«عزت‌الله انتظامی» چگونه آقای بازیگر شد؟
روز گذشته عزت‌الله انتظامی بازیگر شهیر تئاتر، سینما و تلویزیون کشور درگذشت، به همین مناسبت در این یادداشت نگاهی به کارنامه کاری و بیوگرافی وی خواهیم داشت.
به گزارش خبرنگار فرهنگی باشگاه خبرنگاران پویا، هر فیلمی را قبول نمی‌کرد و اگر سر کاری میرفت با نقشش زندگی می‌کرد. عزت الله انتظامی در 31 خردادماه 1303 در سنگلج تهران متولد و شد بچه سنگلج. وقتی کارنامه کاریش را در اینترنت نگاه می‌کنی اسکرول موست را چند دور باید بچرخانی تا به انتهای صفحه برسی، این تازه کارهای مشخص و معروف اوست. اما هر صفحه یعنی یک دهه فعالیت، و هر دهه یعنی یک عمر تجربه. سخت است از عبارت «بررسی کارنامه کاری» برای او استفاده کنیم؛ کارنامه‌ای که فقط با چند اسم پر شده‌است. اسامی فیلمهایی که هر کدام یک عمر حرف برای گفتن دارند.
از دیروز که خبر درگذشت آقای بازیگر منتشر شد هر هنرمندی خاطره‌ای از او عنوان می‌کند انگار تمام دنیای بازیگری با او خاطره دارند. و خودش چندین جلد خاطره است از بزرگان تئاتر و سینما که ای کاش فرصت تحریر تمام این خاطرات وجود داشت.
وی پس از گذراندن دوره تحصیلات مقدماتی، وارد هنرستان صنعتی تهران شد و در رشته برق به تحصیل پرداخت. در سال 1326 وارد عرصه هنرشد و توانست با اندک دست مایه‌های هنر نمایش و تئاتر به آلمان سفر کند و در شهر هانوفر وارد یک مدرسه شبانه آموزش سینما و تئاتر شود.
انتظامی فعالیت هنری خود را با پیش‌پرده‌خوانی در تماشاخانه‌های لاله‌زار شروع کرد؛ آغاز کار از ابتدایی‌ترین جای ممکن برای بازیگری شروع می‌شود. وقتی می‌گوییم آقای بازیگر یعنی خاک صحنه همان خاکی که برای بازیگران با سابقه تقدس دارد. یعنی پله‌های ترقی را یکی یکی پشت سر گذاشتن نه استفاده از پله برقی.
او پس از یک سال به تماشاخانه‌های هنر و فرهنگ تهران رفت؛ در سال 1320 نخستین نمایش حرفه‌ای خود را با عنوان اولتیماتوم نوشته پرویز خطیبی به کارگردانی اصغر تفکری در تئاتر پاریس خیابان لاله‌زار اجرا کرد و تا سال 1326 توانست در بیش از ده نمایش نقش‌پردازی کند. سپس در سال 1351، پیش‌پرده‌خوانی در ایران و نیز کار هنری «هنریش فون کلایست» موضوع پایان‌نامهٔ کارشناسی او در دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران شد که با امتیاز «بسیار خوب همراه با تشویق کتبی» به تأیید استادانش، من جمله بهرام بیضایی، رسید.
وی پس از تجربه‌های متعدد در تئاتر، سال 1327 با فیلم طوفان به کارگردانی محمدبزرگ‌نیا فعالیت سینمایی خودش را آغاز کرد و یک سال بعدش «واریته‌بهاری» اثر پرویز خطیبی را تجربه کرد.
اما آنچه نام انتظامی را بر سر زبان اهالی سینما بیشتر طنین انداز کرد فیلم گاو به کارگردانی داریوش مهرجویی بود که در سال 1348 ساخته شد (به عبارتی بیست سال زمان برد تا عزت‌الله انتظامی بتواند خودش را به جامعه سینمایی اثبات کند) و از جمله فیلم‌های موج نو سینمای ایران بود و برای همین فیلم برنده هوگو نقره‌ای بهترین بازیگر نقش اول مرد جشنواره بین‌المللی فیلم شیکاگو در 1971 شد.
بیست سال زمان برای ورود به عرصه سینما با تعهد به تئاتر یعنی آقای بازیگر. یعنی فرآیندی که باید طی کرد برای رسیدن به این صفت.
سال بعدش یعنی 1349 مهرجویی آقای‌هالو را ساخت که بازهم عزت‌الله انتظامی نقش اصلی آن فیلم را ایفا کرد و برای آن‌هم برنده مجسمه بهترین بازیگر نقش مکمل مرد جشنواره سینمایی سپاس 1349 شد.
وی همچنان سال‌های بعد در آثار ذیل حضور داشت:
1351 پستچی داریوش مهرجویی
1351 صادق کرده ناصر تقوایی
1352 ستارخان علی حاتمی
1355 شیر خفته محمود کوشان
1355 ملکوت خسرو هریتاش
1357 این گروه محکومین هادی صابر
1357 دایرهٔ مینا داریوش مهرجویی
1360 مدرسه‌ای که می‌رفتیم داریوش مهرجویی
1361 حاجی واشینگتن علی حاتمی نژاد
1362 خانهٔ عنکبوت علیرضا داوود نژاد
1363 کمال الملک علی حاتکمی
1364 چمدان جلال مقدم
1365 اجاره‌نشین‌ها داریوش مهرجویی
1365 شیر سنگی مسعود جعفری جوزانی
1366 شیرک داریوش مهرجویی
1366 سریال هزاردستان ساخته علی حاتمی (که از سال 1358 تولید آن آغاز شده بود)
1367 جعفرخان از فرنگ برگشته علی حاتمی‌نژاد
1367 در مسیر تندباد مسعود جعفری جوزانی
1367 کشتی آنجلیکامحمد بزرگ‌نیا
1367 گراند سینما حسن هدایت (برنده سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش اول مرد جشنواره فیلم فجر 1367)
1368 هامون داریوش مهرجویی
1369 سایه خیال حسین دلیر
1370 بانو داریوش مهرجویی
1370 خانه خلوت مهدی صباغ زاده
1370 ناصرالدین شاه آکتور سینما محسن مخمل‌باف
1372 بازیچه تورج منصوری
1372 روز فرشته بهروز افخمی
1372 جنگ نفتکش‌ها محمد بزرگ‌نیا
1373 روز واقعه شهرام اسدی
1373 روسری آبی رخشان بنی اعتماد
1374 سریال زندگی به کارگردانی محمدرضا اعلامی
1375 طوفان محمدبزرگ‌نیا
1377 باد و شقایق سید ضیاء الدین دری
1377 کمیتهٔ مجازات علی حاتمی
1378 طهران روزگار نو فیلمی بر پایهٔ سریال هزاردستان ساختهٔ علی حاتمی است که واروژ کریم مسیحی 3 سال پس از درگذشت علی حاتمی آن را به صورت یک فیلم سینمایی 90 دقیقه‌ای تدوین نموده‌است.
1378 میکس داریوش مهرجویی
در همین سال‌های 77 و 78 سریال محاکمه اثر حسن هدایت را هم بازی کرد.
1380 سایه‌روشن حسن هدایت
1380 خانه‌ای روی آب بهمن فرمان‌آرا (برنده سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش مکمل مرد جشنواره فیلم فجر 1380 )
1381 گاوخونی بهروز افخمی (برنده سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش مکمل مرد بخش بین‌الملل جشنواره فیلم فجر 1382)
1383 جایی برای زندگی محمد بزرگ‌نیا
1384 حکم مسعود کیمیایی
1384 ستاره‌ها 1: ستاره می‌شود فریدون جیرانی
1385 مینای شهر خاموش امیرشهاب رضویان
1386 شب رسول صدرعاملی (برنده تندیس بهترین بازیگر نقش مکمل مرد جشنواره بین‌المللی فیلم بیروت 2008)
1386 آتش سبز محمدرضا اصلانی
1387 زادبوم ابولحسن داوودی
1387 چهل سالگی علیرضا رئیسیان
1389 راه آبی ابریشم محمدبزرگ‌نیا
یونسکو از انتظامی تجلیل به عمل می‌آورد
در سال 2007 مصادف با مهر ماه 1385 در مقر سازمان علمی، فرهنگی و تربیتی ملل متحد یونسکو در پاریس مراسمی برگزار شد و در آن از عزت‌الله انتظامی بازیگر سینمای ایران تجلیل و آیین بزرگداشت به عمل آمد. در این نمایشگاه پوستر فیلمهایی که انتظامی در آن‌ها نقش‌آفرینی کرده‌است به همراه آرشیو عکسهای شخصی وی و لوح تقدیر فیلم گاو به نمایش درآمد. در این مراسم که با همکاری رئیس موزه سینما، سفارت فرانسه در تهران، نماینده ایران در یونسکو و بنیاد سینمایی فارابی و رایزن فرهنگی ایران در فرانسه برگزار شد، نویسندگان و سینماگران فرانسوی و ایرانیان مقیم فرانسه حضور یافتند.
«من عزتم، بچه سنگلج»
کتاب شناخت نامهٔ عزت‌الله انتظامی زیر عنوان «من عزتم، بچه سنگلج» توسط نشر سخن در سال 1392 منتشر شد. در مقدمه این کتاب یادداشتی از ژان-کلود کریر، فیلم‌نامه‌نویس و بازیگر فرانسوی، با عنوان «عزت انتظامی: یک شمایل» به چشم می‌خورد که آورده‌است: «هیچ دستوری برای ستاره شدن و ستاره ماندن وجود ندارد. باید دارای یک نگاه، یک حضور، جذابیتی آنی و چهره‌ای آشنا، حتی پیش از نخستین دیدار، بود. باید دارای یک دم، یک حس و تمام ویژگی‌هایی که لغت روح را معنی می‌کند، بود»
متأسفانه این بازیگر سرشناس تئاتر، سینما و تلویزیون که لقب «آقای بازیگر» را از آنِ خود کرده بود، روز گذشته 26 مرداد 1397 در بیمارستان باهنر تهران در سن 94سالگی درگذشت.
انتهای پیام/
