نیمه‌ی پُر| ایران در زمره پنج قدرت نوظهور فناوری فضایی/ از پرتاب موفق ماهواره "امید" تا "فجر"

به گزارش خبرنگار علمی باشگاه خبرنگاران پویا؛ تلاش بلند‌مدت و فرا‌ملی دانشمندان کشورمان برای دستیابی به فناوریهای فضایی پس از انقلاب اسلامی با موفقیتهای چشمگیر و بازتابهای جهانی همراه بوده به‌نحوی که براساس اعلام مسئولان سازمان فضایی، کشورمان در زمره پنج قدرت نوظهور فضایی دنیا قرار گرفته است.

ارتقاء جایگاه ایران در عرصه فناوری فضایی و پیوستن کشورمان به جمع کشورهای دارای چرخه کامل فناوری فضایی همچنین موفقیت در زمینه طراحی، ساخت و پرتاب ماهواره و نیز ساخت ایستگاه‌های زمینی از جمله اقدامات افتخارآفرین است.

توسعه این فناوری از 25 سال گذشته شکل جدی به خود گرفت و کشورمان توانست به دانش ساخت ماهواره‌های کوچک و دانشجویی، سنجش از دور و نیز ماهواره‌برهای داخلی دست یابد و هم‌اکنون پتانسیلهای خوبی را برای رسیدن به هدف‌گذاری نهایی که همان اعزام انسان به فضا است در اختیار دارد.

بر اساس اعلام قبلی اتحادیه جهانی مخابرات، ایران در زمره پنج قدرت نوظهور فناوری فضا و جایگاه اول منطقه است حتی به‌زعم این اتحادیه، ایران جزو پرسرعت‌ترین کشورها در دستیابی به این دانش است.

امیدبخشی «امید» به ایرانیان

ماهواره «امید» نخستین ماهواره ساخت ایران است که تمام تجهیزاتش در سازمان فضایی ایران طراحی و تولید شد؛ این ماهواره نهایتاً 14 بهمن 1387 از طریق نخستین «ماهواره‌بر سفیر» در مدار زمین قرار گرفت و از آن روز به بعد چهاردهم بهمن ماه به‌عنوان «روز ملی فناوری فضایی» در تقویم نامگذاری شد.

این ماهواره در هر 24 ساعت 15 بار به دور زمین می‌چرخید و گزارشهای دورسنجی به مرکز فضایی ایران می‌فرستاد؛ این ماهواره با هدف برقراری ارتباطات متقابل ماهواره و ایستگاه زمینی، تعیین مشخصات مداری و دورسنجی مشخصات زیرسامانه‌ها در مدار زمین قرار داده شد.

محمد جواد آذری جهرمی؛ وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات در روز ملی فناوری فضایی امسال با بیان اینکه سه ماهواره در نوبت پرتاب به فضا قرار دارد، اظهار کرد: در کشور ظرفیت‌های خوبی وجود دارد و در حوزه ماهواره سنجشی و مخابراتی در حوزه تحقیق و پژوهش پیشرو هستیم به‌طوری که سه ماهواره در مراحل پایانی برای پرتاب و قرارگیری در مدار هستند و یک ماهواره نیز آماده پرتاب داریم.

وزیر ارتباطات افزود: ان‌شاءالله جوانان ما در دانشگاه شریف بتوانند نتیجه و دستاورد خود را ببینند؛ این ماهواره که با اهداف پژوهشی و سنجشی آماده قرار گرفتن در مدار است، دستاورد نخبگان داخلی به‌حساب می‌آید.

ماهواره «رصد» فضایی در اختیار ایران

به گزارش تسنیم، بعد از ماهواره امید، ماهواره «رصد» دومین ماهواره ایرانی بود که توسط موشکهای حامل ایرانی در تاریخ خرداد 1390 به فضا فرستاده شد؛ این ماهواره همچنین نخستین ماهواره تصویربرداری ایران محسوب می‌شود.

براساس مشخصات اعلامی از سوی سازمان فضایی ایران، اغلب زیرسیستمهای اصلی یک ماهواره بزرگ در «رصد» موجود بوده که از جمله آنها می‌توان به سیستمهای مدیریت توان، سلولهای خورشیدی، کنترل وضعیت، محموله اکتیکی، GPS، مدیریت داده و فرامین روی بورد، گیرنده و فرستنده روی بورد، فرستنده رنجینگ و کنترل دما اشاره کرد.

پرتاب «نوید» بر تاج آسمان

چندی نگذشت که مرکز تحقیقات ماهواره‌ای دانشگاه علم‌وصنعت به ایرانیان «نوید» پرتاب ماهواره به فضا را داد و بر این اساس سومین ماهواره ایرانی در بهمن ماه 1390 به فضا رفت.

مأموریت «نوید» تصویربرداری از زمین با وضوح تصویر 750 متر مبتنی بر روش جاروبی و به‌صورت تک‌باند بود.

ارتباط این ماهواره با ایستگاه زمینی از طریق سه فرستنده و گیرنده در باندهای وی‌اچ‌اف و یواچ‌اف برقرار شد و تأمین انرژی آن نیز توسط صفحات خورشیدی نصب‌شده بر بدنه جانبی سازه ماهواره کنار باتری و بهره‌گیری از تنظیم‌کننده‌ها و مبدلهای ولتاژ صورت گرفت.

ماهواره نوید سوار بر یک موشک فضایی سفیر ارتقاءیافته به مدار زمین پرتاب شد و پس از انجام مأموریت اصلی خود به زمین بازگشت.

شکستن سکوت با پرواز «فجر»

اسفند ماه سال 1393 نیز پس از اینکه مدتها خبری از فعالیتهای جدی فضایی در ایران نبود، ماهواره «فجر» وارد جو زمین شد و به‌یک‌باره توجه بسیاری را به خود جلب کرد.

موفقیت ماهواره فجر در ارتقای مداری می‌توانست یک گام بسیار مهم برای ارسال ماهواره‌های سنگین‌تر و کاربردی آینده برای کشور به‌حساب آید؛ با پرتاب ماهواره فجر توسط ماهواره‌بر ایرانی، توانمندی ایران در تزریق ماهواره به مدار برای چندمین بار در میدان عمل اثبات شد.

از موفقیت در پرتاب ماهواره فجر که بگذریم، شواهد مختلف نشان می‌دهد که این ماهواره کمتر از یک ماه در مدار باقی مانده و عمر مداری آن بسیار کمتر از میزان مورد انتظار بوده است در حالی که اعلام شده بود ماهواره فجر 1.5 سال در مدار باقی خواهد ماند.

پایگاه‌های مستقل اینترنتی گزارش داده‌اند که این ماهواره در تاریخ 26 فوریه 2015 / 6 اسفند 1393 سقوط کرده است؛ نزول مداری سریع این ماهواره نشان از عملکرد نادرست سیستم پیشرانش و رانش‌زاهای ماهواره‌ای داشت.

در یک مأموریت فضایی مثل پرتاب ماهواره یا فضاپیما، مراحل و فازهای مختلفی تعریف می‌شود؛ از این مراحل می‌توان به پرتاب، قرارگیری در مدار اولیه، ارتقای مداری یا حرکت به مقصد نهایی، انجام فعالیت پیش‌بینی شده در حین مأموریت یا در مقصد نهایی و خروج از مدار یا بازگشت را عنوان کرد.

هر کدام از این مراحل نیز می‌تواند بخشهای مختلفی داشته باشد؛ در چنین مأموریتهایی ممکن است در مراحل یا بخشهای مختلف مأموریت اتفاقی خلاف انتظار رخ داده و موفقیت کامل به‌دست نیاید.

پایان عمر مداری ماهواره فجر نیز نشان می‌دهد که مراحل پرتاب و قرارگیری آن در مدار اولیه موفقیت‌آمیز بوده و در مرحله ارتقای مداری با عدم موفقیت مواجه شده است.

با این حال به‌دلیل اینکه در یک مأموریت فضایی، مرحله پرتاب و قرار دادن محموله در مدار اولیه، اهمیت بسیاری دارد، عدم موفقیت نیز در این مراحل بیشتر مورد توجه قرار گرفته و مشهورترین ناکامیهای فضایی نیز در همین مراحل رخ داده است.

حکایت حال «تدبیر»، «پیام»، «دوستی» و «نوید»

به گزارش تسنیم، سال گذشته نیز رئیس دانشگاه علم‌وصنعت ایران خبر از تکمیل فاز طراحی و ساخت ماهواره تدبیر در  این دانشگاه داد و گفت: این ماهواره با توجه به نوع موشک و پرتابگری که برای آن در نظر می‌گیرند در نوبت پرتاب قرار دارد؛ هم‌اکنون قرارداد جدیدی برای ساخت ماهواره‌هایی با ظرفیت فنی بالاتر در این دانشگاه منعقد شده است زیرا ساخت ماهواره‌هایی با این ظرفیت دیگر امری عادی محسوب می‌شود.

محمدعلی برخورداری با بیان اینکه "در زمینه ساخت ماهواره‌های دانشگاهی که بالاترین ماهواره‌های موجود در کشور هستند، شرایط خوبی داریم و دانش فنی این ماهواره‌ها در حال توسعه است"، گفت: حدود 80 محقق در پژوهشکده ماهواره دانشگاه علم‌وصنعت در حال فعالیت روی پروژه‌های ماهواره‌ای که سفارش کار آن داده شده است، هستند.

به گزارش تسنیم، قریب به 80 کشور در سراسر جهان در زمینه فناوری فضایی فعالیت می‌کنند و بسیاری از آنها در این حوزه پیشرفتها و دستاوردهای قابل توجهی نیز داشتند؛ با وجود این، تنها 10 کشور از توانایی پرتاب ماهواره به مدار برخوردار هستند که یکی از آنها جمهوری اسلامی ایران است.

نکته قابل توجه این است پس از آنکه در یازدهم بهمن سال 91 نخستین محموله زیستی حامل موجود زنده با موفقیت به فضا پرتاب شد، این موفقیت توانست ایران را در جمع 15 کشور نخست دنیا در زمینه این موفقیت فضایی جای دهد.

دومین موجود زنده نیز در مهر ماه سال 1393 توسط دانشمندان فضایی کشورمان به فضا پرتاب شد و با موفقیت به زمین بازگشت که این را می‌توان گامی دیگر در راستای نزدیک شدن به پروژه اعزام انسان به فضا عنوان کرد.

اما فعالیت و کار متخصصان داخلی این حوزه به همین‌جا ختم نمی‌شود و با توجه به اینکه دانشجویان کشور در حال حاضر با یکدیگر مسابقه گذاشته و طراحی و ساخت ماهواره انجام می‌دهند، امیدواریم ماهواره «پیام» که در دانشگاه صنعتی امیرکبیر طراحی و ساخته شده و دارای مأموریت تصویربرداری پایشی با دقت بهتر از ٤� متر در طیفهای رنگی و پانکروماتیک و ذخیره و ارسال پیغامهای کاربران و سنجش تشعشعات فضایی است، تا پایان سال با پرتابگر بومی به فضا پرتاب شود.

علاوه بر این، ماهواره‌های «دوستی» دانشگاه صنعتی شریف و «ناهید» پژوهشکده سامانه‌های ماهواره پژوهشگاه فضایی ایران نیز هرچند وعده‌های بسیاری بر سر پرتابشان به فضا داده شده اما همچنان در نوبت پرتاب قرار دارند.

بنابراین فناوریهایی که در نظام طاغوت کسی جرأت و اجازه فکر کردن به آنها را نداشت، امروزه به‌عنوان فناوریهای راهبردی در نظام اسلامی به‌کار گرفته می‌شود و توسعه ماهواره‌ای و مداری در دستور کار کشور است.

انتهای پیام/*