«گتوند؛ فاجعه یا افتخار ملی» ــ ۶ / دلایل شوری و آلودگی آب کارون

به گزارش خبرنگار اقتصادی خبرگزاری تسنیم، در پرونده «گتوند؛ فاجعه یا افتخار ملی» در نخستین گزارش به بیان تاریخچه مختصری از سد گتوند، بررسی زمان طرح اولین بار در خصوص وجود کوه های نمکی در مخزن این سد، بیان جزئیات سازند گچساران و بررسی ترفندهای شایعه سازان در خصوص کوه نمک و گنبدهای نمکی پرداختیم. (لینک خبر)

در بخش دوم، یادداشتی از  هوشنگ حسنی، کارشناس مدیریت منابع آب و کارشناس شرکت مهندسی مشاور مهاب قدس در خصوص اهمیت احداث سد گتوند منتشر می شود که در بخشی از این یادداشت، پاسخ هایی به اظهارات عجیب محمدجواد عبدالهی، عضو هیات علمی دانشگاه شهید چمران اهواز که اخیراً در قالب مقاله ای در رسانه ها منتشر شده (لینک خبر) ارائه شده است. (لینک خبر)

در گزارش سوم به ابهاماتی که در مورد دیده نشدن موضوع سازند گچساران در مطالعات مطرح شده پرداخته ایم و همچنین راهکار اجرای پتوی رسی و کارآمد بودن یا اشتباه بودن اجرای این راهکار بررسی شده است. (لینک خبر)

در بخش چهارم، با توجه به اظهارات اخیر عیسی کلانتری رئیس سازمان حفاظت محیط زیست در خصوص تأثیر سد گتوند در شوری آب خوزستان، یادداشتی از  هوشنگ حسنی، کارشناس مدیریت منابع آب و کارشناس شرکت مهندسی مشاور مهاب قدس که کارشناس مسئول کنترل کیفیت مخزن سد گتوند بوده، در این زمینه منتشر شد که نکاتی قابل تأمل در این یادداشت مطرح شده بود. (لینک خبر)

در گزارش پنجم، به تاریخچه آبدهی رودخانه کارون و بررسی اثر وجود سد گتوند در کیفیت آب کارون نسبت به قبل از ایجاد این سد پرداخته شد. (لینک خبر)

اکنون در گزارش ششم به این موضوع می پردازیم که اگر طبق آنچه در گزارش های قبلی ذکر شد "کیفیت آب خروجی از گتوند مطلوب است" چرا آب در پایین دست این سد در مسیر رسیدن به شوشتر، ملاثانی، اهواز و آبادان شور و بی کیفیت می شود.

****************

شور شدن (بالارفتن EC آب) و آلودگی رودخانه کارون در پایین‌دست آن واقعیتی است که بر هیچ‌کس پوشیده نیست اما در خصوص دلایل ایجاد این شوری و آلودگی، بین مسئولان و کارشناسان اختلاف نظر وجود دارد. اختلاف نظرهایی که گاه به اظهار نظرهای غیرکارشناسی می‌انجامد.

میزان شوری و کیفیت آب را با پارامتر EC (میزان هدایت الکتریکی آب) و یا TDS (میزان ناخالصی‌های محلول در آب) می‌سنجند که این دو واحد با اعمال ضریبی قابلیت تبدیل به یکدیگر را دارند. بر اساس استاندارد 1053 ملی ایران، حداکثر TDS مطلوب آب آشامیدنی 1000 (EC = 1650) و میزان مجاز آن 1500 (EC =2500) است، ازاین‌رو EC خروجی آب از سد گتوند در حالتی مطلوب باید مطابق استاندارد ملی ایران و متناسب برای شرب باشد.

سنجش EC آب در مخزن سد گتوند علیا و همچنین در محل خروجی آب از سد تنظیمی آن نشان می‌دهد که با بهره برداری از سد گتوند، با رعایت اصول مدیریت مخزن و همچنین حرکت طبیعی آب شور با چگالی بالاتر نسبت به آب شیرین به سمت کف مخزن، کیفیت خروجی آب از محل سد تنظیمی گتوند همواره زیر 2000 بوده و با کاهش نرخ انحلال نمک در مخزن سد، این رقم به زیر 1000 رسیده است.

با خروج آب با EC مناسب از سد گتوند (طبق استاندارد ملی ایران) باید دید در ادامه مسیر رود کارون چه اتفاقاتی رخ می‌دهد که موجب افزایش شوری و آلودگی آبی می‌شود که با شوری کنترل شده و بدون آلودگی از مخزن سد گتوند خارج می‌شود.

از سد تنظیمی گتوند تا پل بهمن‌شیر آبادان، اتفاقات متعددی رخ می‌دهد که موجب افزایش فیزیکی و شیمیایی EC آب می‌شود.

1 ــ آلاینده‌های مسیر سد گتوند تا بند میزان شوشتر عبارتند از: زهکش گتوند، زهکش جنت‌مکان، زهکش پایین‌دست جنت‌مکان و اصلی‌ترین آنها شور عقیلی که باعث افزایش 60واحدی EC در این مسیر شده‌اند.

٢ ــ آلاینده‌های رودخانه گرگر شامل فاضلاب‌های شهرستان شوشتر و روستاها و پساب‌های حوضچه‌های غیرمجاز پرورش ماهی است که این آلاینده‌ها باعث افزایش 1750واحدی EC در این مسیر شده‌اند.

٣- آلاینده‌های رودخانه شطیط شامل فاضلاب‌های شهرستان شوشتر و حومه و پساب‌های کشت و صنعت کارون و امام خمینی است که این آلاینده‌ها باعث افزایش 340واحدی EC در این مسیر شده‌اند.

٤ ــ آلاینده‌های رودخانه دز که شامل فاضلاب‌های روستایی و مزارع کشاورزی و پساب‌های کشت و صنعت کارون، هفت‌تپه و میان‌آب است که این آلاینده‌ها باعث افزایش 2570واحدی EC در این مسیر شده‌اند.

٥ ــ آلاینده‌های محدوده شهرهای ملاثانی تا اهواز شامل فاضلاب‌های کشاورزی، صنعتی و شهری است که این آلاینده‌ها باعث افزایش 180واحدی EC در این مسیر شده‌اند.

٦ ــ آلاینده‌های محدوده شهرهای اهواز تا آبادان: با توجه به اینکه تراز آب زیرزمینی از محدوده اهواز تا آبادان نزدیک به سطح زمین و بالاتر از کف رودخانه کارون است، همین امر باعث شده تا آب زیرزمینی این منطقه که شور است وارد رودخانه کارون شود و موجب افزایش 1400واحدی EC در این مسیر شود.

در جدول بالا مشخص است که سالانه چیزی بالغ بر 4 میلیارد و 396 میلیون مترمکعب آب از بخش شرب و صنعت (فاضلاب)، پرورش ماهی و کشاورزی (پساب) به کارون بازمی گردد که موجب افزایش شوری و آلایندگی آب این رود می شود.

جمع‌بندی این اطلاعات نشان می دهد که منبع اصلی آلودگی آب رودخانه کارون از سد تنظیمی گتوند تا آبادان، ناشی از سه منبع آلوده‌کننده فاضلاب‌های شهری، صنعتی و کشاورزی است.

به صورت یک رابطه کلی، با فرض دبی متوسط 250 مترمکعب بر ثانیه برای کارون، EC آب در مقطع اهواز نسبت به مقطع سد تنظیمی گتوند 2000 واحد افزایش می یابد و این میزان افزایش در مقطع آبادان 3800 واحد نسبت به مقطع سد تنظیمی گتوند است؛ که این آمار بیانگر ورود آلاینده های سنگین در پایین دست گتوند به رودخانه کارون است (شامل فاضلاب شهری و صنعتی، زهکش کشاورزی و ...)

****************

خبرگزاری تسنیم در تلاش است که با گشایش پرونده‌ای و انتشار سلسله‌گزارش‌هایی که ابعاد مختلف این پروژه را در بر بگیرد و همچنین به واقعیت‌های موجود بپردازد، کمک کند تا مرز بین واقعیت و شایعه و همچنین مرز بین دغدغه‌های ملی و تخریب‌هایی با اهداف بنگاهی و شخصی مشخص شود.

انتهای پیام/