نخستین شیشه کشف شده ایران در معبدی ۳۲۰۰ساله /فواید سینکروترون در آزمایشات محیط زیست و باستان شناسی
مشاور فنی و علمی طرح چشمه نور ایران با اشاره به اینکه بسیاری از جوایز نوبل حاصل مطالعات علمی مرتبط با تابش سنکروترون است که در حوزه‌های باستانشناسی و محیط زیست به‌کار می‌رود، به تحلیل نتایج سینکروترون در آنالیز نخستین شیشههای کشف شده ایران پرداخت.
به گزارش گروه اجتماعی خبرگزاری تسنیم ، جواد رحیقی - مدیر طرح چشمه نور ایران و مدیر کمیته آموزش سنکروترون سزامی خاور میانه اظهار داشت: طرح چشمه نور ایران (شتابگر ملی ایران) ، بزرگترین تسهیلات آزمایشگاهی در مقیاس بزرگ برای پژوهش‌های بین رشته‌ای در کشور بوده که با هدف تولید تابش سنکروترونی با درخشندگی بسیار زیاد برای انجام آزمایشهای گوناگون در زمینه‌های فیزیک، شیمی، پزشکی، علم مواد، محیط زیست، نانوفناوری، داروسازی و ... به تصویب رسیده است.
وی افزود: طراحی این شتابگر به گونه ای است که در هنگام تاسیس، تابش سنکروترونی (نور) تولید شده در خطوط باریکه ابزار مناسبی را برای طیف وسیعی از آزمایش ها تولید کرده و با بسیاری از آزمایشگاه های مدرن دنیا رقابت خواهد کرد.
به گفته وی، آزمایش های مختلف در زمینه های گوناگون علمی در این زمینه انجام گرفته و می‌تواند اطلاعات بسیار دقیقی از جزئیات ساختار ماده را در مقیاس اتمی و مولکولی به دست دهد.
رحیقی افزود: طراحی و ساخت بخشی از قطعات شتابگر نظیر تقویت کننده بسامد رادیویی حالت جامد، تفنگ الکترونی گرمایونی، مغناطیس‌های دوقطبی و چهارقطبی، سیستم‌های اندازه گیری میدان مغناطیسی و منابع تغذیه با پایداری بسیار زیاد در آزمایشگاه تحقیق و توسعه طرح شتابگر ملی ایران انجام شده است.
تولید تابش سنکروترون و کاربردهای آن در باستانشناسی
در ادامه نشست محمد لامعی - مشاور فنی و علمی طرح چشمه نور ایران نیز با اشاره به این نکته که تابش سنکروترون طیف وسیعی از طول موج‌ها از مادون قرمز تا ایکس سخت را پوشش می‌دهد، گفت: درخشندگی بسیار زیاد، قطبیدگی عالی، انرژی قابل تنظیم و هم خط بودن از مشخصه های تابش سنکروترونی است که آن را برای انجام آزمایش های مختلف در زمینه های گوناگون مناسب می کند.
وی افزود: تابش سنکروترون در بررسی جزئیات ساختار ماده در مقیاس اتمی به کار می‌آید.
وی اظهار داشت: در حال حاضر بیش از 75 سنکروترون در جهان در حال کار بوده که طیف وسیعی از آزمایش‌ها در حوزه‌های متفاوت از جمله فیزیک، زیست شناسی، پزشکی و داروسازی، علم مواد، باستانشناسی، شیمی، نانو، الکترونیک و مخابرات، محیط زیست و بسیاری زمینه های دیگر را پوشش می دهد.
مشاور فنی و علمی طرح چشمه نور ایران گفت: بسیاری از جوایز نوبل حاصل مطالعات علمی مرتبط با تابش سنکروترون بوده است.
وی با بیان این نکته که خصوصیات ویژه تابش سنکروترون آن را به یک ابزار مناسب برای پژوهش‌های باستانشناسی تبدیل کرده است، گفت: آنالیز و شناسایی انواع سنگ‌ها، شیشه و فلزات، چرم، نقاشی، دست‌نوشته‌ها، رنگدانه‌ها و بقایای موجودات باستانی بخشی از این پژوهش‌ها را شامل می‌شوند.
تحلیل نتایج سینکروترون در آنالیز اولین شیشه های ایران از چغازنبیل
امین امامی دیگر سخنران نشست تخصصی سینکروترون در باستان شناسی ( طرح چشمه نور ایران ) با هدف استفاده از علم سینکروترون در مطالعات حفاظتی و مرمتی و آشنایی و ارتباط در عرصه‌های مختلف علوم درباره نتایج به دست آمده از مطالعات سینکروترون در زمینه مطالعات آثار چغازنبیل به ایراد سخنرانی پرداخت.
وی با بیان این نکته که شیشههای کشف شده از معبد چغازنبیل از نخستین شیشههای کشف شده در ایران هستند که در حفاریهای باستان شناس فرانسوی رومان گریشمن به دست آمده اند، گفت: این مفتولهای شیشه‌‌ای در اندازه های کاملا یکسان بوده و دارای نقوش و خطوط رنگی موازی بر روی سطوح خود هستند.
امامی افزود: تکنولوژی استفاده از پرتوهای پر انرژی سینکروترون این امکان را دارد تا بتوانیم این نمونه‌‌ها را در زیر خطوط باریکه پر انرژی µXRD به صورت Transmission با هدف شناشایی فازهای حاوی نقره استفاده کنیم.
وی گفت: نتایج مورد تفحص در µXRD-Beamline حاوی فازهای درجه حرارت بالا مانند ترکیبات سیلیس و سیلیکاتهای اهن و منیزیم بود لیکن در برخی نقاط از بدنه شیشه های چغازنبیل فاز کریستالین Argento-Tenantite شناسایی شد.
امامی افزود: این فاز یکی از مهمترین فازهای حاوی عنصر نقره ((Ag, Cu)10(Zn, Fe)2(As, Sb)4S13) است که در درون بافت این شیشه‌‌ها یافت شد.
به گفته وی، وجود مس به‌عنوان یک کانی مورد استفاده در این دوران حائز اهمیت بوده و شواهد بسیاری از استفاده از این عنصر در این دوران یافت شده است.
امامی اظهار داشت: حتی چنین عنوان شده که این مفتول های شیشه‌‌ای در داخل خود میله‌‌هایی از جنس مسی و برنزی را جای داده بودند و در این راستا استفاده از نقره به عنوان یک عنصر دکوراتیو برای اولین بار در صنعت شیشه‌‌گری در ایران مورد توجه قرار می‌‌گیرد.
دسترسی به آزمایشگاه‌های سنکروترونی
در ادامه نشست که به همت پژوهشکده حفاظت و مرمت آثار تاریخی- فرهنگی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری احسان سلیمی - مدیر ظرفیت سازی طرح چشمه نور ایران با تاکید بر در نظر گرفتن تمهیدات ویژه برای انجام یک آزمایش در آزمایشگاه سنکروترون گفت: انتخاب تکنیک، تکنیک‌های مناسب، نگارش طرح پیشنهادی، انتخاب سنکروترون و خط باریکه مناسب، انجام آزمایش، آنالیز و تحلیل داد ها و امور اجرایی بخشی از این تمهیدات هستند.
سلیمی افزود: تابش سنکروترونی زمانی که با بهترین کیفیت تولید شده و به نحو مؤثری برای انجام محدوده وسیعی از آزمایش‌ها و تحقیقات در اختیار کاربران قرار گیرد.
وی اظهار داشت: در حال حاضر در حدود 52 سنکروترون در حال کار در دنیا وجود دارد که دسترسی کاربران ایرانی به برخی از آن‌ها بسیار مشکل است با این حال، سنکروترون‌هایی مانند سزامی در اردن، الترا در ایتالیا و آلبا در اسپانیا گزینه‌های مناسبی برای همکاری با کاربران ایرانی به شمار می‌روند.
انتهای پیام/
