چابهار در مسیر توسعه؛ سواحل مکران به "قطب محصولات گرمسیری" شبه قاره تبدیل می‌شود+ تصاویر
در اسناد بالادستی سواحل مکران قرار است به قطب محصولات گرمسیری و گلخانهای شبه قاره با تکنولوژی شیرین‌سازی آب‌های عمان تبدیل شود و در این مسیر نخستین گام احداث بزرگترین مجتمع گلخانهای تمام شیشه‌ای مدرن جهان در چابهار است.
به گزارش خبرگزاری تسنیم از چابهار، سواحل مکران که چند صباحی است مورد توجه ویژه نظام برای استقرار صنایع مادر، استقرار بخشی از جمعیت ایران در کنار آب‌های اقیانوسی آن و هم‌چنین تبدیل به قطب ترانزیت به‌عنوان نقطه‌ای خارج از خلیج فارس و تهدیدات آن قرار گرفته، علاوه‌بر ظرفیت‌های منحصربه‌فرد اقتصادی و ترانزیتی بهدلیل آب‌وهوای مطلوب و دسترسی آسان و سریع به بازارهای هدف، ظرفیت منحصر به فرد کشاورزی و صادرات محصولات گلخانهای را نیز دارد.
بنا به تحقیقات صورت گرفته از سوی کارشناسان کشاورزی، سواحل مکران و محدوده کنارک، چابهار تا گواتر با بیش‌از 100 هزار هکتار اراضی حاصل‌خیز کشاورزی عمدتا برای میوه‌های گرمسیری و نیمه‌گرمسیری مستعد تبدیل شدن به قطب کشاورزی و محصولات گرمسیری شبه قاره از نپال تا پاکستان است. موز، مرکبات، چیکو، انبه، نارگیل، گواوا، کنار، تمرهندی و خرما از انواع میوهای پرارزش گرمسیری هستند که سالانه در سواحل مکران تولید می‌شوند.
خشکسالی فراگیر سیستان و بلوچستان تهدید کشاورزی در سواحل مکران
نماینده مردم چابهار و کنارک در مجلس شورای اسلامی می‌گوید: با وجود آنکه بیش‌از 100 هزار هکتار از اراضی سواحل مکران مستعد کشاورزی و میوه‌های گرمسیری است اما تنها 22 هزار هکتار از این اراضی آماده‌سازی شده است کهازمیان بیش از 12 هکتار اراضی مستعد کشاورزی در شهرستان چابهار و 10 هزار و 500 هکتار اراضی کشاورزی زراعی و باغی نیز در شهرستان کنارک وجود دارد.
عبدالغفور ایرانژاد در گفت‌وگو با تسنیم میافزاید: البته از میان همین 22 هزار هکتار اراضی آماده‌سازی شده هم همه بهدلیل شرایط خشکسالی و نبود منابع آبی بهزیرکشت نمی‌‌رود. درسالهای آبی و پایدار بودن شرایط منابع آبی که 22 هزار هکتار از اراضی چابهار و کنارک به زیرکشت می‌رفته برای بیش‌از 44 هزار نفر در شهرستان‌های چابهار و کنارک اشتغال‌زایی شده است.
عضو کمیسیون آب، منابع طبیعی و کشاورزی مجلس شورای اسلامی با اشاره به خسارات خشکسالی به‌بخش کشاورزی سواحل مکران تصریح می‌کند: خشکسالی خسارات جبران‌ناپذیری به کشاورزان سواحل مکران وارد کرده و علاوه‌بر کاهش سطح زیرکشت اراضی، بیش‌از 8 هزار کشاورز در منطقه باهوکلات چابهار را که درسالهای نچندان دور قطب میوه‌های گرمسیری بوده، بیکار کرده است.
دبیر خانه کشاورز شهرستان چابهار نیز پیشتر در گفت‌وگو با یکی از رسانه‌ها با بیان اینکه خشکسالی و خشک شدن سد پیشین سبب از دست رفتن بیش از هزار هکتار باغات موز منطقه باهوکلات شده است، گفته بود: بر اثر خشکسالی بیش‌از هزار و 300 هکتار از باغات موز و انبه چابهار از میان رفته؛ علاوه‌بر آن بر اثر خشکسالی سه هزار و 90 هکتار از اراضی باغی کشاورزی و 6 هزار هکتار زمین های زراعی شهرستان چابهار نیز نابود شده است.
خلیل‌الله درخشان بابیان اینکه خشکسالی مداوم انواع باغات موز، انبه، لیمو، نخیلات و انواع باغات میوه‌های گرمسیری و نیمه گرمسیری را نابود کرده است، افزود: کشاورزان ثروتمند دیروز هم‌اکنون فقط با یارانه 45 هزارتومانی روزگار می‌گذرانند و حتی توان و کرایه رفت‌وبرگشت برای سرکشی از باغات خشک‌شده موز و انبه خود را ندارند.
خشکسالی در سیستان و بلوچستان دو دهه است ادامه دارد و امسال به اوج خود رسیده به‌طوری که به گفته مدیرکل مدیریت بحران استانداری سیستان و بلوچستان؛ هم‌اکنون بر اساس آخرین آمارها 100 درصد مساحت سیستان و بلوچستان دچار خشکسالی است، 73.2 درصد مساحت گرفتار خشکسالی شدید، 0.9 درصد خشکسالی بسیار شدید و 25 درصد نیز دچار خشکسالی متوسط شده است.
موز و گواوای سواحل مکران نمود ندارد
اما همانطور که پیشتر گفته شد، خشکسالی یکیاز عمده‌ترین خسارات را به باغات موز سواحل مکران که از مرغوب‌ترین موزهای ایران است وارد کرده است.
نماینده مردم چابهار و کنارک که خود پیش‌از دوره نمایندگی مدیرجهاد کشاورزی شهرستان‌های چابهار و کنارک بوده، می‌گوید: 3 هزار و چهارصد هکتار موزستان در شهرستان‌های کنارک و چابهار وجود دارد که با شرایط پایدار بودن منابع آبی برای 18 هزار نفر به‌صورت مستقیم و غیر مستقیم اشتغال‌زایی می‌کند.
ایران‌نژاد میافزاید: در هر هکتار از این موزستان‌ها 35 تن موز برداشت می‌شود و به‌استان‌های هرمزگان، یزد، خراسان شمالی، جنوبی و رضوی ارسال می‌شود.
وی با بیان اینکه موز تولید شده در سواحل مکران از مرغوب‌ترین موزهاست، می‌گوید: این موز طالب بسیاری در کشورهای حاشیه خلیج فارس دارد و بهدلیل نزدیکی چابهار به این کشورها در صورت ایجاد صنایع تبدیلی و بسته‌بندی، صادرات آن‌ها صرفه اقتصادی بسیاری دارد و ارزآوری خوبی برای کشور ایجاد می‌کند.
عضو کمیسیون آب و کشاورزی مجلس شورای اسلامی تصریح می‌کند: کمک به صادرات محصولات گرمسیری و به‌ویژه موز چابهار و کنارک به کشورهای حاشیه خلیج فارس از جمله عمان و امارت در دستورکار کمیسیون کشاورزی مجلس است و اعضا این کمیسیون در سفر خرداد ماه سال گذشته خود به چابهار و کنارک این ظرفیت‌ها را از نزدیک مشاهده کردند و درحال برنامه‌ریزی برای کمک به صادرات هستند.
علاوه‌بر موز که یکیاز عمده‌ترین میوه‌های گرمسیری سواحل مکران است، زیتون محلی و به‌زبان محلی " گواوا " نیز یکی‌دیگر از میوه‌های گرمسیری عمده سواحل مکران است که بهدلیل خشکسالی و نبود صنایع تبدیلی، به این میوه پرارزش گرمسیری نیز آنچنان که باید توجه نشده است.
گواوا میوهای گلابی‌مانند با طعمی خوش و خاصیتی فراوان است که در عمده باغات گرمسیری سواحل مکران کشت می‌شود؛ این میوه در صنابع تبدیلی برای تهیه آب‌میوه، کمپوت، اسانس و پودر استفاده می‌شود و مانند موز در کشورهای حاشیه خلیج فارس طالب بسیاری دارد. گواوا بعد از خرما و انبه سومین درخت اختصاصی سیستان و بلوچستان است.
یک کارشناس کشاورزی در گفت‌وگو با تسنیم می‌گوید: هرچند بخش عمده باغات سواحل مکران همچون شهرستان‌های سرباز، کنارک و چابهار به دلیل داشتن آب‌وهوای مناسب به زیر کشت این محصول می‌رود اما به دلیل نبود صنایع تبدیلی یا واحدهای فراوری در سیستان و بلوچستان این محصول پرارزش به استان‌های هم‌جوار عمدتاً هرمزگان ارسال می‌شود تا پس از فراوری و تولید مربا و ترشی به کشورهای حاشیه خلیج‌فارس صادر شود.
محمد چاکرزهی میافزاید: در صورت ایجاد صنایع تبدیلی، امکان صادرات این محصول از بنادر چابهار و کنارک بهدلیل نزدیکی این دو بندر به کشورهای حاشیه خلیج فارس و طالب بودن این کشورها به ترشی و مربا و حتی خود میوه آن؛ صادرات آن صرفه اقتصادی بسیاری دارد.
اما همانطور که پیشتر گفته شد مهم‌ترین تهدید برای صنعت کشاورزی سواحل مکران خشکسالی و خشک شدن منابع آبی است؛ سواحل مکران 100 هزار هکتار اراضی مستعد قابل کشت دارد و به‌گواه کارشناسان به‌واسطه نزدیک بود آن‌ها به کشورهای حاشیه اقیانوس هند قابلیت تبدیل شدن به قطب محصولات گرمسیری و گلخانهای شبه‌قاره را دارد.
به گواه کارشناسان، شیرین‌سازی آب‌های عمان و احداث گلخانه‌های بزرگ صنعتی می‌تواند علاوه‌بر عبور از بحران خشکسالی، سواحل مکران را به قطب کشاورزی شبه قاره تبدیل کند و برای هزاران نفر اشتغال‌زایی کند.
در راستای تبدیل سواحل مکران به قطب تولید محصولات و کشاورزی و گلخانهای شبه قاره، عملیات احداث بزرگترین گلخانه ایران و بزرگترین پروژه گلخانهای تمام شیشه‌ای مدرن جهاندر منطقه آزاد چابهار شروع شده است.
دسترسی سریع و آب‌وهوای مطلوب دو ویژگی منحصر به فرد برای ساخت گلخانه
مدیرعامل سازمان منطقه آزاد چابهار می‌گوید: علاوه‌بر ظرفیت‌های اقتصادی، تبدیل شدن به یک هاب کشاورزی و محصولات گرمسیری هم برای سواحل مکران پیش‌بینی شده و در اسناد بالادستی هم آمده است.
عبدالرحیم کردی در گفت‌وگو با تسنیم میافزاید: چابهار به دلیل دسترسی سریع به آب‌های آزاد اقیانوس هند و آب و هوای مطلوب قابلیت تولید و صادرات محصولات گلخانهای شبه قاره هند از نپال تا پاکستان را دارد و به‌سریع‌ترین راه ممکن می‌تواند محصولات گلخانهای را از طریق بندر چابهار که بندری نسل سوم در آینده خواهد شد صادر کند.
وی تصریح می‌کند: با توجه به دو ویژگی دسترسی سریع و آب‌وهوای مطلوب؛ عملیات احداث بزرگترین گلخانه ایران و بزرگترین گلخانهای تمام شیشه‌ای مدرن جهان با تکنولوژی شیرین‌سازی آب‌های عمان با سرمایه سرمایه‌گذاری 500 میلیون یورو اخیرا در منطقه آزاد چابهار شروع شده است.
مدیرعامل سازمان منطقه آزاد چابهار می‌گوید: این گلخانه با مشارکت فنی و تکنیکی شرکت هلندی دالسم که از شرکت‌های به‌نام جهان در احداث گلخانه‌های نوین است و در بیش‌از 100 کشور جهان تجربه ساخت گلخانه را دارد در منطقه آزاد چابهار ساخته می‌شود؛ گلخانه چابهار بزرگترین و مجهزترین گلخانه ایران و بزرگترین گلخانهای تمام شیشه‌ای مدرن جهان است که با روشی کاملا نوین احداث خواهد شد، ضمن آنکه این گلخانه بزرگترین گلخانهای است شرکت دالسم در تجربه کاری خود تاکنون در سرتاسر جهان ساخته است.
کردی ادامه می‌دهد: محصولات مجتمع گلخانهای چابهار عمدتا از راه دریا به کشورهای هدف در حاشیه‌خلیج فارس و دریای عمان صادر می‌شوند و همین یکی از ظرفیت‌های منحصر به فرد چابهار است که دسترسی را سریع می‌کند؛ شرکت دالسم هم‌اکنون از گلخانه‌های اروپایی خود محصولات را با هواپیما به کشورهای حوزه خلیج فارس می‌فرستد که با ساخت گلخانه دسترسی سریع و آسان و با قابلیت توجه پذیری بالای اقتصادی برای ارسال محصولات گلخانه مدرن این گلخانه فراهم می‌شود.
مشاور رئیس جمهور و دبیر شورای عالی مناطق آزاد و ویژه اقتصادی نیز در حاشیه گلنگ‌زنی این گلخانه به تسنیم می‌گوید: بزرگترین مجتمع گلخانهای ایران فعلا در منطقه آزاد ارس با تمرکز بر صادرات آسیای میانه و قفقاز در حال بهره‌برداری است که گلخانه چابهار هم به‌لحاظ تجهیزات و هم به لحاظ میزان سرمایه‌گذاری در صورت احداث بزرگترین مجتمع گلخانهای ایران می‌شود.
مرتضی بانک میافزاید: بنا به گفته سرمایه‌گذار، این گلخانه در چهار فاز و ظرف 3 سال به‌بهره‌برداری کامل می‌رسد ضمن آنکه فاز اول آن‌هم ظرف 1.5 سال آینده به بهره‌برداری می‌رسد؛ مقرر شده هر 50 هکتار این گلخانه سالانه به‌بهره‌برداری و تولید برسد.
مسیر چابهار به عمان کوتاه‌ترین مسیر برای هر فروشنده‌ی محصولات گلخانهای در جهان
مدیرعامل شرکت احداث گلخانه چابهار نیز می‌گوید: روزانه پس از احداث 200 تن محصولات گلخانهای شامل گوجه‌فرنگی، گل‌رز، فلفل‌رنگی، خیارخاردار، توت فرنگی، کدو و بادمجان و سبزیجات تولید می‌شود و بهدلیل بالابودن قیمت محصولات تولیدی همگی از راه دریا به عمان و سپس به کشورهای حاشیه خلیج فارس ارسال می‌شود.
رضا درویش گفت‌وگو با تسنیم میافزاید: از آنجایی که از دیرباز توزیع کنندگان تره‌بار در کشورهای حوزه خلیج فارس عمانی‌ها بودند و بنادر کشور عمان در کوتاه‌ترین فاصله از چابهار است؛ روزانه محصولات این گلخانه پس از بسته‌بندی در پالت‌هایی که در همین مجتمع گلخانهای تولید می‌شود، با شناورهای کوچک کانتینردار و طی حدود 3 تا 4 ساعت دریاروی به عمان ارسال و علاوه‌بر مصرف این کشور از سوی توزیع‌کنندگان عمانی به کشورهای حاشیه خلیج فارس صادر می‌شود.
درویش تصریح می‌کند: مسیر چابهار به عمان کوتاه‌ترین مسیری است که هر فروشنده‌ای در جهان قادر به بارگیری محصولات گلخانهای خود است و این روش حمل ارزانترین روش است.
مدیرعامل شرکت احداث گلخانه چابهار تاکید می‌کند: با توجه به کوتاه بودن مسیر چابهار؛ این بزرگترین گلخانهای است شرکت دالسم در جهان ساخته ضمن آنکه پروژه چابهار به میزان 125 هکتار بزرگترین پروژه گلخانهای تمام شیشه‌ای یکپارچه و مدرن جهان است که در حال حاضر بزرگترین از این نوع به میزان 80 هکتار در کشور مکزیک و متعلق به‌سرمایه‌گذاران آمریکایی است که شرکت دالسم آن‌‌را ساخته است.
درویش ادامه می‌دهد: در مجموع سه‌هزار نفر در بخش مختلف این مجتمع‌گلخانه‌ای شامل بخش کشت و برداشت محصولات، واحد تولید ظروف، سبدها و پالت‌های پلاستیکی برای بسته‌بندی و صادرات، واحد کشت بافت گیاهی جهت تولید انبوه نهال‌های موردنیاز و استراتژی کشور، بخش تولید ورمی کمپوست و مصولات مربوطه و بخش پرورش آرتمیا و تولید محصولات مربوطه به‌صورت مستقیم مشغول به‌کار می‌شوند.
وی با اشاره به آب و هوای مطلوب چابهار برای احداث چنین گلخانهای خاطرنشان می‌کند؛ دمای متوسط داخل گلخانه 24 تا 25 درجه است و دمای حداقل چابهار 15 درجه و حداکثر 30 تا 35 درجه که نسبت به حداکثری دمای مثلا مسقط عمان 55 درجه و زیر صفر روسیه برای احداث یک مجتمع گلخانهای این چنینی کاملا متعادل است.
هرچه باشد به‌نظر می‌رسد سواحل مکران و چابهار علاوه‌بر ظرفیت‌های منحصر به فرد اقتصادی و تبدیل شدن به هاب صنایعی همچون فولاد، پتروشیمی و خودروسازی و هم‌چنین ترانزیت؛ در صورت توجه ویژه به شیرین‌سازی آب‌های عمان بهدلیل دو ویژگی نزدیکی به بازارهای هدف و آب و مطلوب کشت محصولات گرمسیری قابلیت تبدیل شدن به هاب محصولات گرمسیری و گلخانهای حوزه اقیانوس هند و کشورهای آن را نیز دارد.
گزارش از سیدامیرحسین عظیمی
