میرکریمی: تبدیل شدن فجر به یک جشنواره مرجع در جهان موضوع محالی نیست/ فیلمهای خارجی منتخب سال گذشته را خریدیم اما فرصت اکران پیدا نکردند

رضا میرکریمی متولد 1345 تهران، فارغ التحصیل رشته گرافیک دانشکده هنرهای زیبا است. اولین فیلم بلندش «کودک و سرباز» (1378) جایزه پروانه طلایی جشنواره اصفهان و بالن نقره‌ای جشنواره سه قاره نانت فرانسه را دریافت کرد و در سال 1380 روی پرده سینماهای فرانسه رفت. دومین فیلم بلندش «زیر نور ماه» (1379) در جشنواره فیلم کن 2001 برنده جایزه بهترین فیلم چهلمین هفته منتقدان شد. این فیلم همان سال جایزه بهترین کارگردانی و جایزه ویژه هیأت داوران جشنواره بین‌المللی فیلم توکیو ژاپن و طاووس طلایی جشنواره دهلی هند را نیز به دست آورد. میرکریمی تا امروز هفت بار سیمرغ بلورین جشنواره فیلم فجر را برای فیلم هایش دریافت کرده است و سه فیلم او از سوی ایران به بخش اسکار بهترین فیلم خارجی‌زبان معرفی شده‌ که عبارتند از: «خیلی دور، خیلی نزدیک» (1383)، «یه حبه قند» (1389) و «امروز» (1392). چهارمین فیلم میرکریمی با عنوان «به همین سادگی» (1386) و جدیدترین فیلمش «دختر» (1394) به‌ترتیب در سی‌امین و سی‌وهشتمین جشنواره بین‌المللی فیلم مسکو برنده جوایز گئورگ طلایی بهترین فیلم شدند. به‌علاوه، او رییس هیأت داوران سی‌ونهمین جشنواره بین‌المللی فیلم مسکو ، رئیس هیات داوران جشنواره "شب های سیاه "استونی و به عنوان عضو هیات داوران در جشنوارهای فیلم "توکیو " ژاپن، "کارتاژ "تونس ، "بوگوتا" کلمبیا و چند جشنواره بین‌المللی دیگر بوده است .

میرکریمی دو بار با رای صنوف سینمایی بعنوان مدیر عامل خانه سینما ایران ( جامعه اصناف سینمایی) انتخاب شد و از سال 2015 به عنوان دبیر جشنواره جهانی فیلم فجر فعالیت می‌کند. تسنیم با او در آستانه آغاز جشنواره سی‌وششم فیلم جهانی فجر و دورنمای این جشنواره به گفت‌وگو نشسته است که در ادامه می‌خوانید.

*لزوم اکران حداقلی فیلم خارجی در کشور

فرض کنیم جشنواره بین‌المللی فیلم فجر به اتمام رسیده است. عوامل جشنواره تلاش داشته‌اند که در طول سال فیلمهای خوبی جمع‌آوری و برای جشنواره آماده شود. جشنواره برگزار و در نهایت فیلمهایی منتخب می‌شود. آیا نباید این فیلمها که برای انتخاب و نمایششان در جشنواره هزینه شده امکان اکران برای عموم را داشته باشد؟ در واقع این اکران می تواند حداقل نتیجه تلاش جشنواره باشد.

من جزو آن دسته از کسانی هستم که معتقدم باید یک اکران حداقلی فیلم خارجی در کشور وجود داشته باشد این موضوع هم ایجاد رقابت می‌کند و هم کمک می‌کند سینمای ایران تنوع بیشتری از ژانر را تجربه کند و با تجربیات کشورهای دیگر ارتباط بیشتری داشته باشد. در این میان تماشاگر را عادت می دهد که فیلم های متنوع تری را روی پرده ببیند. معمولا اکران است که به جشنواره کمک می‌کند و البته برعکس آن هم هست جشنواره هم به اکران کمک می‌کند این یک رابطه دو طرفه است. در حال حاضر چون با فقدان نمایش فیلم خارجی در سینماها مواجه هستیم این بار روی دوش جشنواره جهانی فیلم فجر افتاده است که فیلم های متنوعی را برای سلایق مختلف بتواند نمایش دهد.

به طور قطع در این فضا و این شکل از نمایش جشنواره به خاطر روح نخبه‌گرایی که در آن وجود دارد نمی تواند گسترده و مردمی عمل کند و جمعیت کمی می توانند این فیلم ها را ببینند و این باعث می شود که نتواند عادت دیدن فیلم خارجی را ایجاد کند یعنی نمی تواند رفتار مردم را در ارتباط با فیلم های خارجی یک شبه تغییر دهد ولی اگر در کنارش اکران محدود داشته باشیم بخشی از این فیلم ها که اینجا آمدند و بازخورد خوبی از تماشاچی گرفتیم و احساس کردیم که اینها همان فیلم هایی هستند که می توانند راه پیدا کنند به بازار نمایش در ایران می تواند اینگونه جشنواره به اکران هم کمک کند.

*فیلمهای خوب جشنواره سال گذشته را خریداری کردیم تا اکران شوند اما آیین‌نامه اکران فیلم خارجی نوشته نشد

مشخص است که شما مسئول اکران این فیلمها نیستید اما برای اکران آنها تا به حال چه اقداماتی صورت گرفته یا رایزنیهایی که بتواند منجر به این اتفاق شود؟

بخش خارج از جشنواره که به عهده من نیست یعنی بخش های دیگری از سازمان سینمایی مسئولیت رسیدگی به آن را دارند ولی سال گذشته فیلمهایی که انتخاب کرده بودیم فیلمهای خوبی است هم تماشاگر پسند است هم ارزشهای سینمایی خوبی دارد یک تعداد از اینها را خریداری کردیم با قیمتهای خیلی پایین و در اختیار موسسه رسانه تصویری گذاشتیم برای اینکه بتواند در اکران های محدود اکران فیلم خارجی را شروع کند. این کاری بود که جشنواره پارسال برای راه افتادن این جریان انجام داد متاسفانه در طول سال گذشته آیین نامه اکران فیلم خارجی نوشته نشد و موکول شد به سال آینده و آن فیلم ها همین طوری مانده اکثرش هم دوبله شده و آماده نمایش است از جشنواره امسال هم ما بنا داریم که یک تعدادی از فیلم ها این دفعه خریداری نمی کنیم فقط معرفی می کنیم به سازمان سینمایی که این فیلمها قابلیت اکران را دارند و مردم با آن ارتباط برقرار می‌کنند و خصوصیت ها و ویژگیهای ارزشی و متناسب با اخلاقیات جامعه ما هم در آن رعایت شده است.

*بخش فانوس خیال برای طیف گسترده‌ای از مردم ایجاد شده‌است

امسال هم  می‌بینیم فیلمهایی که برای سینمای فلسطین انتخاب کردید قابلیت اکران مردمی را دارد.

بله چون آنجا باشگاه مردمی است و طیف وسیعتری از مردم را هدف قرار دادیم. سال گذشته بخشی داشتیم تحت عنوان ژانر وحشت که فیلمهای سینمای وحشت در آن اکران می‌شد امسال بخشی جایگزین ژانر وحشت شده‌است و نام آن فانوس خیال است. این بخش را ایجاد کردیم تا به واسطه آن بتوانیم ژانرهای مختلفی را که نه فقط ارزشهای سینمایی قابل اعتنایی دارند بلکه مخاطبین بیشتری را که علاقمند سرگرم شدن در سالن سینما هستند درگیر شوند. این بخش را اضافه کردیم و تنوعی از ژانرهای مختلف از کمدی، معمایی، پلیسی، ترسناک و ژانرهای دیگر در بخش فانوس خیال هست که دوست داریم این را ادامه بدهیم یعنی جشنواره صرفا جای فیلم هایی که بخش الیت فیلم‌بین می بینند نباشد بلکه جمعیت بیشتری هم بتوانند با فیلم هایی که آنها دوست دارند و در عین حال به لحاظ ساخت از یک استاندارد سینمایی خوبی برخوردار است با آنها هم آشنا بشوند.

اولیور استون جدای از فیلمهای درخشانش به خاطر تفکر مستقل و ارائه بی‌پروای دیدگاهش مشهور است

در نشست خبری از حضور اولیور استون خبر دادید و این سورپرایز خوبی برای شرکت کنندگان در جشنواره بود. برای استفاده از این حضور آیا برنامه خاصی دارید؟

معمولا برنامه ها را پیشنهاد می دهیم به مهمانان خود مخصوصا مهمان های برجسته مان و آنها هستند که انتخاب می کنند از آنها از بین برنامه هایی که پیشنهاد می‌دهیم انتخاب می‌کنند.

از این پیشنهادهای اجباری نیست؟

خیر معنی ندارد که برای آنها برنامه مشخصی بچینیم و تصوری که برایشان پیش می آید این باشد که دارند اداره می شوند یا اختیار انتخاب را ندارند از ماه ها قبل ما مذاکره را شروع کردیم و البته که فیلم سازهای دیگری هم قرار بود بیایند که در آخرین لحظه عذرخواهی کردند و موکول کردند به سال دیگر ولی الیور استون شخصیت شناخته شده ای است در ایران نه فقط به خاطر فیلم های درخشانی که ساخته و اعتباری که در جایگاه سینمایی جهان دارد بلکه به خاطر تفکر مستقلش و دیدگاهی که بی پروا آن را ابراز می کند و از این جهت هم به نظرم چهره شناخته شده ای است.

*پسرم با ما همکاری می‌کند و به خاطر حاشیه‌ها قصد ترک همکاری را داشت

می‌خواهم کمی هم به حواشی ایجاد شده در انتخاب عوامل جشنواره و صحبتهایی که در این رابطه گفته‌ می‌شود بپردازم. می‌گویند از اقوامتان برای کار در بخش اجرایی جشنواره استفاده کرده‌اید.

پسر من با ما همکاری می‌کند. حدود پانصد نفر درگیر جشنواره هستند و به جشنواره کمک می‌کنند و پسر من در بخش لوجستیک کار می‌کند هم امین من هست و هم شخصیت کاردان و کار بلدی است و واقعا براساس شایستگی آدمها را انتخاب کردم و چند باری که ایشان به خاطر همین حاشیه‌هایی که ایجاد شده بود به خاطر فضای کاری بهتری که داشت می‌خواست اینجا را ترک کند اما بقیه مدیران نگذاشتند چون تواناییهای ایشان را دیده بودند و دوست داشتند که همکاری ادامه داشته باشد.

جدای از بحث جشنواره، این همه درگیر جشنواره شدید ولی دیگر فیلم نمی سازید؟

این سوال را الان از من نکنید چون هر نوع افسردگی ممکن است به جشنواره آسیب بزند و من الان یک هدف دارم و آن یک جشنواره خوب و آبرومند در طراز کشور است. اینکه فیلم نمی‌سازم ناراحتم می‌کند.

ولی باید یک راهی را پیدا کنم که بین این دنیا و آن دنیایی که دوست دارم هم یک تعادلی برقرار شود و بتوانم فیلم بسازم در غیر این صورت برایم خیلی سخت است همین الان که دارم جشنواره را برگزار می کنم با اینکه فیلم ها را اکثرا خودم انتخاب کردم ولی غبطه می خورم به کسانی که دارند از جشنواره استفاده می‌کنند و فیلمها را روی پرده بزرگ می‌بینند چون می‌دانم چه فیلمهای خوبی قرار است نمایش داده شود و آن لذتی که آنها می برند از جلسات پرسش و پاسخ از دیدن فیلم ها از اینکه با همدیگر راحت و آسوده قهوه می خورند و گپ می زنند و روزهای خوبی را با هم تجربه می کنند و ما از آن تجربه هنری بی بهره ایم و ما باید بدویم تا این اتفاقات درست بیفتد این از یک طرف چون وظیفه مان است و ما پذیرفتیم و کاری هم نمی شود کرد ولی از طرف دیگر برای همه بچه های ما که همه آنها یک وجهه هنری هم دارند کمی سخت است آنها هم دوست دارند که در این حظ جمعی فرهنگی سهمی داشته باشند.

*تبدیل شدن این جشنواره به یک جشنواره مرجع در جهان موضوع محالی نیست

برای دورنمای جشنواره فیلم فجر می بینید که بشود یک کن آسیایی یا یک جشنواره در تقابل با جشنواره‌های بزرگی مانند کن یا اسکار.  راجع به آن فکر می‌کنید؟

دقیقا به این چیزها فکر می کنیم نه من بلکه همه تیم روزی که شروع کردیم گفتیم که ما باید در پنج سال یکی از جشنواره های مهم آسیا باشیم یعنی می توانیم به این نقطه برسیم و اینکه اگر ادامه بدهیم و کارمان را درست انجام بدهیم و تعریف واضحی برای خودمان داشته باشیم قطعا در یک دوره کوتاه باید این اتفاق بیفتد و یک جشنواره مرجع باشیم. فرق بین یک جشنواره مرجع و یک جشنواره پی رو این است که سبک و سلیقه ای دارد که همه سینماگران دنیا آن سبک و سلیقه را می فهمند و چه بسا بعضی ها به خاطر آن فیلم می سازند و انگار که این چینش و پراکنش و این شکل از انتخاب را شما جای دیگری نمی توانید تجربه کنید و برای دیدن بخشی از فیلم ها به لحاظ موضوعی ساختاری یا هر دو انگار فقط باید به این جشنواره سفر کرد برای خیلی ها شاید بلند پروازانه به نظر بیاید ولی حقیقتش این است که من هر وقت به داشته های کشورم فکر می کنم به ظرفیت های کشورم فکر می کنم به توانایی های نرم افزاری که داخل کشورم وجود دارد فکر می کنم تقریبا هیچ چیز محالی را پیش رو نمی بینم.

*جشنواره بین‌المللی فیلم فجر مشتری ارزشهای خانوادگی، معنویت‌گرایی، دینداری، عدالت طلبی و کرامت انسانی است

یعنی در افق عملکردی جشنواره بین‌المللی فیلم فجر این موضوع را می‌بینید که وقتی فیلمساز شروع به ساخت فیلم می‌کند و یا بعد از پایان کار فیلم با توجه به موضوع فیلم می‌تواند حضورش در جشنواره را پیش‌بینی کند و بداند که این فیلم به‌خصوص می‌تواند گزینه خوبی برای جشنواره فیلم بین‌المللی فیلم فجر باشد.

این که خودتان بدانید چه می خواهید و خواسته هایتان را روی اشتراکات جهانی جمع بندی کنید یعنی اینکه به دنبال حداکثر توقعات و اعتقاداتتان نباشید و فکر کنید که چطور می توانید حداقل های اشتراکی را با عنوان مخرج مشترک بگیرید و این را بیشتر و بیشتر  روی آن کار کنید و تقویت کنید حداقل هایی مثل توجه به ارزشهای خانوادگی معنویت گرایی دینداری عدالت طلبی کرامت انسانی و بازگشت به سمت آن اینها چیزهایی است که همه ما را می تواند به دنیا پیوند دهد نه فقط به جامعه دینداران و نه فقط به جامعه مسلمانان بلکه به همه دنیا اگر این اشتراکات در همه اجزا و ارکان جشنواره به عنوان سیاست دراز مدت نمود و ظهور پیدا کند کم کم تبدیل به یک رایحه دائمی می شود که همه آن را احساس می کنند و همه می فهمند که اگر من این فیلم را می سازم جایگاه دیده شدنش همچین جایی است چون مشتری هایش هم می آیند اینجا یعنی مشتری هایی که دنبال این فیلم ها هستند بدانند که برای پیدا کردن چنین فیلم هایی باید به چنین جایگاهی مراجعه کنند.

======================

گفت‌وگو از امیرحسین مکاریانی

======================

انتهای پیام/