟

به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری تسنیم ، ترکمنستان تنها جمهوری شوروی سابق بود که «سیاست بی‌طرفی بین‌المللی» را پس از فروپاشی شوروی و استقلال برای خود برگزید. پس از تلاش‌های دیپلماتیک مقامات این کشور و همراهی کشورهای همسایه، در سال 1995 بی‌طرفی دائمی این کشور با 185 رای موافق در مجمع عمومی سازمان ملل تصویب شد. اتخاذ و تصویب این سیاست عشق‌آباد را ملزم می‌کند که در سیاست خارجی خود بی‌طرفی دائمی، عدم مداخله در مناقشات دیگر کشورها، عدم مشارکت در بلوک‌ها و صف‌بندی‌های نظامی را صورت دهد و به ویژه آن که هیچ امکانات و پایگاه‌های نظامی‌ای را نمی تواند در اختیار دیگر کشورها قرار دهد. البته تمام این موارد برای مواقعی است که این کشور مورد تهدید و تهاجم مستقیم قرار نگرفته باشد. با این حال این روزها زمزمه‌هایی مبنی بر حضور یک پایگاه نظامی آمریکایی در مناطق جنوبی این کشور، در نزدیکی شهر مرو شنیده می‌شود.

با این حال نخستین بار سال 2005 بود که زمزمه‌های تاسیس پایگاه نظامی ایالات متحده در ترکمنستان در رسانه‌ها منتشر شد. پس از بروز حوادث اندیجان در ازبکستان که با واکنش خشن اسلام کریم‌اف، رئیس‌جمهور وقت این کشور مواجه شد، کشورهای غربی و ایالات متحده رویکرد خصمانه‌ای علیه دولت این کشور در پیش گرفتند که منجر به سردی بی‌سابقه‌ای در روابط تاشکند- واشنگتن گردید. در همین حین دولت ازبکستان خواهان ترک سربازان آمریکایی و تعطیلی پایگاه نظامی ایالات متحده در کارشی خان‌آباد شد. این پایگاه از سال 2001 و در جریان حمله ائتلاف بین‌المللی به افغانستان تاسیس شده بود.

 در پی آن، در آگوست سال 2005 یک گروه از مقامات عالی‌رتبه نظامی آمریکایی برای مذاکراتی وارد عشق‌آباد شدند. در پی این سفر بود که گمانه‌زنی‌ها پیرامون انتقال پایگاه هوایی ایالات متحده به پایگاهی در کشور ترکمنستان در شهر ماری (موسوم به پایگاه هوایی ماری-2)، در جنوب شرقی این کشور در رسانه‌ها مطرح گردید. رسانه‌های روس در آن زمان خبرهایی مبنی بر تعمیر پایگاه هوایی ماری-2 توسط یک شرکت اماراتی و انتقال تدریجی سربازان آمریکایی به این پایگاه منتشر کردند. در این رسانه‌ها همچنین عنوان شده بود صفرمراد نیازاف، رئیس‌جمهور سابق این کشور (معروف به ترکمن‌باشی) در ازای پرداخت مبلغ قابل توجهی این پایگاه را به واشنگتن اجاره داده است. با این حال تریسی جیکوبسون، سفیر وقت ایالات متحده در مصاحبه‌ای تصریح کرده بود که ایالات متحده قصد تاسیس هیچ پایگاه نظامی در ترکمنستان را ندارد.

با این وجود اما در سال 2009 بود که پایگاه اوراسیانت (یک وب‌سایت تحلیلی وابسته به موسسه هاریمن، در دانشگاه کلمبیا در ایالات متحده) گزارشی تحت عنوان «میزبانی عشق‌آباد از نیروهای نظامی آمریکایی برای سوخت‌گیری و اجرای عملیات پشتیبانی» منتشر شد. در این گزارش تصریح شده بود که ترکمنستان به عنوان یک هاب ترانزیتی وظیفه انتقال محموله‌های غیرتسلیحاتی برای نیروهای ایالات متحده و ناتو در افغانستان را بر عهده دارد و ادعا شده بود پنتاگون نیز این موضوع را تایید کرده است. وزارت دفاع آمریکا نیز در بیانیه‌ای اظهار داشته بود هواپیماهای ترابری آمریکایی به منظور سوخت‌گیری مجدد در عشق‌آباد فرود می‌آیند. با این وجود بنا بر اظهارات یک منبع آگاه در این گزارش، ناتو تمایلات خود را به منظور ایجاد یک کریدور زمینی و ریلی برای انتقال نیروهای نظامی و تجهیزات خود به افغانستان را ابراز داشته بود. در مورد نیروهای نظامی آمریکایی‌ در ترکمنستان نیز مقامات آمریکایی ادعا کرده بودند تنها یک تیم حدودا 7 نفره از سرویس‌کاران نیروی هوایی این کشور در عشق‌آباد و ماری حضور دارند.

پس از این اظهارات در سال 2012 نیز الجزیره طی گزارشی مجددا طی گزارشی تحت عنوان «پایگاه‌های آمریکایی که ایران را محاصره کرده‌اند» به پایگاه‌های هوایی ایالات متحده در ترکمنستان اشاره می‌کند. در این گزارش نیز تصریح شده بود فرودگاه عشق‌آباد و پایگاه هوایی ماری-2 به عنوان «پایگاه‌های پشتیبانی هوایی» و نه «پایگاه‌های نظامی» فعالیت می‌کنند.

در همین حال دکتر سیدرسول موسوی، پژوهشگر ارشد مرکز مطالعات سیاسی و بین‌المللی وزارت امور خارجه و سفیر سابق کشورمان در تاجیکستان ضمن سخنرانی در سمینار «تبیین سیاست همسایگی در فرمایشات مقام معظم رهبری» مجددا تاکید کرده بود که این پایگاه آمریکایی‌ها در شهر ماری همچنان فعال است و یک پایگاه نظامی می‌باشد. به گفته ایشان حضور این پایگاه نظامی در خاک ترکمنستان می‌تواند ناقض سیاست بی‌طرفی این کشور شده و خلاف رویه‌های بین‌المللی است. این دیپلمات باسابقه همچنین اظهار داشت مقامات ترکمنستان می‌توانند در خصوص این پایگاه و چگونگی فعالیت‌های آن توضیحاتی را ارائه کنند.

در همین حال برخی گمانه‌زنی‌ها حاکی از آن است که پایگاه ماری-2 کارکرد اطلاعاتی و جاسوسی نیز دارد. از سوی دیگر تاسیس سفارت رژیم صهیونیستی در عشق‌آباد از سال 2009 نیز شایعاتی مبنی بر همکاری نیروهای نظامی اسرائیلی و آمریکایی در این پایگاه مطرح شده که نگرانی‌هایی را در کشورمان برانگیخته است.