گزارش تسنیم| ۹۵ سالگی بزرگترین حزب مخالف ترکیه/ دلایل ضعف و شکست

به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری تسنیم به نقل از روزنامه حریت، حزب جمهوری خلق به عنوان بزرگترین حزب مخالف و در عین حال قدیمی‌ترین حزب سیاسی ترکیه وارد 95 سالگی حیات سیاسی و اجتماعی خود شده است.

این حزب پس از کنار نهاده شدن امپراتوری عثمانی و بنا نهادن نظام جمهوری ترکیه به دست مصطفی کمال آتاتورک تاسیس شد.

حزب جمهوری و نظام تک حزبی

زمانی که مصطفی کمال، نظام جمهوری ترکیه را به عنوان نخستین نظام جمهوری خاورمیانه تاسیس کرد، شخص او رئیس‌جمهور و رفیق نزدیک او عصمت اینونو، نخست وزیر و رئیس حکومت شدند و حزب جمهوری خلق از آن روز تا سال 1950 میلادی یعنی به مدت 27 سال، در نظام تک حزبی و بدون رقیب، اقتدار را به طور یک کاسه و قبضه در اختیار داشت، اما رفته رفته و با ظهور احزاب نوپا همچون دموکرات و عدالت، طومار اقتدار بی‌رقیب حزب جمهوری خلق و دوران نظام تک حزبی در هم پیچیده شد و از آن دوران تاکنون حزب جمهوری خلق، به عنوان میراث و یادگار آتاتورک، تنها یک بار و آن هم به مدتی کوتاه در سال 1971 و در دوران بلنت اجویت توانسته به تنهایی دولت تشکیل دهد و در 70 سال گذشته همواره در جایگاه حزب مخالف دوم قرار گرفته است.

رهبران ازلی – ابدی

آتاتورک از سال 1923 یعنی از دوران تاسیس حزب جمهوری خلق تا زمان درگذشت (سال 1938 میلادی) رهبر حزب جمهوری خلق بود. در سال 1938 و پس از مرگ وی، در کنگره اضطراری، عصمت اینونو به عنوان «رهبر تغییرناپذیر حزب» انتخاب شد.

معنی این عنوان عجیب این بود که هیچ کنگره و مقامی نمی‌تواند اینونو را برکنار کند! تا این که او در سال 1972 و پس از 33 سال رهبری، در حالی که دچار کهولت و کم شنوایی شده بود، با اکراه، از رهبری حزب کناره گرفت.

جایگاه اجتماعی

حزب جمهوری خلق از منظر جایگاه اجتماعی و جمع آوری رای، حزب روشنفکران، طبقه پیشرو اقتصادی سرمایه داری بزرگ و سرمایه دار کوچک و متوسط است. این حزب در اغلب روستاهای ترکیه، نفوذ و جایگاه چندانی ندارد، در استانهای کردنشین امکان کسب رای ندارد و  بخش قلیلی از علویان ترکیه از نامزدهای آن، حمایت می‌کنند.

با توجه به اندیشه‌های چپ و سوسیال دموکراسی، تنها آن دسته از مردم ترکیه که در اعتقادات و سبک زندگی خود به مرام و مسلک چپ و لیبرال غربی نزدیک هستند، به این حزب رأی می‌دهند.

این در حالی است که لاییسم، کمالیسم و آرمان گرایی به سبک چپ‌های سوسیال دمکرات، انطباق و ارتباط چندانی با ویژگی‌های فکری، تربیتی و اجتماعی کشور و جامعه مسلمان ترکیه ندارد. بنابراین یکی از اصلی‌ترین ویژگی‌های حزب جمهوری خلق، همین نکته است و چنین چیزی باعث می‌شود که در جامعه محافظه‌کار و اسلام گرای ترکیه، دستیابی به اقتدار و تشکیل دولت مستقل برای حزب جمهوری خلق تبدیل شود.

مهمترین دلایل ضعف و شکست

بدون شک مهمترین دلیل ضعف و شکست حزب جمهوری خلق در 70 سال اخیر، ارتباط مستقیمی با جایگاه اجتماعی مخاطبین و رای دهنگان این حزب در جامعه ترکیه دارد که از لحاظ آماری هیچگاه نمی‌تواند بیش از 30 درصد از آرای ترکیه را به سوی خود جلب کند. این در حالی است که احزاب اسلامگرا به خاطر ریشه‌های اجتماعی، اسلامی و تربیتی مرتبط با آحاد جامعه محافظه کار، امید و امکان بیشتری برای دستیابی به قدرت دارند.

در کنار موضوع جایگاه اجتماعی و ویژگی‌های فکری و ایدئولوژیکی، باید به موضوع دیگری اشاره کرد که با برنامه ریزی و استراتژی سیاسی، اقتصادی و اجتماعی ارتباط دارد.

در سالیان اخیر، همواره کشور ترکیه از معضلاتی همچون مشکلات اقتصادی کردها و برخی تلاش‌ها و مشکلات دیگر رنج برده است. ولی به گواه کارشناسان و تحلیلگران ترکیه، حزب جمهوری خلق نتوانسته پروژه و برنامه کلانی برای حل این معضلات به دست دهد. در کنار این موضوع و در بیان دلایل ضعف و شکست حزب جمهوری خلق، لازم است به نقطه دیگری اشاره شود که همانا بحث رهبری و ویژگی‌های رهبر کاریزماتیک و توقعات مردم ترکیه از چنین جایگاهی است.

ترک‌ها ضرب المثلی دارند که معنی لفظ به لفظ آن این چنین است: «شیخ، پرواز نمی‌کند. این مریدان او هستند که او را به پرواز در می‌آورند.» ( شیخ اوچماز، موریدلری اونو اوچاریر.) یعنی شیخ و مراد، توان پرواز ندارد، اما با کلام و افعال و روحیات خود، چنان تاثیری بر جا می‌گذارد که مریدان در وصف کرامات او، افسانه‌ها ساز می‌کنند.

واقعیت این است که جامعه ترکیه، در مورد رهبران و سران احزاب، توقعاتی دارد و برخورداری از ویژگی‌هایی همچون محبوبیت مردمی، فصاحت و بلاغت در سخنرانی‌های آتشین و داشتن اعتبار و کاریزما، خیلی وقت‌ها برای مردم، از برنامه و استراتژی حزبی هم مهمتر است، اما سران حزب جمهوری خلق در دهه‌های اخیر، از این ویژگی‌ها بهره چندانی نبرده‌اند.

اختلافات داخلی

در چند سال گذشته بین دو جناح چپ و کمالیست ملی‌گرای حزب جمهوری خلق اختلافاتی به وجود آمده که موجب بیرون رفتن چند تن از سران و نمایندگان مهم از این حزب شده است.

کمال کلیچدار اوغلو در سخنرانی دیروز خود که به مناسبت نود و پنجمین سالگرد تاسیس حزب جمهوری خلق بر سر مزار آتاتورک گفت: ترکیه دچار رژیم تک نفره شده و دموکراسی از بین رفته است، همه ما باید تلاش کنیم تا دموکراسی را به کشور بازگردانیم.

 اما دنیز بایکال رهبر پیشین حزب جمهوری خلق و نماینده فعلی اسمیر در مجلس که هم اکنون در بستر بیماری به سر می‌برد از سران حزب خواسته اختلافات و دودستگی را کنار بگذارند و برای به دست آوردن قدرت تلاش کنند.

اختلافات در حزب مزبور، هنوز هم ادامه دارد و نمونه برجسته آن تنش و دعوا بین محرم اینجه و کمال کلیچدار اوغلو، بر سر کرسی ریاست حزب است. اختلافی که ممکن است منجر به شکست این حزب در انتخابات شهرداری‌ها در مارس 2019 شود.

انتهای پیام/