عروسک‌هایی که هویت ایران شدند/جزئیات ثبت عروسک‌های بومی در میراث ملی ناملموس + تصاویر

به گزارش خبرنگار اجتماعی خبرگزاری تسنیم ، یکی از محصولات مهم و قابل توجه ارائه شده در جشنواره فرهنگ اقوام ایرانی در استان گلستان- عروسک‌های محلی بودند، که جدا از زیبایی‌های بومی و معرفی فرهنگ هر دیار و روستای مناطق مختلف - دارای ضعف‌های نیز بودند از جمله اینکه عروسک‌ها با دوخت‌هایی بدون هارمونی منظم، و بدون شناسنامه ثبتی و حتی سنتی ارائه شده بودند و حتی صورت برخی عروسک‌های سنتی نیز با خودکار رنگ آمیزی شده بودند که به گفته یکی از فعالان حوزه عروسک‌های میراث ناملموس- باید صورت عروسک‌های بومی و محلی به مانند اجزای دیگر آن دوخته شود.

در این رابطه افسانه احسانی - کارآفرین حوزه گردشگری پایدار و صنایع دستی روستایی و عشایری درباره چگونگی ثبت عروسک‌ها در حوزه میراث ناملموس به تسنیم عنوان می‌کند: میراث ناملموس یعنی آن  میراثی که از نسلی به نسلی دیگر منتقل شده باشند ولی می‌تواند کمی نوآوری در آن پدید آورد ولی باید گفت هویت آن حفظ شود مانند نوروز که از چند هزار سال قبل به ما رسیده است ولی متعاقباً تغییرات جزئی داشته است ولی ماهیت نوروز از بین نرفته است.

احسانی با اشاره به عروسک دوتوک گردن‌آویز که هم‌اکنون نسل دوم - آن را درست می‌کند، افزود: نسل اول این عروسک‌ها یک مادر بزرگ حدود 80 ساله درست می‌کرد اما دختر او و نوه او همین عروسک را به صورت دیگری درست می‌کنند ولی ساختار آن که چوب و دکمه است تغییر نمی‌کند. یعنی هویت و ساختار باقی می‌ماند که می‌توان به عروسک محلی دزفول «بی» نیز اشاره کرد که عروسک 50 تا 60 سال قبل از آن نیز در دسترس بوده‌ است.

رئیس هیئت مدیره موسسه آوای طبیعت در اهمیت در دسترس بودن عروسک‌های قدیمی گفت: این نگاه شخص بنده است که در حوزه عروسک‌ها به مانند حیوانات - اگر بتوانیم قبل از انقراض یک نمونه از این عروسک‌ها را دیده و در اختیار داشته باشیم بهتر می‌توان اصالت آن را حفظ کرد. مثلا عروسکی داشته باشیم که برای نیم قرن پیش باشد و بتوانیم با کمی نواوری همان عروسک را احیاء و بسازیم.

احسانی درباره برخی عروسک‌های بومی که صورت آنها به جای دوخت - نقاشی می‌شود، افزود: بنده نیز جزو گروهی هستم که با نقاشی کشیدن صورت عروسک‌ها مخالف هستم اما این را نیز باید در نظر بگیریم که درگذشته از منطقه خوزستان تا برخی مناطق زاگرس و چهارمحال و بختیاری - صورت عروسک‌ها را با ذغال نقاشی می‌کردند، کمال اینکه به جای بخش‌های چشم یا دماغ صورت - از سکه و نعلبکی شکسته نیز استفاده می‌کردند ولی غالب کارشناسان در این حوزه - نقاشی کردن صورت عروسک بومی و محلی را نمی‌پسندند زیرا باید تمام بخش‌های عروسک دست‌دوخت باشد.

وی درباره احیاء و چگونگی ثبت عروسک‌های بومی عنوان کرد: ما پروژه‌های احیاء و ثبت عروسک‌های بومی را از صفر تا صد و با جزئیات و گام به گام شروع می‌کنیم تا به سمت احیاء و بازآفرینی عروسک‌های بومی پیش رویم و بین 5 تا 10 ماه در منطقه به صورت آرام آرام از پیرزن‌ها این نوع عروسک‌ها را احیاء کرده و به بازآفرینی آن مشغول می‌شویم و در نهایت آنها با مدیریت خودشان دوخت این نوع عروسک‌ها را کنترل می‌کنند و با راهنمایی ما در بحث ثبت و در نهایت فروش آن اقدام می‌کنند.

وی در ادامه به تشریح 3 دسته عروسک‌ها در قالب میراث ناملموس و عروسک‌های بازاری پرداخت و گفت: دسته اول عروسک‌هایی هستند که اصالت آنها بر اساس حافظه افراد درگذشته حفظ شده باشد که ما از این نوع عروسک‌ها فقط به اندازه انگشتان دست در کشور داریم که این عروسک‌ها چهره ندارند که می‌توان به عروسک دوتوک اشاره کرد.

احسانی به دسته دوم عروسک‌ها گریزی زد و گفت: این عروسک‌ها نیز قابل دفاع هستند که می‌توان به عروسک‌های مینودشت اشاره کرد که پارچه‌های آن دست‌باف است و جزو عروسک‌هایی است که نمونه حدود 20 سال قبل آن نیز وجود داشته است، که این عروسک‌ها نیز در سه دسته تقسیم می‌شوند، دسته اول عروسک‌های مینو دشت در پرونده هیرکانی که چهره نداشتند و دارای هویت هستند، دسته دوم - عروسک‌های مینو دشتی که قومی بوده و چشم و ابرو داشته و دارای هویت بوده و دسته سوم عروسک‌های پلاستیکی بودند که لباس مینو دشتی به آنها می‌پوشیدند و 20 الی 30 سال قبل رواج داشتند.

این کارآفرین حوزه گردشگری پایدار و صنایع دستی روستایی و عشایری در تشریح دسته سوم طبقه بندی عروسک‌ها از منظر ثبت میراث ناملموس نیز خاطرنشان کرد: عروسک‌هایی نیز جزو دسته سوم به حساب می‌آیند که قومی هستند و نشاندهنده فرهنگ، پوشش و آداب و رسوم سرزمینی آن دیار هستند که می توان به عروسک روستای اردبیلک اشاره کرد که عروسک‌های زیبای هستند که بازآفرینی هویت شدند ولی مهارت ساخت آن قابل ثبت میراث ناملموس نیستند. ولی می‌توان به عنوان یک صنایع دستی از جنبه اقتصادی به فروش برسند.

انتهای پیام/