نگرانی ترکمنستان در مورد صدور گاز به چین: ۷۰ درصد بودجه ترکمنستان از صادرات گاز تامین می‌شود

به گزارش خبرنگار گروه بین‌الملل خبرگزاری تسنیم ، به نقل از hronikatm.com، در اواسط ماه نوامبر، شرکت ملی نفت چین (CNPC) اعلام کرد که خط لوله گاز ترکمنستان-چین تقریبا به ظرفیت کامل طراحی خود رسیده است. این خبر خوبی برای ترکمنستان بود. در یک بیانیه مطبوعاتی، تأکید شد که اگر ظرفیت خط لوله گاز به 160 میلیون متر مکعب در روز برسد، این مساله به دلیل شروع فصل سرما خواهد بود. به هر حال، این روند به نظر مثبت می‌رسد: ترکمنستان در سال 2010 شروع به صدور گاز به جمهوری خلق چین (PRC) کرد، در سال‌های 2016-2014  صادرات به 28-29 میلیارد متر مکعب در سال افزایش یافت، در سال 2017 به 31.7 میلیارد متر مکعب و در نیمه اول سال 2018 با توجه به داده‌های گمرکی چینی، حجم آن در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته به میزان 18.75٪ افزایش یافته است.

بنابراین، ترکمنستان که 34 درصد کل حجم گاز وارداتی چین را (طبیعی و مایع) تامین می‌کند، تبدیل به منبع اصلی سوخت گازی چین شده است. در ساختار مصرف انرژی چین، سهم گاز فقط 7٪ است، اما با توجه به حجم اقتصاد این کشور، همین کافیست که چین وارد کننده اصلی گاز در سال آینده باشد. برای عشق آباد، این چشم انداز بسیار امیدوار کننده است. بر اساس تجزیه و تحلیل کمپانی BP، مصرف گاز در چین در سال 2017 ، 15 درصد افزایش یافته است که موجب افزایش خالص 32.6 درصدی مصرف گاز در سراسر جهان شده است. با این حال، متاسفانه برای ترکمنستان، آینده صادرات "سوخت گازی" به چین ممکن است خیلی روشن هم نباشد.

اولین دلیل این است که در دهه گذشته، ترکمنستان چین را به عنوان مقصد اصلی صادرات خود در نظر گرفت، و روسیه و ایران را از دست داد. امروز، چین تنها وارد کننده گاز ترکمنستان است. قیمت خریدی که پکن برای تامین گاز پرداخت می‌کند، سال به سال کاهش می‌یابد. کارشناس مسائل انرژی سیمون پیرانی، در گزارش خود درباره چشم انداز توسعه کوریدور انتقال گاز جنوبی، که در ماه ژوئیه گذشته توسط موسسه تحقیقات انرژی آکسفورد منتشر شد، گفت: "برآورد قیمت گاز صادر شده به چین در مرز با ترکمنستان از 300 دلار در هر میلیارد متر مکعب گاز در سال‎های 2013-2014 به 215 دلار در سال 2015 و سپس در سال 2016 به 165 دلار کاهش یافت. در سال 2017 قیمت آن به 185 دلار افزایش یافت. علاوه بر این، بخشی از درآمد برای بازپرداخت وام‌های صادر شده توسط بانک‌های چینی برای استخراج و توسعه میدان گازی گال‌کینیش مورد استفاده قرار می‌گیرد". در نتیجه، درآمد بخش بودجه ترکمنستان، که تقریبا 70 درصد از صادرات گاز تشکیل می‌شود، به شدت کاهش یافته است.

چین قطعا میخواهد واردات گاز از آسیای مرکزی را با قیمت‌های فعلی ادامه دهد، اما بعید است که ترکمنستان راضی شود. در حال حاضر، بخش چهارم خط لوله گاز از طریق قرقیزستان و تاجیکستان به منظور افزایش حجم صادرات از 55 تا 85 میلیارد متر مکعب در سال در حال انجام است (اجرای پروژه لغو شده بود و خط لوله گاز پس از چهار سال راه اندازی شد). با توجه به پیش بینی‌های مختلف، تا سال 2020 مصرف گاز چین در حدود 340 میلیارد متر مکعب (220 میلیارد تولید داخلی و 120 میلیارد از واردات) خواهد بود، در مقایسه با 240 میلیارد متر مکعب در سال 2017، تا سال 2030 پیش‌بینی شده است تا 520 میلیارد متر مکعب و تا سال 2050 تا 800 میلیارد متر مکعب افزایش یابد. گاز در واقع "نوع گذار انرژی" برای چین است که هدف از آن کاهش استفاده از ذغال سنگ در ساختار مصرف انرژی (60 درصدی) است تا میزان انتشار دی اکسید کربن را کاهش دهد و تا سال 2020 سهم استفاده از گاز طبیعی را از 7 تا 10 درصد افزایش دهد. به گفته آژانس بین‌المللی انرژی، حجم کل واردات گاز چینی در سال 2017 از 92 میلیارد متر مکعب به 171 میلیارد دلار در سال 2023 افزایش خواهد یافت.

با توجه به تفاوت قیمت، چین مجبور است بیشتر به گاز وارد شده از طریق خط لوله متکی باشد تا خرید گاز مایع (LNG). با این حال، با توجه به ظرفیت محدود خطوط لوله گاز، حجم LNG وارداتی در حال افزایش است. افزایش بین سالهای 2016 تا 2017، 46٪ بود (از 35.6 تا 52.6 میلیارد متر مکعب). جهش مشابهی نیز در این سال مشاهده شد. در سال 2019 چین وارد کننده شماره 1 گاز طبیعی مایع شده و از ژاپن سبقت می‌گیرد. این ارقام تهدیدی برای ترکمنستان به حساب نمی‌آید؛ زیرا موقعیت جغرافیایی کشور و صادرات گاز از طریق خط لوله گاز به نفع آن است. با این حال، در اقتصاد و دنیای بی ثبات کنونی (با قیمت‌های غیر قابل پیش بینی نفت، که قیمت گاز نیز تا حدودی وابسته به آن است) هیچ کس نمی‌تواند هزینه نسبی گاز طبیعی و مایع را پیش بینی کند. با این وجود، منطقی است که فرض کنیم ترکمنستان تمام کارت‌های خود را در دست گرفته تا صادر کننده عمده گاز به چین باقی بماند. به احتمال زیاد مشکل در رقابت با دیگر صادرکنندگان گاز طبیعی از جمله روسیه می‌باشد.

سال‌ها است که مسکو هیچ گونه مخالفتی با پروژه های صادرات گاز ترکمنستان به چین نداشته است. برعکس، گازپروم در صدد جلوگیری از دستیابی به رقابت در بازارهای اروپایی بوده است. هنگامی که پکن و عشق آباد مشغول اجرای پروژه‌های خود بودند، حدود یک سوم حجم صادرات گازپروم و دو سوم درآمد آن را اروپا (همراه با ترکیه) به خود اختصاص داده بودند. با چنین سودآوری، می‌توانیم درک کنیم که چرا روسیه همه کارهای ممکن را برای لابی عرضه گاز ترکمنستان به شرق (به چین) و جنوب (پروژه TAPI - ترکمنستان-افغانستان، پاکستان-هند) انجام می‌دهد. اما با شروع بحران اوکراین، وضعیت تغییر کرده است.

در سال 2014، زمانی که مسکو وارد یک درگیری شدید با غرب شد، روسیه به چین رو کرد تا به اروپایی‌ها نشان دهد که می‌تواند مسیر عرضه گاز خود را به شرق تغییر دهد. بنابراین، در ماه مِی سال 2014 مسکو و پکن قرارداد 30 ساله برای تامین 30 میلیارد متر مکعب گاز روسیه را در سال امضا کردند. در نگاه اول، این قضیه به نظر می رسید یک بلُف باشد. اما در سال‌های پس از آن، این معامله به طور فزاینده‌ای برای چین مهم شد، حتی اگر که توضیح اهمیت آن برای طرف روسی غیرممکن بود. بنابراین، خط لوله گاز "قدرت سیبری 1" با ظرفیت 38 میلیارد متر مکعب در سال به وجود آمد، که قرار است در پایان سال 2019 بهره‌برداری شود. وضعیت با خط لوله دوم گاز قدرت سیبری پیچیده‌تر خواهد شد، که از ناحیه آلتای خواهد گذشت و تلاش‌های پکن برای توافق بر این است که قیمت گاز را با قیمت نفت مرتبط کند.

علی رغم این مشکلات، تغییر جهت روسیه به سمت آسیا به طور فزاینده‌ای واقعی بوده، و فشار از سوی مسکو بر ترکمنستان، به منظور تلاش برای به دست آوردن سهمی در بازار گاز چینی، در حال افزایش است. کارشناسان وابسته به مقامات روسی بیش از پیش مقاله‌هایی با استدلال‌های قوی درباره اینکه چرا چین باید از خرید گاز ترکمنستان خودداری کند، می‌نویسند. پس از اظهارات متعدد مبنی بر اینکه ترکمنستان با مشکلاتی در معادن گازی جدید مواجه شده است، تحلیل‌گران معمولا بر خطر بالای بی ثباتی در کشور به علت تهدید اسلام رادیکالی، حضور گروه‌های داعش در کشور همسایه افغانستان یا صحبت از جدایی طلبی در داخل کشور تکیه می‌کنند.

تمایل کرملین به محدود کردن عرضه گاز ترکمنستان به بازار چینی روشن می‌سازد که چرا گازپروم به رئیس جمهور بردی محمدوف از ماه ژانویه سال آینده پیشنهاد خرید گاز داده است. ایگور یوشکوف، تحلیلگر برجسته بنیاد امنیت انرژی ملی، گفت: " البته، همانند نفت، گاز ترکمنستان برای روسیه کاملا غیر ضروری است. ممکن است که گازپروم در تلاش باشد تا بر چین فشار آورده، و با اینکه چین با ما قرار داد دارد، با روش‌هایی امکان عرضه گاز ترکمنستان به چین را محدود کند." از آنجا که مقامات ترکمنستان قادر به گشودن راه‌های جدید صادراتی از طریق دریای خزر (به غرب) و یا جنوب (پروژه TAPI)، در چند سال گذشته نبودند، عشق آباد هیچ گزینه دیگری جز پذیرفتن پیشنهاد روسیه نداشت (به خصوص با توجه به در نظر گرفتن مشکلات مالی و اقتصادی که ترکمنستان در آن به سر می‌برد).

در پایان، این تصمیم ممکن است به همان اندازه که در نگاه اول به نظر برسد، بد نباشد. یک منبع آشنا به پروژه‌های انرژی در آسیای مرکزی گزارش داده که "مسکو گزینه‌هایی را برای فروش گاز ترکمنستان به طور مستقیم به واردکنندگان اروپایی از قبیل آلمان از طریق اوکراین بررسی می‌کند. آقای پوتین قادر خواهد بود از این مزیت استفاده کرده به برلین بگوید که روسیه همچنان به حمل گاز از طریق اوکراین، که خانم مرکل اصرار بر آن دارد، ادامه می‌دهد. اما برای پوتین، این گزینه کاملا قابل قبول است، چرا که در اینجا صحبتی درباره گاز روسیه به طور کلی وجود ندارد. این امر همچنین ممکن است موجب افزایش نیافتن سهم گاز روسیه در واردات اروپا باشد که در حال حاضر 34 درصد است. این نکته مهمی است، زیرا اروپایی‌ها به تصور وابستگی به گاز روسیه حساس هستند. با این حال، ورود گاز جدید به اروپا تحت کنترل روسیه خواهد بود. کاملا مشخص نیست که چگونه این کار در عمل اجرا شود، اما روی این ایده در حال حاضر بحث و گفتگو می‌شود. شاید به همین دلیل وزیر امور خارجه ترکمنستان اخیرا از برلین دیدار کرد." این بدان معنا نیست که رئیس وزارت امورخارجه، آقای مِرِدوف، در سال‌های آینده سفرهای مکرر به پکن را متوقف خواهد کرد. اما در آنجا او ممکن است با آقای لاوروف، میلر یا پوتین روبرو شود.

انتهای پیام/