پرونده انتخابات عراق-۳|: کُردها و اولین انتخابات پسارفراندوم؛ پیش‌بینی آینده سیاسی اقلیم

به گزارش گروه دفاتر خارجی خبرگزاری تسنیم، انتخابات پارلمانی عراق برای احزاب و جریان‌های سیاسی این کشور حائز اهمیت است. عراقی‌ها به ویژه احزاب و جریان‌های شیعی پس از پیروزی غرورآفرین بر گروه تروریستی داعش که حاصل فتوای تاریخی مرجعیت و رشادت رزمندگان عراقی بوده است اینک جایگاه مردمی خود را در عراق پسا داعش به آزمون انتخابات می‌سپارند و کردها هم به عنوان بخش مهمی از تحولات این کشور که در دوره‌های گذشته نقش پررنگی در پروسه سیاسی عراق داشته‌اند با شکست رفراندوم و اوجگیری اعتراضات و نارضایتی مردمی، انتخابات متفاوتی را تجربه خواهند کرد، انتخاباتی که در آن جریان‌های حاکم و مخالف سعی در جذب آرای مردمی و تحکیم جایگاه سیاسی خود در آینده این منطقه خواهند داشت.

تعداد کرسی‌های پارلمانی عراق در منطقه کردستان

بر اساس قانون انتخابات عراق، اقلیم کردستان دارای 44 کرسی در پارلمان این کشور خواهد بود. استان سلیمانیه و حلبچه دارای 18 کرسی، اربیل 15 کرسی و دهوک دارای 11 کرسی خواهند بود. خارج از جغرافیای اقلیم کردستان، کردها در استان‌های نینوا، کرکوک، صلاح الدین و دیاله در رقابت با اعراب و ترکمان‌ها تلاش خواهند کرد رای اکراد این مناطق را که در ادبیات سیاسی عراق پس از 2003 به مناطق مورد منازعه شهرت یافته‌اند، جذب کنند. در انتخابات گذشته، کردها به صورت میانگین در این مناطق دارای 15 الی 17 کرسی بوده‌اند که کرسی‌های آنان در شهر کرکوک به ویژه برای اتحادیه میهنی کردستان حائز اهمیت بوده است. کردها در دوره کنونی پارلمان عراق دارای 64 کرسی هستند که اختلافات سیاسی داخلی اقلیم کردستان سبب شد آنان نتوانند در قالب یک فراکسیون متحد در بغداد فعالیت کنند.

اصلی ترین جریان‌های کردی شرکت کننده در انتخابات پارلمانی عراق

1- حزب دموکرات کردستان عراق

این حزب که با رهبری مسعود بارزانی رئیس مستعفی اقلیم کردستان عراق دوران متفاوتی از حیات سیاسی خود را ناشی از شکست پروژه رفراندوم و عدم موفقیت حکومت محلی به ویژه در زمینه تامین خدمات مورد نیاز مردم تجربه می‌کند، در سطح داخلی اقلیم و عراق در یک انزوای سیاسی قرار گرفته و متاثر از همین شکست‌ها بود که بارزانی در سال گذشته مجبور به کناره‌گیری از پست ریاست اقلیم شد، پستی که اصرار زیادی بر ماندن در آن داشت و چندین سال به صورت غیر قانونی دوره ریاست وی تمدید شده بود. حزب دموکرات کردستان عراق که بخش زیادی از پست‌های کلیدی این منطقه را در اختیار داشته و در کابینه‌های متعدد حکومت محلی هم یک پای ثابت آن بوده است نتوانسته است کارنامه موفقی از مدیریت کردستان عراق به ویژه در حوزه خدمات رسانی و رفاه عمومی بر جای بگذارد.

اگرچه ممکن است به صورت سنتی این حزب در استان دهوک و تا حدی در اربیل شماری از کرسی‌های پارلمانی این مناطق را کسب کند، اما دیگر مناطق کردستان عراق چندان توجهی به برنامه‌ها و شعارهای انتخاباتی آن ندارند. از سوی دیگر، شکست رفراندوم و حاکمیت مجدد دولت مرکزی عراق در شهر کرکوک سبب شد که حزب بارزانی انتخابات پارلمانی عراق را در این استان تحریم کند. در نهایت می‌توان گفت که شرایط کنونی، تنزل آرای حزب دموکرات کردستان عراق را در این دوره از انتخابات سراسری این کشور به همراه خواهد داشت.

2- حزب اتحادیه میهنی کردستان عراق

این حزب که با مرگ جلال طالبانی وارد فاز جدیدی از اختلافات سیاسی داخلی شده است با وجود تلاش‌های سران و مسئولان ارشد آن برای رسیدن به نوعی از تفاهم تا برگزاری کنگره همچنان با مشکلات اساسی روبرو است. در حال حاضر دو طیف مخالف در اتحادیه میهنی کردستان دیده می‌شود. طیف وابسته به کوسرت رسول علی که به عنوان معاون دبیرکل اتحادیه میهنی و بر اساس قوانین داخلی این حزب، ریاست آن را تا برگزاری کنگره بر عهده دارد و طیف وابسته به خانواده جلال طالبانی که توسط همسر وی به نام هیرو ابراهیم احمد هدایت می‌شود. اختلافات این دو طیف در عرصه سیاسی اقلیم کردستان عراق به صورت کامل مشهود است. طیف کوسرت رسول علی همسو با بارزانی در موضوع حاکمیت مجدد دولت مرکزی عراق در کرکوک، خانواده طالبانی را به خیانت به کردها متهم کرده و روزانه از طریق رسانه‌های وابسته به حزب دموکرات کردستان عراق به این موضوع دامن زده می‌شود.

از سوی دیگر، جدایی برهم صالح از اتحادیه میهنی کردستان بر مشکلات داخلی این حزب افزوده است، گفته می‌شود شمار زیادی از اعضای اصلی این حزب به تشکیلات سیاسی برهم صالح پیوسته‌اند. شراکت اتحادیه میهنی با حزب دموکرات کردستان عراق در حکمرانی محلی اقلیم کردستان سبب شده است که سیل انتقادات مردمی به ویژه در سلیمانیه و مناطق پیرامونی آن متوجه این حزب باشد. با توجه به تعدد احزاب و جریان‌های سیاسی در مناطق تحت نفوذ اتحادیه میهنی کردستان و نظر به شرایط کنونی می‌توان گفت که کاهش آرای این حزب در انتخابات پارلمانی عراق به میزان چشمگیری رقم خواهد خورد.

3- ائتلاف نیشتمان (وطن)

این ائتلاف توسط احزاب سه گانه جنبش تغییر، جماعت اسلامی و ائتلاف برای دموکراسی و عدالت با هدف شرکت در انتخابات پارلمانی عراق در مناطق مورد منازعه به ویژه شهر کرکوک تشکیل شده است. سه حزب مذکور در اقلیم کردستان هم به نوعی از توافق هماهنگی و اقدام مشترک دست یافته اند. در تشریح خط مشی سیاسی این ائتلاف لازم است به دید انتقادی آنان در عرصه سیاسی اقلیم کردستان اشاره شود. جنبش تغییر که در سال 2009 و توسط نوشیروان مصطفی از اتحادیه میهنی کردستان انشقاق خود را اعلام کرده بود از همان ابتدا شعار تغییر سیستم حکمرانی را در اقلیم کردستان به عنوان استراتژی سیاسی خود قرار داده و با مرگ رهبر خود هنوز هم در این راه ثابت قدم مانده است.

جماعت اسلامی کردستان هم همسو با جنبش تغییر خواهان اصلاح و تغییر در جامعه اقلیم کردستان است. همگرایی این دو حزب در موضوع رفراندوم جدایی از عراق با تداوم انتقادات از عملکرد کابینه محلی در نهایت سبب آن شد که تیم وزاری جنبش تغییر و جماعت اسلامی کردستان در یک اقدام هماهنگ از کابینه نچیروان بارزانی خارج شوند. ضلع سوم این ائتلاف هم تشکیلات جدیدالتاسیس برهم صالح به نام ائتلاف برای دموکراسی و عدالت است. برهم صالح که سابقه نخست وزیری اقلیم کردستان و معاونت دبیرکلی اتحادیه میهنی را در کارنامه خود دارد اینک به صراحت اعلام کرده است که این منطقه از عراق دارای مدیریتی فاسد و شکست خورده است و ضرورت تغییر بیش از هر زمان دیگری احساس می‌شود. جریان‌های منتقد و اپوزیسیون اقلیم کردستان در پی تصاحب آرای معترضان کرد هستند، این احزاب در حرکت‌های اعتراضی مردمی و صنفی اقلیم کردستان، خود را به عنوان حامی مردم و علیه حکام این منطقه نشان داده و در برنامه‌های اعلامی خود بار دیگر بر ضرورت تغییر سیستم حکمرانی اقلیم از طریق صندوق‌های اخذ رای تاکید کرده‌اند. نوع نگاه این احزاب به روابط با دولت مرکزی عراق هم حائز اهمیت است. اپوزیسیون کردی معتقد است در چارچوب یک عراق متحد و بر اساس قانون اساسی این کشور، حقوق کردها از تضمین بیشتری برخوردار خواهد بود.

4- ائتلاف جنبش اسلامی و اتحاد اسلامی کردستان عراق

اگرچه موضوع تشکیل جبهه متحد اسلامی در کردستان عراق مطرح شده بود اما با پیوستن جماعت اسلامی به ائتلاف اپوزیسیون می‌توان گفت که این ایده در شرایط کنونی قابل تحقق نیست. جنبش اسلامی کردستان اعلام کرده است به صورت رسمی در انتخابات پارلمانی عراق شرکت نخواهد کرد، اما آرای این حزب به فهرست‌های انتخاباتی اتحاد اسلامی کردستان خواهد رسید.

عرفان عبدالعزیز رهبر جنبش اسلامی کردستان در دیدار با صلاح الدین بهاءالدین دبیرکل اتحاد اسلامی کردستان ابراز امیدواری کرده است جماعت اسلامی کردستان در انتخابات پارلمانی محلی به تشکیل جبهه متحد اسلامی جامه عمل بپوشاند. اتحاد اسلامی کردستان که همیشه در پی سیاست موازنه با حاکمیت و اپوزیسیون اقلیم کردستان عراق بوده است به دلیل انتقادات مردمی ناشی از عدم شجاعت سیاسی در برهه‌های مختلف با مشکلات ریزش آرای خود به ویژه در سلیمانیه و مناطق پیرامونی آن روبرو است.

5- حرکت نسل جدید

شهسوار عبدالواحد، سرمایه‌دار و مالک گروه شرکت‌های نالیا که مجموعه رسانه‌ای nrt هم توسط وی اداره می‌شود یکی از منتقدین سرسخت رفراندوم مسعود بارزانی بود که در آن زمان، کمپین نه به رفراندوم را راه اندازی و مدام اثرات زیانبار این پروژه را بر پیکره اقلیم کردستان و معیشت روزانه مردم گوشزد می‌کرد. این چهره اقتصادی بعدها با هدف شرکت در انتخابات پارلمانی عراق، جریان سیاسی جدیدی را به نام حرکت نسل جدید تاسیس کرد. انتقادات شهسوار عبدالواحد در زمان برگزاری تظاهرات اعتراضی چندین ماه گذشته اقلیم کردستان سبب شد که وی به هنگام بازگشت از یک سفر خارجی توسط نیروهای امنیتی در فرودگاه سلیمانیه بازداشت شود، همزمان محدودیت‌هایی برای مجموعه رسانه‌ای تحت امر وی ایجاد شد. اگرچه مخالفین وی اعلام کرده‌اند که حرکت نسل جدید اقدامی از سوی حزب دموکرات کردستان عراق برای ریزش آرای جنبش تغییر در سلیمانیه است اما آنچه مهم است نوع انتقادی است که از زبان چهره اقتصادی دیروز و سیاسی امروز اقلیم کردستان جاری می‌شود. انتخابات پیش روی پارلمانی عراق برای جریان‌های سیاسی جدیدالتاسیس اقلیم کردستان آزمون دشوار و مهمی است که مشخص شود وزن سیاسی آنان در جامعه پر التهاب اقلیم به چه میزان است.

اینک و با آغاز تبلیغات انتخابات پارلمانی عراق، پیش بینی می‌شود که در سه استان سلیمانیه، اربیل و دهوک (اقلیم کردستان عراق) خطری متوجه آرای کردها به صورت کلی نباشد، اما شکست رفراندوم و حاکمیت مجدد دولت مرکزی در مناطق مورد منازعه سبب شده است که کردها به صراحت از ریزش چشمگیر آرای خود در این مناطق سخن بگویند تا جایی که غالب شخصیت‌ها و تحلیلگران سیاسی کرد بر این واقعیت معترفند و فواد حسین رئیس دفتر مسعود بارزانی هم پیشتر در یک مصاحبه اعلام کرده بود که کردها در این دوره از انتخابات پارلمانی عراق بیشتر از 50 کرسی کسب نخواهند کرد. پیش بینی تضعیف جایگاه کردها در آینده سیاسی عراق سبب شده است که جریان‌های اهل سنت از هم اکنون در پی تصاحب پست ریاست جمهوری عراق باشند که به صورت توافقی پس از سال 2005 در اختیار کردها قرار داشته است.

البته آرای سه استان تشکیل دهنده اقلیم کردستان هم در این دوره با تغییراتی همراه خواهد بود. با افزوده شدن شکست رفراندوم به کارنامه ناموفق احزاب دموکرات کردستان و اتحادیه میهنی به عنوان حکام اقلیم و اعتراضاتی که مدام در جامعه کردستان عراق مشاهده می‌شود، می‌توان نتیجه گرفت که با وجود تضمین کرسی‌های این منطقه برای احزاب و جریان‌های کردی، اینکه آرای مردم به نفع کدام حزب و جریان به صندوق‌های اخذ رای ریخته خواهد شد نکته مهمی است که رقابت نفس‌گیری را در این دوره به دنبال خواهد داشت. احزاب حاکم با استفاده از توان اقتصادی و از راه‌های دیگری در پی حفظ جایگاه خود هستند و جریان‌های اپوزیسیون و مخالف هم سعی می‌کنند آرای معترضان و کسانی را که به تغییرات بنیادین در اقلیم کردستان می‌اندیشند، جذب کنند. شایان ذکر است که اگرچه این انتخابات به تغییرات حاکمیتی در اقلیم کردستان منجر نخواهد شد اما راه را برای ایجاد تغییر از طریق انتخابات پارلمانی محلی هموار خواهد کرد، انتخاباتی که احزاب حاکم هنوز تاریخی برای برگزاری آن تعیین نکرده و در انتظار نتایج انتخابات پارلمانی عراق هستند تا در صورت شکست و کسب نتایج ضعیف، از راه‌های مختلف به تعویق آن اقدام کنند.

انتهای پیام/.