جنبش مشروطه چه تأثیری بر نقش اجتماعی زنان ایران گذاشت؟

به گزارش خبرنگار فرهنگی باشگاه خبرنگاران پویا، جنبش مشروطه یا انقلاب مشروطه مجموعه کوشش‌ها و رویدادهایی است که به امضا کردن فرمان مشروطه توسط مظفرالدین شاه قاجار در 14 مرداد 1285 انجامید و تا دوره محمدعلی شاه قاجار برای تبدیل حکومت استبدادی به حکومت مشروطه ادامه یافت و منجر به تشکیل مجلس شورای ملی و تصویب نخستین قانون اساسی کشور ایران شد.

از اوایل پادشاهی ناصرالدین شاه قاجار ناخشنودی مردم از ستم وابستگان حکومت رو به افزایش بود. تأسیس دارالفنون و آشنایی تدریجی ایرانیان با تغییرات و تحولات جهانی، اندیشه تغییر و لزوم حکومت قانون و پایان حکومت استبدادی را نیرو بخشید.

نوشته‌های روشنفکرانی چون زین‌العابدین مراغه‌ای و سیدجمال‌الدین اسدآبادی و دیگران زمینه‌های مشروطه‌خواهی را فراهم آورد. سخنرانی‌های سید جمال واعظ و ملک المتکلمین توده مردم مذهبی را با اندیشه آزادی و مشروطه آشنا می‌کرد و نشریانی چون حبل المتین و حکمت و کمی بعد ملانصرالدین که همگی در خارج منتشر می‌شدند نیز در گسترش آزادی‌خواهی و مخالفت با استبداد نقش مهمی داشتند. هرچند قیام مشروطه نتوانست به نتیجه برسد، اما تأثیرات بسیاری در سطوح مختلف جامعه به ویژه زنان داشت. زنان که پیش از این نقش پررنگی در اجتماع نداشتند و نقش آنها در خانه تعریف می‌شد، پس از جنبش ایفاگر نقش‌های اجتماعی بیشتری شدند. راه‌اندازی مدارس و انجمن‌های مختلف ویژه زنان در این ایام از جمله تغییراتی است که می‌توان آن را ثمره جنبش مشروطه دانست. در مجموع می‌توان گفت پس از مشروطه نقش بیرونی زنان پررنگ‌تر شد؛ به طوری که برخی منابع تاریخی مدعی‌اند زنان برای به ثمر رسیدن خواسته‌های مردم گاه دست به مبارزات مسلحانه نیز زده‌اند؛ هرچند بسیاری از حقوق آنها در قانون اساسی مشروطه نادیده گرفته شد.

انتشارات روشنگران همزمان با سالروز این قیام اقدام به انتشار چند عنوان کتاب کرده که از جمله آنها «مشروطه، زنان و تغییرات اجتماعی»، نوشته علی باغدار دلگشا است. این اثر تلاش دارد تا به بررسی تأثیر مشروطه بر جایگاه اجتماعی زنان بپردازد؛ از حضور آنها در جامعه گرفته و حضور آنها در ایفای نقش‌های اجتماعی گرفته تا تأثیراتی که این قیام بر ادبیات پیرامون زنان گذاشته است. به اعتقاد این نویسنده؛ زنان که پیش از این با القاب فردوست خوانده می‌شدند، پس از جنبش و با تغییرات ایجاد شده جایگاه بهتری یافتند.

در معرفی این اثر آمده است: دوره مشروطه (1285 ش/1906م) را یکی از مهمترین ادوار تجددگرایی در جامعه ایران می‌توان دانست؛ دوره‌ای که جامعه سنتی ایران برای نخستین‌بار خواهان تغییر اجتماعی شد.

توجه به مسئله زن و پس از آن مطالبات زنان در این دوره را یکی از اصلی‌ترین مسائلی می‌توان دانست که به دلیل وجود ساختارهای سنتی و مردمدار در جامعه ایران ابتدا توسط مردان مدافع حقوق زنان و پس از آن توسط زنان، مورد طرح و تحلیل قرار گرفت.

نتیجه ابتدایی این تغییرات اجتماعی برای زنان آن بود که به عنوان نیمه دیگر جامعه شناخته شدند، در تغییرات زبانی، به جای الفاظی چون ضعیفه و مخدرات از واژگانی چون زنان و بانوان برای معرفی آنها استفاده شد، اجازه حق تحصیل و تأسیس مدارس دخترانه را پیدا کردند و با انتشار مطبوعات منتشر شده توسط خود زنان از 1289 شمسی به بعد به طرح گسترده مطالبات حقوقی خود پرداختند؛ مطالباتی که برخی از آنها به نتیجه رسید و برخی دیگر نیز همچنان در جدال سنت و تجدد بی‌پاسخ مانده است.

«مشروطه، زنان و تغییرات اجتماعی» در قطع رقعی در 327 صفحه و به قیمت 30 هزار تومان روانه بازار نشر شده است.

انتهای پیام/