اردبیل| طشت‌گذاری؛ عزاداری با رنگ و بوی "سنت" در پایتخت حسینیت
همزمان با فرا رسیدن ۲۷ ذی‌الحجه و قرار گرفتن در آستانه ماه محرم، مساجد اردبیل از آئینی میزبانی میکنند که با اینکه خاصه دیار دارالارشاد بوده اما این روزها گستره این آئین به فرای مرزهای اردبیل نیز می‌رسد.
به گزارش خبرگزاری تسنیم از اردبیل، باتوجه به قدمت عزاداری حسینی در دیار دارالارشاد؛ اردبیل میتوان دریافت که مردم این منطقه تا چه حد به آئین و فرهنگ عزاداری در ماه محرم پایبند بوده و از مکتب و نهضت حسینی درس میگیرند که در این میان نقطه واصل ذی‌الحجه به محرم در فرهنگ و تمدن مردم استان اردبیل آئینی است که "طشت‌گذاری" نام گرفته است و همه‌ساله به صورت باشکوه در جای جای این دیار حسینی برگزار میشود.
در ماه محرم آئینهای بسیاری در استان اردبیل برپا میشود که تمامی این آئینهای ویژه و با مضمون عزاداری منسوب به اردبیل بوده و اصالتا خاستگاه آنها این دیار بوده است که به همین دلیل در گذر زمان این استان از سوی کارشناسان دینی و مذهبی و برخی پیرغلامان پایتخت حسینیت نام گرفته است و غیرت و تعصب مردم این منطقه به سرور و سالار شهیدان حضرت اباعبدالله‌الحسین علیه‌السلام و حضرت ابوالفضل العباس علیه‌السلام زبان‌زد خواص و عوام می‌باشد.
طشت‌گذاری؛ آئینی که خاستگاه آن اردبیل است
همه ساله با فرا رسیدن ماه محرم مردم غیور و حسینی استان اردبیل کوی و برزن را با پرچمها و علمهای حسینی زینت میدهند و در این ایام از کوچه‌ها نوای حزن و غم و نوحه به گوش می‌رسد که در این میان برخی از بانوان اردبیلی نیز از یک هفته مانده به ماه محرم‌الحرام و ماه صفر خانه‌های خود را آماده استقبال از این مراسم و ایام میکنند و به غبارروبی و شست و رفت مشغول میشوند که این امر نیز می‌تواند نکته جالب توجهی در آیین استقبال از محرم در دیار دارالارشاد باشد.
بیشتر از دیگر آئینهای استقبال از ماه محرم، آئین طشت‌گذاری در مساجد محلات، تکایا و مکان‌های معنوی و بقاع متبرکه که چند روزی قبل از آغاز ماه محرم برگزار میشود، جلب توجه می‌کند. که باتوجه به اینکه در سایر استانهای کشور نیز این مراسم برگزار میگردد ولی در دیار حسینی و پایتخت حسینیت، استان اردبیل حال و هوای دیگری داشته و با زینت و انسجام خاصی برگزار میشود.
در آستانه آغاز محرم و پیوستن ذی‌الحجه به محرم‌الحرام در استان اردبیل آئینهای بسیاری انجام میگیرد که بعد از تمامی آمادگی‌های معنوی و فرهنگی، استان اردبیل برگزاری آئینی را به خود می‌بیند که خاصه اردبیل است و خاستگاه آن همین دیار حسینی می‌باشد؛ آئینی که در فرهنگ و تمدن مردم استان اردبیل آئین طشت‌گذاری نام گرفته است.
همه‌ساله همزمان با 27 ذیحجه مراسمی مذهبی در مساجد، حسینیه‌ها و حتی برخی منازل اردبیلی‌ها برگزار میشود. رسمی که نمادی از مظلومیت حسین (ع) و یاران اوست. طشت گذاری از 600 سال قبل در اردبیل رواج داشته و مختص به این استان شناخته میشود.
تا جایی که این رسم وارد ضرب‌المثل‌ها و ادبیات اردبیل شده و در داستان‌ها، شعرها و نوشته‌های ادبی و حتی تحقیقات و پژوهش‌ها از آیین‌های اصیل این شهر، نام آن می‌درخشد. از سویی این رسم در معماری مساجد اردبیل نیز تأثیرگذار بوده و در اغلب مساجد سکویی برای طشت گذاری تعبیه شده است.
در اردبیل قدیم این رسم از 27 ماه ذی‌الحجه و با برگزاری مراسم طشت‌گذاری در مسجد جامع این شهر آغاز می‌شد و از روزهای بعد مساجد دیگر نیز به نوبت طشت گذاری و طشت گردانی می‌کردند. امروزه نیز این مراسم با اندک تغییراتی اما با شور و حال خاصی برگزار میشود.
طشت‌گذاری یکی از مراسم سنتی عزاداری در ماه محرم است که از آئینها و آداب عزاداری و تعزیه منسوب به منطقه اردبیل بوده و از سه روز مانده به آغاز محرم در بیش از 41 مسجد و حسینیه این شهر برگزار میشود.
اجرای این مراسم در روز اول در مسجد جامع شهر اردبیل، در روز دوم در مساجد اصلی محلات شش‌گانه و مسجد بزرگ یا مسجد اعظم اردبیل و در روز سوم در مساجد محلات، حسینیه‌ها و منازل انجام میشود.
طشت‌گذاری در روستاها
این مراسم در تمام روستاهای استان نیز با ترتیب زمانی و مکانی برگزار شده و حتی با آداب و رسوم مخصوص منسوب به همان روستا اجرا میشود اما آنچه غنای معنوی این مراسم را به عقیده کارشناسان دوچندان کرده است، تجدید پیمان با سالار شهیدان به صورت نمادین است.
طشت پر از آب که غالبا از جنس مس و طلا است در محل مناسبی در مسجد گذاشته شده و تا پایان ماه محرم در جای خود باقی می‌ماند در این آیین طشت آب نماد آب فرات است و عزاداران با دست زدن به طشت بیعت خود با سالار شهیدان را تجدید میکنند.
آئینی که حامل پیام و پیام‌هاست
در اعتقاد دینی شهروندان اردبیلی، طشت‌گذاری به دلیل نماد عهد مجدد با شهدای کربلا حامل پیام معنوی غنی بوده و از تقدس خاصی برخوردار است.
در کتاب "فرهنگ عاشورا" اثر جواد محدثی، در توضیح این سنت آمده است: مراسم طشت‌گذاری، مراسمی است سنتی که در عزاداری ایام عاشورا و عمدتا در شهرستان اردبیل برگزار میشود و طشتهای آب را که رمزی از فرات می‌باشد در مساجد و حسینیه‌ها میآورند و این سنت به تاسی از اقدام سالار شهیدان و یادآور رفتار جوانمردانه امام حسین(ع) در مقابل سپاه حر است که به روایتی آن حضرت، در روز 27 ذیحجه، آب مشکها را در طشتها ریخته و تمام لشکر حر و اسبان آنها را سیراب کردند.
قدمت چندین صد ساله طشت‌گذاری
هرچند که مراسم طشت‌گذاری از دوران صفویه در اردبیل برگزار شده و قدمتی چندین ساله دارد اما در دو سه دهه اخیر برگزاری این مراسم در سایر شهرهای استان و برخی استانهای همجوار چون آذربایجان شرقی و آذربایجان غربی و زنجان، بناب، تالش و حتی در استانهایی غیر از استانهای آذری زبان نیز مورد توجه قرار گرفته و طی دو سال اخیر در ورامین، مازندران و ... نیز برگزار میشود.
بر اساس متن کامل و قدیمی دعای طشت‌گذاری که به صورت تلفیقی با استفاده از سه زبان فارسی، ترکی و عربی نوشته شده، میتوان حدس زد آیین طشت‌گذاری ریشه در عصر صفویه( که امرای آن ترک زبان و شیعه بودند) داشته باشد.
طشتهایی که در این مراسم مورد استفاده قرار میگیرند، گرد، از جنس برنز و یا مس است؛ بعد از عزاداری، ریش سفیدان و عاشقان حسین(ع) در هر محله، طشتها را بر دوش حمل کرده و وارد مساجد میشوند و حاضران در مسجد به احترام به پا خواسته و در مقابل آنها دسته سینه‌زنی با شعار "الدخیل یا ابوالفضل" تشکیل میدهند.
پس از آن ریش سفیدان با دور زدن مسجد، طشتها را در جای مخصوص خود قرار میدهند آنگاه طشتها را از آبی که در کوزه‌ها بر دوششان حمل کرده‌اند پر میکنند که برخی از مورخان بر این باورند که احداث جایگاه طشت در مساجد اردبیل بعد از روی کار آمدن حکومت صفویه انجام شده است؛ محل قرار گرفتن طشت در مساجد شهر اردبیل نیز جایگاهی خاص بوده و سکوهایی که برای این منظور مورد استفاده قرار میگیرد، یکی از ویژگیهای معماری مساجد این منطقه است.
جایگاه مخصوص طشت در یکی از اضلاع دیوار مساجد به صورت "طاق نما" ایجاد میشود و در طول سال طشتها روی این سکوها قرار دارند. در مواردی نیز ممکن است طشتها از قبل در خانه‌ای که صاحب آن نذر کرده قرار داشته باشد که در این صورت نیز دسته‌های عزادار به آن خانه مراجعه کرده و پس از انجام عزاداری طشتها را برداشته و به طرف مکان برگزاری مراسم می‌برند.
قدیمی‌‌ترین طشت موجود در مساجد اردبیل متعلق به مسجد "بازار چاقوسازان" است که قدمت آن به عصر "شاه عباس اول" باز میگردد؛ در داخل و لبه این طشت، نقش و نگار گیاه و ماهی حک شده و در لبه آن نیز عبارت و تاریخ "وقف نمود به حضرت عباس 1038" نقش بسته است.
انتهای پیام/ ت
