چشم انصاف رایانی؛ آرامش، راهکار و سکوت فرهاد
رایانی مخصوص پس از برنامه سراسر انتقادی و البته عصبی هفته گذشته «چشم شب روشن»، شب گذشته در کنار رحمت امینی از آسیب‌های فجر گفت و راهکارهایی برای بهبود آن ارائه داد.
به گزارش خبرنگار فرهنگی باشگاه خبرنگاران پویا، هفته گذشته، برنامه «چشم شب روشن» با اجرای مهرداد رایانی مخصوص به محل جدل و بحثی تبدیل شد تا برخی رایانی را به متهم به جوسازی و فضاسازی علیه جشنواره 36 فجر کنند. رفتار نسبتاً عصبی رایانی مخصوص در خلال برخی نقدهای درست از جانب او و مهمانانش فضا را به سمتی می‌برد تا برخی بگویند او در زمان حضورش در فجر چرا چنین رویکردی نداشته است. برای مثال او در حالی از حضور آثار خارجی انتقاد می‌کرد که در دوره حضور رایانی در دفتر بین‌الملل رکورد آثار خارجی شکسته می‌شود.
با این حال در فضای مجازی این مدیر سابق در اداره کل هنرهای نمایشی با برخی منتقدان خود وارد گفتگوی جدلی می‌شود. سایت مشرق‌نیوز در حرکتی عجیب رایانی مخصوص را متهم به دوتابیعتی بودن می‌کند و این مسئله را عامل خروج او از دفتر بین‌الملل اداره کل هنرهای نمایشی می‌پندارد. این مطلب با واکنش رایانی مخصوص همراه است و در جوابیه‌ای این مسئله را تکذیب می‌کند. اگرچه هر دو مطلب واجد اسناد لازم برای اثبات است.
مهمتر آنکه در این گیرودار مهرداد رایانی مخصوص که خود در فضای مجازی درباره «چشم شب روشن»های خود خبررسانی می‌کند، چند روز پیش از آغاز برنامه خود نام مهمانان و البته موضوع بحث را اعلام می‌کند. حضور غلامحسین دولت‌آبادی که همکار همیشگی آراز بارسقیان است و به نوشتن نقدهای تند علیه جریان موسوم به دایره 10 مشهور شده است، بحث‌برانگیز می‌شود. حتی حضور رحمت امینی نیز قابل‌توجه بود؛ چرا که او نیز در فضای مجازی نسبت به جشنواره انتقادهای صریحی داشته است.
به نظر همه چیز برای تکرار برنامه پیشین آماده است؛ اما مخاطبان شب گذشته با رویکرد متفاوتی روبه‌رو بودند. در حالی که توپ دولت‌آبادی پر بود و او به جریان موسوم به دایره 10 چندین بار حمله کرد؛ اما رایانی مخصوص در بیشتر موارد در اصلاح گفتار دولت‌آبادی کوشش کرد و با وارد شدن به مسئله از منظر تاریخی برخی موارد را پاسخ داد. می‌توان گفت رفتار رایانی مخصوص در کنار شیوه بیان مسائل از جانب رحمت امینی آرام، منصفانه و به دور از قضاوت شخصیت افراد بود. امری که در برنامه گذشته رخ نداد. حتی این برنامه به نوعی تبدیل به برنامه حمایتی از مهدی شفیعی بدل شد؛ نکته‌ای که در روزهای اخیر کمتر رخ داده بود و مهدی شفیعی به سبب پذیرش مسئولیت حذف روز عقیم، متهم اصلی یک رویداد ناگوار نامیده شد.
نادیده گرفته شدن استان‌ها
بخش نخست صحبت‌های برنامه شب گذشته «چشم شب روشن» به مسئله تئاتر استان و تهران اختصاص یافت. سال گذشته در جشنواره فجر سهم استان‌ها از سهم تئاتر تهران پیشه گرفت تا فضا به سمت عدالت اجتماعی در تئاتر پیش رود؛ اما در جشنواره فرهاد مهندس‌پور همه چیز دگرگون شد. این در نشست خبری از او نیز انتقاد چرا بخش مهمی از جدول به افرادی اختصاص یافته که منتسب به برخی جریان‌ها هستند. او هیچگاه به این پرسش پاسخ نداد و در نهایت گفت کسی به او منتسب نیست.
رحمت امینی که مدعی بود به سه رأس در تئاتر باور دارد که یک رأس آن استان‌ها هستند، اظهار داشت که تهران نیز یکی از استان‌های ایران است و لذا باید سهم استان‌ها در جشنواره بیشتر باشد. او با وضع موجود مخالفت کرد و از جشنواره منطقه‌ای که در دوره سعید اسدی حذف شد، دفاع کرد و آن را عامل مرکززدایی دانست.
وی در بخشی از صحبت‌هایش نیز از عدالت استانی می‌گوید.
دولت‌آبادی نیز در این باره به دایره 10 اشاره کرد و این پرسش را مطرح کرد که چرا برای انتخاب آثار خارجی سفرهای صورت گرفته ولی برای تماشای آثار استانی به دیدن فیلم اکتفا شده است. البته این گفته دولت‌آبادی با واکنش رایانی مواجه شد که اطلاعاتی درباره سفرهای خارجی وجود ندارد و نمی‌توان قضاوت کرد.
دولت‌آبادی همچنین ادعا کرد که همه چیز معطوف به خصوصی‌سازی تئاتر در استان‌هاست که بدون حضور دایره 10 ناممکن است و او از تماشاخانه هامون با مدیریت حسن معجونی مثال آورد.
رحمت امینی اما با اشاره به وظیفه نقادی تئاتر در حوزه‌های اجتماعی بر این مسئله تأکید داشت که در استان‌ها به سبب شیوه مدیریتی ممکن است یک اثر مقبول مدیران استانی قرار نگیرد و مشکلاتی به وجود آورد که مدیرکل ارشاد استان بابت آن رویداد «پشت دستش را داغ کند». او معتقد بود وظیفه اداره کل هنرهای نمایشی جنگیدن با این موانع است.
فقدان چشم‌انداز جشنواره فجر
در نشست خبری جشنواره فجر از فرهاد مهندس‌پور از آیین‌نامه جشنواره پرسیدم - که وجود ندارد - که اختیارات دبیر در جشنواره به چه اندازه است و او پاسخی برای این پرسش نداشت. این مهم در برنامه دیشب نیز مطرح می‌شود که اساساً جشنواره فجر هیچ چشم‌انداز مدونی ندارد و هر دبیر با حضورش قصد آن دارد «طرحی نو دراندازد».
رایانی مخصوص معتقد بود برای حل این مشکل نیاز به ورود نهادی بالادستی است تا از دخالت دیگر نهادها برای ایجاد تغییرات ممانعت کند. او شورای انقلاب فرهنگی را گزینه مناسب اعلام کرد.
دولت‌آبادی در این حوزه نیز باز به دایره 10 رجوع کرد. او معتقد بود از دوره 31 همه چیز در فجر برهم ریخته است. وی یادی از دوره سابق مهندس‌پور داشت که در آن چرمشیر و امجد بازخوانان متون بودند و آثار خود را برای حضور در فجر برمی‌گزینند و آثاری از یعقوبی و کامگاری و ... حذف می‌شود و آن را منتسب به جریان دایره 10 دانست.
وی سپس به مهندس‌پور اشاره کرد که چگونه وارد جشنواره فجر می‌شود. گفته دولت‌آبادی معطوف به آن بود که مهندس‌پور در دوره 34 بازخوان متون می‌شود - در حالی که او بارها گفته است به متن اهمیتی نمی‌دهد - و در دوره 35 داور بخش بین‌الملل می‌شود. وی اصغر نوری را نیز مورد نقد قرار می‌دهد که بدون داشتن سابقه خوبی در نمایشنامه‌نویسی دبیر بخش نمایشنامه فجر شده است.
گفته نهایی دولت‌آبادی با انتقاد امینی روبه‌رو شد که چنین مسئله‌ای همواره مناقشه‌برانگیز بوده است و نمی‌توان به صرف نداشتن سابقه هنری یک فرد او را فاقد توانایی مدیریت هنری دانست.
امینی که خود سابقه دبیری فجر را داشته، با اتکا به همین مسئله از فقدان شیوه‌نامه و برگزاری جشنواره بر اساس یک روال گفت. امینی شورای سیاستگذاری فجر را نیز یک ویترین صرف نامید.
رایانی مخصوص برای این وضعیت پیشنهاد انتشار کتاب سال درباره وظایف و عملکردها را داد و گفت مهدی شفیعی خواهان آن بود که بخش بین‌الملل فجر در طول سال در جریان باشد تا توقع از فجر کم شود.
دولت‌آبادی اما از خانه تئاتر دفاع کرد و این مسئله را مطرح کرد که چرا از این موسسه در تصمیم‌گیری‌ها استفاده نمی‌شود و رایانی پاسخ داد آنها تیم فعلی فجر را نمی‌خواستند.
فجر، انقلاب و نبود آثار مرتبط
برنامه هفته گذشته «چشم شب روشن» با انتقاد از فقدان آثار انقلابی در جشنواره فجر همراه بود. امینی در برنامه اخیر با ذکر مثال لیگ آزادگان که در آن هیچ آزاده‌ای بازی نمی‌کند، عنوان فجر را صرفاً نمادی بر احترام به انقلاب اسلامی دانست.
وی همچنین درباره ضعف آثار خارجی نیز گفت آوردن یک کار «درست و حسابی» مستلزم یک برنامه سه ساله است؛ چرا که گروه‌های مطرح برنامه‌های چند ساله‌‌ای برای خود فراهم کرده‌اند و این مسئله مستلزم دبیری طولانی‌مدت است. وی در این برنامه با اشاره به ایده جشنواره تهران، پیشنهاد داد گروه‌های خصوصی منابع و اسپانسر را فراهم کرده تا رویدادی بین‌المللی در شهریور ماه برگزار شود.
شعار گفتگو در سایه گفتگو نکردن
رایانی مخصوص در ابتدای برنامه خود به دعوت از مهندس‌پور و عدم حضور او سخن گفت. این مسئله در ادامه به پرسشی کنایی از سوی دولت‌آبادی کشیده شد که کدام کنشگر و پاسخ به کدام مخالفت از جانب مهندس‌پور داده شده است.
رایانی در این بزنگاه مسیر سخن را تغییر می‌دهد و به شیوه انتخاب آثار می‌پردازد که در دنیا توسط انتخاب‌گران مورد اعتماد دبیر اتفاق می‌افتد و خبری از بازبینی و فراخوان نیست. وی درباره شورای هفتاد نفر نیز نسبت به ندیدن آثار اعتراض کرد که پیشتر در خبرگزاری تسنیم بدان اشاره شده است.
بیشتر بخوانید: جشنواره تئاتر فجر و اقتباس ناقص از جایزه تونی
رایانی همچنین به حضور برخی از اعضای هیئت در میان میهمانان اشاره می‌کند. دولت‌آبادی نیز این افراد را منتسب به دایره 10 معرفی می‌کند. امینی فضا را عوض می‌کند و از نبود برنامه برای فجر در قبال افزایش سالن‌ها می‌گوید؛ ولی تأکید می‌کند فجر در حال پوست‌اندازی است.
عقیم ماندن یک نمایش
در حالی که هفته گذشته با حاشیه حذف حسین کیانی در فجر داغ بود و فضا به سوی تسویه حساب شخصی نیز پیش رفته بود، بخش پایانی «چشم شب روشن» به این مسئله معطوف شد.
رایانی تأکید می‌کند که پشت ماجرا را میهمانان برنامه نمی‌دانند. امینی نیز که خود از اعضای اصلی شورای نظارت و ارزشیابی است می‌گوید از جزییات خبر ندارد؛ ولی تأکید می‌کند هر توقیفی «دودش تنها در چشم تئاتر می‌رود»؛ چرا که مسئولان سیاسی تنها در این 10 روز به یاد تئاتر می‌افتند و بدان توجه می‌کنند و روزهای دیگر به نوعی رفتار می‌کنند که گویی در کشور چیزی به اسم تئاتر وجود ندارد. او خاطراتی نیز درباره دوره 31 فجر به دبیری خود نقل می‌کند که چگونه با گفتگو مشکلات را حل کرده است.
این برنامه به مسئله حذف بخش پژوهش نیز پرداخت که با دفاع رایانی در حذف این بخش منجر شد.
برنامه‌ای که می‌توانست به یک حاشیه دیگر بدل شود؛گویا با مدیریت رایانی و امینی به یک برنامه انتقادی با رویکرد تاریخی بدل شد. مثال‌هایی از گذشته و البته دبیران دوره‌های پیش زده می‌شود تا تصویری از وضعیت فجر از گذشته تا به امروز برای مخاطبان ترسیم شود. این رویکرد نشان داد ریشه مشکلات فجر در کجاست. برخلاف دولت‌آبادی که مشکل فجر را دایره‌ها و حلقه‌ها می‌دانست، امینی و رایانی آن را به فقدان سندها و چشم‌اندازها مرتبط دانستند. رویکرد برنامه گذشته قابل‌دفاع‌تر از رویکرد برنامه هفته گذشته بود. برنامه راهکارهایی از جمله نوشتن سند، کتاب سال، تغییر در شیوه اجرا و ... مطرح کرد که هر یک می‌تواند فضای مناسبی برای فجرهای آتی فراهم کند.
مهمتر آنکه در برنامه شب گذشته به یک نکته به درستی اشاره می‌شود. فجر یک جشنواره دولتی است و در نهایت در آن نظر و اختیارات افراد محدود است و جامعه تئاتری نیازمند قدرتمند کردن وجه خود است تا تضعیف کردن درونی خود.
انتهای پیام/
