گفتگو| پاسخ کارگردان «آن زمستان» درباره علت انتخاب سوژه آیت‌الله مصباح‌یزدی

گروه سیاسی خبرگزاری تسنیم - «آن زمستان» این روزها در جشنواره سینما حقیقت برای مخاطبان بر پرده اکران است و حساسیت منتقدان و مخاطبان مستند را برانگیخته است چراکه موضوع مستند درباره یکی از علمای تاریخ معاصر ایران ساخته شده که در طول این سالها حیات سیاسی وی همراه با حاشیه‌هایی بوده است.

پوستر مستند «آن زمستان» فصلی از زندگی آیت‌الله مصباح یزدی

«آن زمستان» فصلی از زندگی آیت‌الله محمدتقی مصباح یزدی عضو ارشد جامعه مدرسین و رئیس موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی است. وی در طول این سالها یا مورد هجمه روزنامه‌های زنجیره‌ای بود، وی را تئوریسن خشونت می‌خواندند و یا نظرات وی درباره حکومت دینی را مغایر رای مردم می‌دانستند اما هیچگاه تصویر مشخصی از سلوک فردی و اندرون زندگی آیت‌الله دیده نشده بود و «آن زمستان» تلاشی برای نشان دادن وجه دیگری از آیت‌الله مصباح یزدی یعنی زندگی شخصی و ابعاد اخلاقی این شاگرد علامه طباطبایی و آیت‌الله بهجت است.

به گفته کارگردان این اثر، عمده تصویربرداری این کار که 60 جلسه بوده، در طول تقریبا 6 ماه از قبل از انتخابات سال 94 تا دوماه بعد از انتخابات اتفاق افتاده است. هرچند اشکالات کیفی یا در برخی موارد محتوایی می‌توان به مستند وارد کرد، اما در مجموع ساخت این اثر به‌عنوان اولین گام در معرفی ابعاد زندگی این عالم برجسته قابل تقدیر است.

خبرگزاری تسنیم هفته گذشته مستند «آن زمستان» را برای اصحاب رسانه و فعالان فضای مجازی اکران کرد و بعد از آن به گفت‌وگو با احمد شریف‌زاده کارگردان «آن زمستان» پرداختیم.

شریف‌زاده در گفتگو با خبرنگار سیاسی تسنیم، درباره پیشینه‌اش در کار مستندسازی گفت: تاکنون 10 فیلم درست کردم  و تقریبا از سال 84 و 85 فیلم‌سازی را شروع کردم و الان 12 سال است که کار می‌کنم. از اولین فیلم سعی کردم جنبه‌های انسانی ماجرا را نگاه کنم تا سمت انگیزه‌های دیگر بروم چون هر چه به جنبه های انسانی نگاه کنید مخاطب بیشتری دارید.

وی در پاسخ به این پرسش که چرا سوژه آیت‌الله مصباح یزدی را برای ساخت مستند انتخاب کردید؟، اظهار داشت: ما از سال 87 که خدمت آیت‌الله بهجت می‌رسیدیم تا ایامی که فوت کردند، حدود 100 جلسه تاریخ شفاهی در مورد ایشان ضبط کردیم. جلسه‌های مفصلی با اطرافیان و دوستان ایشان برگزار کردیم و جالب است حتی افراد انقلابی و غیر انقلابی از آیت‌الله مصباح یزدی اسم می‌بردند و می‌گفتند ایشان 60 سال با آیت‌الله بهجت ارتباط داشته است و می‌شود گفت که آیت‌الله مصباح درس فقه مرحوم آقای بهجت را راه انداختند. در واقع زمانی که آیت‌الله بهجت را کسی نمی‌شناخت و در قم بودند، آیت‌الله مصباح از نزدیک‌ترین افراد به ایشان بود.

شریف‌زاده با بیان اینکه از این منظر، نام آیت‌الله مصباح برای من جذاب بود و اصلا نگاه سیاسی در این زمینه نداشتم، خاطرنشان کرد: شخصیت آیت‌الله مصباح از این جهت برایم جذاب بود که ارتباط ایشان با آقای بهجت آموزنده بود، حالا به این‌ خصوصیت فیلسوف بودن را اضافه کنید، همه این‌ها این فرد را برای ما جذاب‌تر می‌کرد. ما یک ایده داشتیم و می‌گفتیم که ما چرا باید همیشه بعد از علما سراغ آن‌ها برویم و یک تعداد قضاوت را به تصویر بکشیم لذا تصمیم گرفتیم سراغ آدم‌های اطراف ایشان برویم، انسان‌هایی که وجهه اخلاقی در حوزه دارند. به یک لیست رسیدیم که 70 یا 80 عالم در آن بود که بعضی‌هایشان در این 4 سال فوت کردند، ایده آن بود که درباره عالمی که به عنوان اخلاقی شناخته می شود، فیلم بسازیم. این ایده علمای متفاوتی را در بر می‌گرفت، از آیت‌الله حائری شیرازی و مرحوم آیت‌الله سید ابراهیم خسروشاهی در تهران بود، تا مرحوم آیت‌الله انصاری شیرازی که فوت کردند و آیت‌الله ناصری و مطاهری در اصفهان و از این ده تا پروژه، 8 شخصیت استارت زده شد.

کارگردان «آن زمستان» با بیان اینکه آیت‌الله مصباح برای ما خیلی جذاب بود ولی فکر می‌کردیم حصارهای اطراف ایشان خیلی زیاد است و ما نمی‌توانیم نزدیک آن شویم، گفت: شما  از مرحوم آیت‌الله ابراهیم خسروشاهی هیچ مصاحبه‌ای نمی بینید، بنابراین تهیه این مستند واقعا کار سختی بود یا از زندگی شخصی آیت‌الله مظاهری چیزی ندیدید. نزدیک شدن به این‌ها یک فضای کاملا سختی بود و انرژی می‌خواست که خیلی زمان برد. آقای ابراهیم زاده که پژوهشگر عمده این کار هستند، بعضی وقت‌ها برای راضی کردن یک عالم 6 ماه وقت می‌گذاشتیم. در هیچ قالب برآوردی نمی‌شود درباره آن حرف زد.

** هیچ کس به اندازه آیت‌الله مصباح برای ساخت مستند با ما همراهی نکرد

شریف‌زاده افزود: پروژه آیت‌الله مصباح پروژه سختی بود از این جهت که فکر می‌کردیم خیلی ممانعت‌ها برای ما وجود خواهد داشت ولی به طرز عجیبی ما همه این‌ها را پشت سر گذاشتیم اما هیچ کس به اندازه خود آیت‌الله مصباح با ما همراهی نکرد و ایشان با ما کنار می‌آمد، البته به معنای این نیست که ایشان می‌خواستند دیده شوند.

وی در پاسخ به این پرسش که چرا مستند ابتدا از بیمارستان و عمل چشم آیت‌الله شروع می‌شود، گفت: من نمی‌خواهم نشانه شناسانه صحبت کنم اما ما سعی کردیم افتاده‌ترین حالت حاج آقا را نشان دهیم. مریضی و عمل چشم همدلی و همراهی ایجاد می‌کند. بیمارستان جایی بود که ایشان در منزل نبود و ما می‌توانستیم از خیلی از حریم‌ها عبور کنیم و به ایشان نزدیک شویم در واقع مخاطب با این شروع شوکه می‌شود که در مستند نزدیک‌ترین حالات آیت‌الله مصباح را می‌بیند. در واقع شاید حاج آقا شناخت دقیقی از من نداشت و فکر نمی‌کرد فیلمی کاملا شخصی درست شود، شاید اطرافیان فکر می‌کردند فیلم تمجید گویانه از ایشان درست شود ولی ما سعی کردیم از این فضا فاصله بگیریم و یک فضای انسانی داشته باشیم.

کارگردان «آن زمستان» درباره نقدهایی که این روزها به این مستند می‌شود، اظهار داشت: عمده مشکلی که برخی با این فیلم دارند این است که تصور ذهنی‌ از آقای مصباح دارند و با پیش‌فرض مستند را می‌بینند. افرادی که نگاه سیاسی ندارند خیلی راحت‌تر می‌توانند مستند را ببینند. عده‌ای که با ایشان مغرض هستند، وقتی فیلم را می‌بینند می‌گویند آقای مصباح اگر شق القمر هم بکند این کارِ کارگردان است. برخی هم وقتی راحتی فضای فیلم را می‌بینند یک دفعه تصوراتشان درباره آیت‌الله مصباح به قول خودشان فرو می‌ریزد و انتظار دارند ایشان قبل انتخابات خیلی فعالانه‌تر وارد عرصه شود در حالی‌که ایشان همین آرامشی را دارند که می‌بینید.

شریف‌زاده ادامه داد: در طول این 4 سال پلانی نبوده که ما بخواهیم ضبط کنیم و ایشان بگوید نگیرید. در کل این 4 سال هر چه ما ضبط کردیم انگار ایشان ما را نمی‌دید البته روش ضبط ما هم برای حاج آقا جذاب بود. ما در جلسات اول سعی می‌کردیم دوربین را بگذاریم و خودمان بیرون برویم و دوربین 4 ساعت روشن بود و پروسه صدا برداری خیلی برایمان پیچیده می‌شد و کم کم حاج اقا احساس نکرد ما آمدیم تا دنیای پیرامون ایشان را بهم بریزیم.

** «زمستان» افرادی هستند که با آیت‌الله مصباح سرد برخورد می‌کنند

وی درباره اینکه چرا عنوان «آن زمستان» برای این مستند بکار گرفته شده، تصریح کرد: در طول چهارسال عنوانی برای کار  پیدا نمی‌کردیم و اسمی در ذهن من بود که این اثر در زمستان می‌گذرد. در واقع "زمستان" برخی اشخاص هستند که با ایشان سرد برخورد می‌کنند. ما پلان به پلان این فیلم را کار کردیم. تدوین این فیلم یک سال و سه ماه طول کشید. بنظرم حرفی که درباره ماجرای حضرت یونس می‌گویند خیلی مهم بود یا نکته‌ای که در مورد انتخابات به آقای دهقانی(سردبیر پرتو سخن) می گوید نکته مهمی است. حاج آقا راحت می‌گویند مردم باید امتحان شوند و باید صبر کنیم تا مردم انتخاب کنند و پای این صبر هم باید خیلی چیزها را بدهیم. خیلی عجیب است من خودم به این ماجرا این گونه نگاه نکرده بودم. این حرف خلاف آن تصوری است که عامه مردم از نظر آیت‌الله مصباح درباره رای مردم در ذهنشان است.

شریف‌زاده افزود: «آن زمستان» اشاره به جامعه و محیطی است که با ایشان برخورد می‌شود، این اسم به شدت قابل توجه است تا مرجع ضمیر آن زمستان چه کسی است.

کارگردان «آن زمستان» درباره اینکه چرا در کنار وجوه سیاسی، به وجوه فلسفی و علمی آیت‌الله مصباح بیشتر پرداخته نشد، گفت: فیلم برای مخاطب عام ساخته شده است. اطلاع و اخبار ی که در مورد مسائل حِکمی ایشان دارم شاید بیشتر از دیگران بدانم ولی ما سعی کردیم حاج آقا را از آن نگاهی که مردم داشتند،  به حد وسط بیاوریم و در آن حد وسط مردم بی‌واسطه زندگی ایشان را ببینند. ایشان حدود 150 تالیف دارد و از نزدیک‌ترین افراد به آیت‌الله بهجت بودند که بعضی از تالیفات ایشان در دانشگاه‌ها تدریس می‌شود و شاگردهای زیادی هم در حوزه تربیت کرده‌اند. ما سعی کردیم از بعد انسانی زندگی حاج آقا را بیان کنیم.

وی در پایان افزود: تمام فیلم این را نشان می‌داد که این انسان با حواشی انتخابات چگونه برخورد می‌کند. کل فیلم این گونه است که فردی که در انتخابات شکست می‌خورد چگونه با‌ آن برخورد می‌کند. این فیلم سیاسی نیست. من مستند ساز سیاسی نیستم و فیلم وجوه اخلاقی آیت‌الله مصباح را می‌خواهد نشان دهد. می‌گویند هر واقعه‌ای را در بستر تاریخی ببینید. این فیلم می‌گوید این هجمه ها علیه آقای مصباح در زمان انتخابات می‌شود، اما این سطح از آرامش را در مقابل این هجمه‌ها دارد. فیلم تلاش کرده که روانشناسانه با آیت‌الله مصباح برخورد کند و می‌خواهد بگوید آیت‌الله مصباح در یک پیچ زندگی(یا همان انتخابات) چگونه با مسئله برخورد می‌کند.

گفت‌وگو از محمدعلی سافلی

انتهای پیام/