یادداشت اختصاصی| تحلیلی بر تحولات داغ جنوب سوریه و تضمین مسکو به تل‌آویو
جنوب سوریه به‌عنوان مرز این کشور با اراضی اشغالی دارای حساسیت ویژه‌ای هم برای آمریکا، هم برای کشورهای غربی و هم برای روسیه است.
به گزارش گروه بین‌الملل تسنیم، جنوب سوریه به‌عنوان مرز سوریه با اراضی اشغالی دارای حساسیت ویژه‌ای هم برای آمریکا، هم برای کشورهای غربی و هم برای روسیه است. این منطقه که از بلندی‌های جولان اشغالی آغاز می‌شود و تا قنیطره و خربه عواد در مرز اردن ادامه دارد، در کنترل گروه‌های مسلح مختلفی قرار دارد.
همچنین مناطق صیدا تا مرز اردن یک منطقه باریک است که هنوز در اختیار داعش قرار دارد. پس از اینکه ارتش سوریه کنترل غوطه شرقی را به‌دست آورد، سؤال «هدف بعدی ارتش سوریه پس از غوطه شرقی چیست؟» ذهن‌ها را به خود مشغول کرد. برخی کارشناسان، ادلب را به‌واسطه اینکه هیئت تحریر الشام در آن 20 هزار نیرو دارد، به‌عنوان بحرانی‌ترین منطقه اشغال‌شده سوریه مطرح کردند و هدف بعدی ارتش سوریه و روسیه را ادلب عنوان کردند. اما برخی دیگر از کارشناسان با اشاره به اینکه ادلب در مذاکرات صلح آستانه به‌عنوان منطقه کاهش تنش پذیرفته شده بود، عملیات نظامی ارتش سوریه در این منطقه را در کوتاه‌مدت منتفی دانستند.
با توجه به تحولات جنوب سوریه و اینکه توافق آتش‌بس بین آمریکا و روسیه در سوریه به‌سرعت در حال از بین رفتن است، روزهای سرنوشت‌سازی در انتظار سوریه در آینده نزدیک است. پیشروی ارتش سوریه و متحدانش تا گذرگاه مرزی نصیب و تپه‌های جولان، احتمال درگیری همه‌جانبه در جنوب سوریه را افزایش داده است. یک روز قبل از حملات هوایی 12 مارس جنگنده‌های ارتش سوریه به درعا، الکساندر ایوانوف سخنگوی پایگاه نظامی حمیمیم روسیه در سوریه با اعلام خبر عملیات نظامی در جنوب سوریه گفته بود: «پس از تأمین امنیت حومه دمشق، گروه‌های تروریستی در جنوب سوریه را از بین خواهیم برد».
چند روز پس از سخنان ایوانوف، رسانه‌های آمریکای از برنامه‌ریزی واشنگتن برای عملیات نظامی در جنوب غربی سوریه خبر دادند. سپس آمریکا پایگاه نظامی خود در امان پایتخت اردن را که به‌مدت یک سال تعطیل کرده بود، دوباره بازگشایی کرد و رهبران گروه‌های مسلح مخالف دولت در جنوب سوریه را به جلسه فوری دعوت کرد. در اثنای همه تحولاتی که در جنوب سوریه رخ می‌داد، اردن و اسرائیل بیش از انتظار سکونت و آرامش خود را حفظ کردند و رفتار محتاطانه‌ای از خود نشان دادند. جو ماکرون تحلیلگر آمریکایی در این خصوص اظهار داشت: «روسیه به اردن و اسرائیل تضمین‌های لازم در خصوص حفظ منافع آن‌ها را داده بود».
نقشه اسرائیل برای جنوب سوریه
اسرائیل از زمان آغاز بحران سوریه از مارس 2011 تا به امروز تحولات جنوب سوریه را از نزدیک دنبال می‌کند. فعالیت‌های اسرائیل از سال 2011 در جنوب سوریه می‌تواند تجلی تجربه‌های این رژیم در جنوب لبنان در دوران جنگ داخلی لبنان باشد. اسرائیل در جریان جنگ داخلی لبنان که در سال 1975 آغاز شده بود، تحولات جنوب لبنان را از نزدیک دنبال می‌کرد و نقشه اشغال خود در این منطقه را بدون مواجه شدن با مقاومت مردمی پیاده می‌کرد. اسرائیل از یک طرف کمک‌های بشردوستانه به جنوب لبنان می‌فرستاد و از طرف دیگر از سعد حداد فرمانده ارتش جنوب لبنان حمایت می‌کرد.
سعد حداد سرگرد مسیحی ارتش آزاد لبنان بود که با حمایت اسرائیل از ارتش آزاد لبنان جدا شد و ارتش جنوب لبنان را تشکیل داد. ارتش حداد و نیروهایش کمک کردند تا اسرائیل با 25 هزار نیرو و با پشتیبانی جنگنده‌هایش 10 درصد از اراضی لبنان را در 14 مارس 1978 اشغال کند.
اسرائیل از تجربه‌هایی که از حضورش در جنوب لبنان از سال 1975 تا خروجش در سال 2000 به‌دست آورده بود، از سال 2011 تا به امروز در جنوب سوریه استفاده کرده است. همان‌گونه که اسرائیل در جنگ داخلی لبنان کمک‌های بشردوستانه به مردم غیرنظامی در جنوب لبنان انجام می‌داد، از سال 2011 کمک‌هایی از قبیل غذا، پوشاک، پتو و... از طریق واسطه‌های خود در وزارت خارجه اسرائیل برای مردم جنوب سوریه می‌فرستد.
در مطبوعات اسرائیل خبرهای زیادی مبنی بر اقدامات رژیم صهیونیستی در جنوب سوریه از طریق لیدرهای مخالفان دولت سوریه به‌نام‌های کمال لبوانی و ایسام زیتون انجام می‌گیرد. مطبوعات اسرائیل از رفت‌وآمدهای مداوم کمال لبوانی به وزارت خارجه رژیم صهیونیستی خبر داده‌اند. مطرح بودن نام ایسام زیتون در جلسه سالیانه کنفرانس هرتزلیا که یکی از مهم‌ترین رویداد امنیتی اسرائیل در سال 2016 بود، قابل تأمل است. کمال لبوانی در آوریل 2014 در مصاحبه با سایت Walla که منتسب به موساد است، گفته بود: با اسرائیل دارای منافع مشترک هستیم و حضور آن‌ها در بلندی‌های جولان بایستی ادامه پیدا کند».
وی همچنین یک ماه بعد در مه 2014 پس از حضور در وزارت خارجه اسرائیل، در یک کنفرانس خبری اعلام کرد: «اسرائیل دشمن ما نیست بلکه در مبارزه با رژیم اسد می‌تواند متحد ما باشد. در صورت کمک‌های مالی و نظامی اسرائیل، می‌توانیم از حق خود در مورد بلندی‌های جولان صرف‌نظر کنیم». این سخنان لبوانی، نقشه اسرائیل برای جنوب لبنان و کمک‌های آن‌ها به مخالفان دولت سوریه را آشکار می‌کند.
مقاومت و بلندی‌های جولان
در کنفرانس بین‌المللی حمایت از انتفاضه فلسطین در تهران در فوریه 2017، شاهد ایجاد صفحه جدید از اتحاد گروه‌های مقاومت علیه اسرائیل بودیم. حضور رمضان عبدالله شَلَح دبیرکل جنبش جهاد اسلامی فلسطین و صالح عروری نائب‌رئیس دفتر سیاسی حماس در این کنفرانس، اهمیت به‌سزایی به آن داده بود.
از نتایج ملموس کنفرانس این بود که در صورت تجاوز نظامی اسرائیل به فلسطین، حزب‌الله از جنوب لبنان جبهه جدیدی علیه رژیم صهیونیستی آغاز خواهد کرد و اگر اسرائیل جنگ جدید علیه لبنان آغاز کند، حماس، جهاد اسلامی و دیگر گروه‌های مقاومت فلسطینی حمله به اسرائیل را از غزه آغاز خواهند کرد. همچنین قرار شد که سومین جبهه جنگ علیه اسرائیل از جولان انجام بگیرد.
این همکاری جنبش حزب‌الله و جنبش‌های مقاومت فلسطینی، جنوب سوریه را بیش از پیش به نقطه استراتژیک تبدیل می‌کند. جنبش حزب‌الله و ایران به‌خلاف ترکیه از آغاز بحران سوریه تحولات جنوب سوریه را از نزدیک دنبال می‌کردند و راه‌های سازمان‌دهی نیروهای نظامی بومی در این منطقه را بررسی می‌کردند.
پس از اینکه داعش به نقطه پایان خود در سوریه رسید، دونالد ترامپ رئیس‌جمهور آمریکا و دیگر مسئولان این کشور، حضور ایران در سوریه را به بحث روز دنیا تبدیل کرده‌اند و دلیل آن هم نگرانی آن‌ها از تحولات جنوب سوریه بود. ایران نیز خواهان استفاده از تیپ فاطمیون و تیپ زینبیون در عملیات جنوب سوریه بود.
جنوب سوریه؛ آمریکا، روسیه و اسرائیل
آمریکا با آغاز عملیات نظامی علیه داعش در جنوب سوریه و در نزدیکی‌های مرز اردن، قصد داشت که تحولات جنوب سوریه را بر اساس منافع اسرائیل رقم بزند. مقامات روسیه از زمان حضور نظامی این کشور در سوریه از سال 2015 تا به امروز در دیدارهای خود با بنیامین نتانیاهو نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی به اولین موضوعی که اشاره می‌کردند این بود که "نخواهیم گذاشت که جنوب سوریه به تهدیدی علیه اسرائیل تبدیل شود".
روسیه به تل‌آویو تضمین داده است که جنوب سوریه تهدیدی برای امنیت اسرائیل نخواهد بود و از خاک سوریه هیچ حمله‌ای به اسرائیل نخواهد شد. اسرائیل از سال 2015 تا به امروز بارها خاک سوریه را توسط جنگنده‌ها و موشک‌هایش بمباران کرده است. اسرائیل، چندین بار به فرماندهان حزب‌الله و نیروهای مسلح حامی دولت بشار اسد و تجهیزات نظامی آن‌ها در جنوب سوریه حمله کرده است.
این حملات، یا با آگاهی روسیه انجام می‌شد و یا با سکوت این کشور همراه می‌شد. انهدام یک فروند جنگنده اف‌ــ16 اسرائیلی توسط پدافند هوایی ارتش سوریه در فوریه 2018، پیام روشنی از طرف دمشق به تل‌آویو در مورد تحولات جنوب سوریه بود و سرنوشت این منطقه را روشن کرد.
این تحولات در جنوب سوریه منجر شد تا اسرائیل خواستار حضور نیروهای حافظ صلح سازمان ملل از ماه مارس سال جاری در خط مرزی بلندی‌های جولان اشغالی با سوریه شود. دیدار دیوید ساترفیلد معاون وزیر خارجه آمریکا در ماه فوریه با نیروهای حافظ صلح سازمان ملل در کمپ زیوانی بلندی‌های جولان ناشی از تحولات مهم رخ‌داده در جنوب سوریه بود. با افزایش تحرکات میدانی در جنوب سوریه، تدابیر نظامی و امنیتی اسرائیل در بلندی‌های جولان افزایش یافته است.
اسرائیل در ماه مارس مانورهای نظامی بر اساس سناریوهای مختلف جنگی انجام داده است. این مانورهای نظامی پیامی روشن به روسیه بود تا برای جلوگیری از حمله اسرائیل به سوریه، اقدامات لازم در سوریه را انجام دهد. روسیه به‌منظور جلوگیری از رودررو شدن نیروهای ارتش سوریه با رژیم صهیونیستی در جولان و قنیطره تدابیر لازم را در نظر گرفته است و حتی الکساندر ایوانوف سخنگوی پایگاه نظامی حمیمیم روسیه در سوریه اعلام کرده بود که "اجازه هرگونه عملیات نظامی در جنوب سوریه را نخواهیم داد".
از دیگر تحولات اخیری که رخ داده است و توجه‌ها را به خود جلب کرد، نفوذ و تأثیرگذاری دولت دمشق از طریق حزب‌الله بر شبه‌نظامیان بومی آموزش‌دیده در مناطق جنوب سوریه است.
دولت سوریه شبه‌نظامیان جنوب سوریه را با نام «سپر وطن» و «شاهین‌های قنیطره» سازمان‌دهی کرده است. این شبه‌نظامیان در قنیطره، درعا و حومه دمشق حضور دارند. این نیروها همچنین در منطقه موسوم به 99 هم حضور دارند که فاصله این منطقه تا منطقه جولان اشغال‌شده توسط صهیونیست‌ها فقط 3 کیلومتر است.
گروه‌های مسلح مخالف دولت سوریه در جنوب سوریه برای موفقیت در جنگ احتمالی با ارتش سوریه به حمایت‌های منطقه‌ای و بین‌المللی قدرت‌های خارجی نیاز دارند.
با توجه به اختلاف و چنددستگی بین گروه‌های مسلح مخالف دولت سوریه در جنوب این کشور و حتی درگیری این گروه‌ها در ماه ژانویه در شرق درعا، اگر حمایت‌های خارجی از این گروه‌ها صورت نگیرد، ارتش سوریه می‌تواند به‌راحتی به نتایج مورد انتظار خود در جنوب سوریه دست یابد.
اردن از تحولات جنوب سوریه به‌شدت نگران است. این کشور که دارای روابط دیپلماتیک با اسرائیل است به‌خاطر منافع مشترک با این رژیم در جنوب سوریه، متحد با این کشور حرکت می‌کند و حتی واکنش جدی به اقدام رژیم صهیونیستی در ماه آگوست 2017 مبنی بر تعطیل کردن عبادت در مسجد الاقصی، نداشت.
اسرائیل همانند ترکیه و اردن به‌روی گروه‌های مسلح مخالف دولت سوریه نفوذ ندارد، به همین خاطر، حرکت مشترک اسرائیل با اردن در جنوب سوریه می‌تواند در تحولات این منطقه تأثیرگذار باشد.
رمضان بورسا، نویسنده و پژوهشگر ترک
انتهای پیام/*
