آذربایجان‌شرقی|ورزقان؛ سرزمین جنگل‌های گمشده و دژهایی به قدمت تاریخ +تصاویر
شهرستان ورزقان به‌عنوان یکی از شهرهای شمالی استان که در میان جنگل‌های ارسباران و رودهای متعدد این ناحیه قرار گرفته است، جایگاه خاصی در زیبایی‌های طبیعی و جاذبه‌های گردشگری استان دارد.
به گزارش خبرگزاری تسنیم از ورزقان، باوجود آنکه گردشگری آذربایجان شرقی بیش از هر چیزی با آثار تاریخی تبریز، به خصوص بناها و خانه‌های تاریخی زیبای برجای مانده از دوران صفوی و قاجار شناخته می‌شود اما نباید از شهرهای دیگر و به خصوص طبیعت آن‌ها غافل شد.
شهرستان ورزقان اما به عنوان یکی از شهرهای شمالی استان که در میان جنگل‌های ارسباران و رودهای متعدد این ناحیه قرار گرفته است، جایگاه خاصی در زیبایی‌های طبیعی و جاذبه‌های گردشگری استان دارد که در رویداد گردشگری تبریز 2018 هم هر کدام از شهرستان‌ها در آذربایجان شرقی سهم و نقش ویژه‌ای در جذب گردشگر داخلی و خارجی ایفا خواهند کرد.
برکه‌ای که جاری است؛ آبشاری بزرگ در دل کوه
آبشار «گل آخیر» (گل آخؤر) یکی از زیباترینِ جاذبه‌های طبیعی آذربایجان است که در روستایی به همین نام، از توابع دهستان ارزیل بخش خاروانا شهرستان ورزقان واقع شده و 60 کیلومتر با مرکز شهرستان فاصله دارد.
گل آخیر که در ترکی آذربایجانی به معنای برکۀ جاری است، در میان اهالی منطقه به چرنا مشهور است و از 3 چشمه آب بسیار خنک که از دل کوه‌های بالادست روستا می‌جوشند، به وجود می‌آید و پس از استفاده برای آبیاری زمین‌های کشاورزی، از آبشاری با ارتفاع بالا به صورت بسیار زیبا و با طنین خروشان پایین می‌ریزد و محیط زیبایی را به وجود می‌آورد.
آبشار گل آخیر 10 متر ارتفاع دارد و آب جاری در آن پس از طی مسیری طولانی از بین دره‌های سرسبز و نهایتاً گذر از روستای ارزیل به رود طرزم می‌پیوندد و رود بزرگ و پرآبی را تشکیل می‌دهد و به سمت روستاهایی حاجیلار و کبود گنبد حرکت می‌کند.
در نزدیکی این آبشار برخی امکانات رفاهی برای استقبال از گردشگران مانند آلاچیق، آب آشامیدنی، بوفه عرضه مواد غذایی و سرویس‌های بهداشتی فراهم شده است.
اما آبشار گل آخیر تنها زیبایی این منطقه نیست. بلکه کوه‌های سلطان سنجر و به ویژه قله‌های جلا داغی و کمی دورتر از آن، قره قوچ با ارتفاع 3255 متری از سطح دریا و با طبیعت کاملاً سرسبز و ییلاقی، محیطی کاملاً بکر و به دوراز هیاهوی زندگی شهری را پدید آورده است.
چیچکلی؛ قلب سبز ورزقان
منطقه «چیچکلی» دیگر ناحیه ییلاقی و بکر این منطقه است و کوه‌هایی سراسر پوشیده از درختان و گیاهان مختلف را شامل می‌شود. چیچکلی به معنای گلستان یا جای دارای گل‌های فراوان است و همان طور که از نامش برمی آید، به ویژه در ماه‌های بهاری محل رویش گل‌ها و نازبوهای گوناگون است.
همین پوشش گیاهی و محیط نسبتاً خنک آن باعث شده است این محل، زیستگاه حیواناتی مانند گراز، خرس قهوه‌ای، شغال و پرندگانی ازجمله کبک و عقاب و حتی در فصل مهاجرت، برخی پرندگان آبزی همچون اردک سرسبز و خوتکا باشد.
چیچکلو که به قلب سبز ورزقان مشهور است، به عنوان منطقه نمونه گردشگری تعیین شده است و همانند گل آخور در بخش خاروانا واقع شده و 35 کیلومتر با ورزقان فاصله دارد.
دژ 6500 ساله
زیبایی‌های ورزقان و شهر کوچک تابعه‌اش خاروانا، محدود به طبیعت نمی‌شود. این منطقه چندین بنای تاریخی و ازجمله چند قلعه را در دل خود جای داده است. قلعه «جوشین» قلعه‌ای است در 6 کیلومتری دهستانی به همین نام که در میان ورزقان و خاروانا بنا شده و در آن آثاری مربوط به دوره‌های گوناگون تاریخ، از6500 ساله پیش تا قرون اولیه اسلام یافت شده است.
این دژ بر بالای قله‌ای به ارتفاع 1800 متر ساخته شده و هنوز آثاری از حوضچه‌های جمع آوری آب باران یا آسیاب که روزگاری مورد استفاده ساکنان آن بوده برجای مانده است. با توجه به وضعیت صخره‌ای که قلعه روی آن قرار دارد، صعود به آن اندکی سخت است بااین حال توقف و استراحت در چمن زارهای اطراف آن خالی از لطف نیست.
میراث اشکانی
آغجه قلعه که در ترکی به معنای قلعه سفید است، دیگر بنای باستانی متعلق به عهد اشکانی در منطقه ورزقان است که 50 کیلومتر با این شهر فاصله دارد. از سنگ‌های لاشه‌ای تیشه‌ای ساخته شده و ملات دیواره و برج‌ها از ساروج سفیدرنگی است که در ترکیبات آن آهک بکار رفته است بنای آن در قیاس با جوشین، سالم‌تر است و هم اکنون 8 برج مدور نیم استوانه‌ای و 11 دیواره سنگی از آن باقی مانده است. آغجه قلعه بر روی تپه‌ای بلند واقع شده که از 3 جهت به پرتگاه‌ها و دره‌های جنگلی مشرف می‌شود و یک سوی آن تپه‌ای کم شیب است که بر روی آن پله‌هایی برای ورود به قلعه قرار داشت که امروزه از بین رفته است. 5 برج از 8 برج قلعه در همین قسمت جنوبی قرار دارند و به نظر می‌رسد متصل به 3 برج دیگر بوده و نگهبانان بر روی آن‌ها گشت و دیدبانی می‌کرده‌اند.
بااین حال از قسمت شمالی آن چیز زیادی به روزگار ما نرسیده و فقط می‌توان بقایای درگاه و دروازه ورودی آن را دید. قسمت‌هایی از دیوارهای مستحکم قلعه اما با گذشت قرن‌ها کماکان برجای هستند و همگی در عرض 2 متر با ارتفاع 4 متر قابل مشاهده‌اند.
هرچند قدمت این قلعه به استناد سنگ لاشه و ملات ساروج به دوره اشکانیان می‌رسد اما آجرهای خشتی و ملات گچ نشانگر این است که به ترتیب در دوره‌های ساسانی و بعد از اسلام نیز ساخت وسازهایی در قلعه صورت گرفته است.
گنبد اللّه اللّه
گنبد اللّه اللّه اثری متعلق به عصر ایلخانی یا صفوی است که در داخل گورستان قدیمی روستای گوی گنبد (گنبد کبود) از توابع خاروانا واقع شده است. این بنا که تقریباً هم زمان با گنبد اللّه اللّه بقعه شیخ صفی در اردبیل ساخته شده، ازنظر ظاهری هم به آن شباهت دارد. علت شهرتش به این نام هم وجود تزئینات فیروزه‌ای اسماء مقدس الله و محمد در جای جای نمای ساختمان است.
این مقبره دایره‌ای شکل 75/4 متر قطر دارد. در دوطبقه که شامل سردابه و طبقه اول ساخته شده و گنبدهای طبقه فوقانی از بین رفته است اما کتیبه‌ها و اسلیمی‌های حاشیه درب‌های چهار طرف طبقه اول با کاشی معرق است که هنوز سالم برجا مانده‌اند.
گنبد اللّه اللّه با شماره 2515 در تاریخ 1/9/1378 در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.
جنگل‌های زیبای هفت چشمه
هفت چشمه در 50 کیلومتری شمال ورزقان و در مسیر جاده ارتباطی منتهی به معدن مس سونگون، بعد از روستای خوینه رود و آغجه قلعه قرار گرفته است و شامل جنگل‌هایی انبوه با علفزارهایی سرسبز است. هفت چشمه هم مانند چیچکلو به عنوان منطقه نمونه گردشگری شناخته می‌شود.
انواع درختان جنگلی مثل آلوچه‌های وحشی که در تابستان میوه می‌دهند در این ناحیه قابل مشاهده است. گفته می‌شود درگذشته 7 چشمه از این جنگل‌ها گذر داشته اما امروزه فقط 3 چشمه باقی مانده است که به زیبایی این محیط بکر اضافه می‌کند.
تختگاه سرکرده مخالفان مشروطه
خانه تاریخی امیرارشد که در روستای آبخوره در 12 کیلومتری غرب ورزقان قرار گرفته، بنایی متعلق به اواخر دوره قاجار است. در دوطبقه به وسعت یک هزار و 100 مترمربع با بدنه سنگی، سقف طبقه همکف آجری و با طاق‌های آهنگ متقاطع بنا شده و به همین دلیل در بین اهالی به داش عمارت (عمارت سنگی) معروف است.
این خانه متعلق به سام خان معروف به امیرارشد قراجه داغی از وابستگان حکومت قاجار است که از مخالفان جریان مشروطیت به شمار می‌رفت. معماری خانه را مهندسی روس به نام کرسنسکی بر عهده داشته و سازمان میراث فرهنگی آن را در سال 78 ثبت ملی و مورد تعمیر قرار داده است. خانه امیرارشد در داخل باغی زیبا قرار دارد که در نوع خود کم نظیر است و گهگاهی جشنواره‌های مختلف در آن برگزار می‌شود.
جنگل‌های گمشده
مسیر این جنگل‌ها دسترسی به این جنگل‌ها از راه معدن مس سونگون و نهایتاً روستای خوینه رود است. پس ازآن به دلیل صعب العبور بودن بایستی ادامه راه را پیاده پیمود. این جنگل‌ها را کوهنوردان با نام «حسنو مشه سی» می‌شناسند و علت معروف شدن به پیر داوود، وجود بقعه‌ای مربوط به شخصی به همین نام است که گویا درگذشته فردی عابد و زاهد بوده و در دل جنگل‌ها زندگی می‌کرده است.
مسیر سخت پیر داوود باعث شده کم‌تر شناخته شود و درنتیجه کاملاً بکر و طبیعی باقی بماند. غالب مسافران این منطقه کوهنوردانی هستند که به صورت گروهی و با تجهیزات وارد جنگل‌ها می‌شوند. این ناحیه سراسر پوشیده از گیاهان و درختان مختلف است و اگر در تابستان به آن سفر کنید، می‌توانید انواع بلوط، ازگیل، تمشک، زرشک و انگور را در آن ببینید. آرامگاه پیر داوود نیز در میان این جنگل‌ها قرار دارد و درگذشته محل ادای نذر اهالی منطقه بوده است.
این‌ها فقط بخشی از زیبایی‌های منطقه ورزقان هستند. ده‌ها جاذبه طبیعی و تاریخی دیگر همچون یخچال طبیعی کرویق، روستای تاریخی حماملو، برج کیقال، کاروان سرای عباسی فرازین و ... در این منطقه کم‌تر شناخته شده وجود دارند که شاید مشاهده و بازدید از همه آن‌ها نیازمند چندین روز اقامت در این شهرستان باشد.
انتهای پیام/ش
