یادداشت تسنیم| استراتژی اردوغان در قتل جمال خاشقجی

به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری تسنیم، جمال خاشقجی روزنامه‌نگار سعودی در کنسولگری عربستان در استانبول به قتل رسید. دولت ترکیه از همان روزهای اول به صوت محتاطانه شروع به صدور بیانیه و افشای قتل خاشقجی می‌کرد و برای رسانه‌های داخلی و خارجی به صورت قطره‌چکانی خوراک خبری می‌داد. بدین ترتیب فرصت لازم را برای سعودی‌ها می‌داد تا پتانسیل مدیریت این جنایت را داشته باشند. درواقع ترکیه برگ برنده‌ای در دست داشت که بتواند قدرت مذاکره و چانه‌زنی بالایی با رژیم سعودی داشته باشد و دوست نداشت که به یک‌باره برگ برنده خود را رو کند و دستش خالی بماند.

اما به ناگهان دولت ترکیه تغییر استراتژی داد و مقامات رسمی این کشور سخنانی مطرح کردند که متفاوت از مواضع اولیه‌شان بود. رجب طیب اردوغان رئیس‌جمهور ترکیه در سخنرانی 21 سپتامبر در استانبول اعلام کرد: «حملات علیه ترکیه شدت گرفته است و در حال حاضر این حملات تغییر ماهیت داده است. مصمم به افشای جنایت در مورد جمال خاشقجی هستیم».

معنی این سخنان اردوغان این بود که ترکیه یکی از اهداف جنایت خاشقجی بود و عاملان آن باید تاوان پس دهند.

اردوغان سپس به مانند تیزر تبلیغاتی فیلم‌های سینمایی اعلام کرد: ترکیه در ماجرای قتل خاشقجی به دنبال عدالت است. روز سه‌شنبه ابعاد متفاوتی از این جنایت را بیان خواهم کرد و وارد جزئیات این قتل خواهم شد.

این‌گونه مسائل در عرف بین‌المللی، یا توسط سخنگوی ریاست جمهوری مطرح می‌شود و یا به صورت بیانیه مکتوب منتشر می‌شود. یک رئیس‌جمهور چرا باید برای سخنرانی هفتگی خود با این هیجان تبلیغات کند؟ در حالی که بیش از 90 درصد از رسانه‌های ترکیه در اختیار اردوغان قرار دارد و حتی سرفه کردنش را هم به صورت زنده پخش می‌کنند. به همین خاطر هدف اردوغان داخلی نبود بلکه جلب توجه رژیم سعودی بود. اردوغان به این نتیجه رسیده است که دُم رژیم سعودی را در حال ارتکاب جنایت گرفته است و با این برگ برنده می‌تواند مشکلات زیادی برای این رژیم ایجاد کند. بنابراین به دنبال گرفتن سهم خود برای مدیرت قضیه به نفع سعودی‌ها است.

روز موعود فرا رسید و همه نگاه‌های جهان به سخنرانی هفتگی اردوغان بود و همه منتظر بودند تا ابعاد جدیدی از قتل خاشقجی توسط رئیس‌جمهور ترکیه افشا شود. اردوغان شروع به تحلیل جنایت کرد اما اطلاعاتی را مطرح کرد که پیش از این فاش شده بود و همه باخبر بودند. هر یک از تحلیلگران ارزیابی‌های مختلفی از این مواضع اردوغان به صورت ذیل ارائه کردند:

• اردوغان به دنبال چانه‌زنی و مذاکره با رژیم سعودی و آمریکا است.
• اردوغان منتظر ورود رئیس سازمان سیا به ترکیه است تا پس از جلسه با وی تصمیم بگیرد.
• اردوغان محمد بن سلمان ولیعهد عربستان را نمی‌خواهد و خواستار تغییر وی است و با تکرار چندین باره عنوان خادم‌الحرمین الشریفین نسبت به ملک سلمان، حساب وی را از پسرش جدا می‌کرد.
• ترکیه به پول داغ نیاز دارد و منتظر جواب مثبت عربستان است.

برای درک بهتر از مواضع ترکیه و اردوغان در قبال قتل خاشقجی، آن را به شرح ذیل باز می‌کنیم:

1. ترکیه از همان نخستین روز قتل جمال خاشقجی در جریان امور بود و می‌دانست که خاشقجی در دوم اکتبر وارد کنسولگری عربستان شده و همان روز به قتل رسیده است. ترکیه این اطلاعات را از طریق شنودی که در داخل کنسولگری سعودی جاسازی کرده بود به دست آورده بود.
2. ترکیه سپس اطلاعاتی که به دست آورده بود، بار اول با رژیم سعودی در میان گذاشت و به آن‌ها اعلام کرد که ما همه چیز را می‌دانیم.
3. رژیم سعودی به وحشت افتاد و بلافاصله هیئتی به ترکیه فرستاد که ریاست آن بر عهده والی مدینه بود. بدین وسیله مذاکرات بین دو کشور آغاز شد و ترکیه زمان لازم برای مدیریت جنایت را فراهم کرد.
4. ترکیه با آمریکایی‌ها تماس گرفت و اطلاعاتش را با دونالد ترامپ هم سهیم شد. آنکارا به خوبی می‌دانست که جنایت خاشقجی برای ترامپ دردسر درست می‌کند. چراکه پس از این تماس، مایک پومپئو وزیر امور خارجه آمریکا به ریاض و بلافاصله به آنکارا سفر کرد.
5. سؤالی که مطرح شد این بود که چرا رسانه‌های آمریکایی و اروپایی ماجرای قتل خاشقجی را به تیتر اول خبرهای خود تبدیل کردند؟ برخی مدعی شدند که این مسئله ناشی از دیپلماسی موفق ترکیه بود اما درواقع پرونده خاشقجی به نزاع قدرت در داخل آمریکا تبدیل شد و مخالفان ترامپ قصد داشتند که این مسئله را علیه وی استفاده کنند. البته نباید از هوشمندی دولت ترکیه در دادن اطلاعات حساب‌شده به رسانه‌های خارجی غافل بود.
6. چرا پرونده خاشقجی برای دولت ترامپ بسیار مهم به حساب می‌آید؟ چون جرد کوشنر داماد ترامپ، محمد بن سلمان ولیعهد عربستان و محمد بن زاید ولیعهد امارات سه عامل مهمی هستند که سیاست‌های کشورهای عربی حاشیه خلیج‌فارس را تعیین می‌کنند. این سه شخص عوامل اصلی اتخاذ سیاست‌های اتحاد آشکار با اسرائیل، قربانی کردن فلسطین، حمایت از گروه‌های تروریستی در سوریه و دشمنی با ایران و ترکیه هستند.
7. دولت ترکیه و رژیم سعودی در حال مذاکره برای مدیریت جنایت خاشقجی هستند. این مذاکرات به بن‌بست رسیده است و عربستان انتظارات ترکیه را برآورده نمی‌کند و از موضع تکبر برخورد می‌کند. به همین خاطر اردوغان چماق به دست گرفته است و تهدید می‌کند که همه حقایق جنایت خاشقجی فاش خواهد شد. یکی از منابع امنیتی در ترکیه مدعی شده است که تکه‌های جسد خاشقجی در چاه حیاط خانه کنسولگری عربستان پیدا شده است. به همین خاطر است که اردوغان چماقش را خیلی راحت علیه عربستان بلند می‌کند.
8. ترامپ پیش از سخنرانی هفتگی اردوغان با وی تماس گرفت و احتمالاً به وی توصیه کرده است که تا پیش از ورود رئیس سازمان سیا به آنکارا و مذاکره با وی هیچ اطلاعات جدیدی فاش نکند.
9. انتظارات اردوغان از آمریکا و عربستان در پرونده خاشقجی چیست؟ بسیاری نیاز شدید حزب حاکم عدالت و توسعه به پول داغ را مطرح می‌کنند اما قضیه فراتر از این مسئله است. اردوغان به این نتیجه رسیده است که بن سلمان ولیعهد عربستان و بن زاید ولیعهد امارات در پی سرنگونی دولت وی هستند. حتی اسناد و مدارکی در دست دارد که آن‌ها در کودتای 15 جولای 2016 دست داشتند و به حمایت مالی از گروه‌های تروریستی حزب کارگران کردستان (پ.ک.ک) و حزب اتحاد دموکراتیک (پ.ی.د) علیه ترکیه ادامه می‌دهند. حتی در بحران مالی اخیر در ترکیه نقش اساسی داشتند. بنابراین انتظارات اردوغان از آمریکا و عربستان علاوه بر مسائل اقتصادی، مسائل سیاسی هم خواهد بود.

نویسنده: حمید قدسی آذر

انتهای پیام/