حسن لاسجردی: انتظارات از برجام محقق نشد

به گزارش گروه رسانه های خبرگزاری تسنیم، 27 دی‌ماه توافق هسته‌ای ایران با کشورهای 1+5 وارد سومین سال اجرا شد. سومین سالی که سایه سنگین اظهارات ترامپ و سیاست‌های جنجالی آمریکا را نیز سایه به سایه خود حس می‌کند. در حالی که آژانس بین‌المللی انرژی اتمی تاکنون 9 بار پایبندی ایران نسبت به توافق هسته‌ای را تایید کرده است. از حدود سه ماه قبل، رئیس‌جمهور ایالات متحده آمریکا با تکیه بر ادعای دروغین عدم تعهد‌پذیری ایران به برجام، خواستار اصلاح توافق هسته‌ای از سوی کنگره شده است و از طرف دیگر با فشار بر طرف‌های اروپایی صحبت از مذاکرات درخصوص برنامه‌های موشکی و مسائل منطقه‌ای به عناوین مختلف به گوش می‌رسد. اخیرا مقامات آمریکایی اعلام کرده‌اند که میان کنگره و کاخ سفید توافقاتی درخصوص «اصلاح توافق هسته‌ای» صورت گرفته است. این در حالی است که اعمال هرگونه اصلاح و تغییری در برجام، مترادف با خروج ایالات متحده از توافق هسته‌ای است و همه مقامات ایران تصریح کرده‌اند که موضوعی به نام «اصلاح برجام» اساسا برای جمهوری اسلامی ایران اصالت و موضوعیت ندارد.

برای بررسی دستاوردهای برجام و پیش‌بینی آینده توافق هسته‌ای به سراغ «حسن لاسجردی» کارشناس سیاست خارجی رفتیم. وی ازجمله افرادی است که برجام را در زمان خود یک ضرورت زمانه می‌داند و معتقد است در آن فضا باید با طرف‌های مقابل خود به نقطه آرامش و توافق می‌رسیدیم.

این کارشناس سیاست خارجی که از اعضای شورای سیاستگذاری سایت «خبرآنلاین» هم محسوب می‌شود مرحله تکمیلی برجام و بعد از چانه‌زنی توافق را محل مناقشه می‌داند و تاکید دارد که توقع جامعه یا دستگاه‌های اجرایی یا حتی نخبگان این بود که برجام بتواند خیلی از فضاها را باز و تنگناها را راهگشایی کند و... توقعی که از برجام داشتیم مبنی‌بر اینکه بتواند همه بندها و نقاط کور و سختی‌ها را حل کند، محقق نشد و در مجموع می‌توان توقع داشت برجام می‌توانست موثرتر و مفیدتر باشد.

لاسجردی آینده برجام را هم به دلیل بازیگران متعدد و چالش‌های مقابل برجام، آینده‌ای پیچیده‌ می‌داند و اگرچه معتقد است اظهارات شرط‌گونه ترامپ نوعی تلاش برای پاسخگویی به افکار عمومی داخل آمریکاست ولی تصریح دارد که ترامپ به دنبال امتیازات بیشتر است.

آنچه در ادامه می‌آید مشروح گفت‌وگوی «فرهیختگان» با حسن لاسجردی است.

با توجه به اینکه فردا سالروز اجرای برجام است، ارزیابی کلی شما از ماحصل برجام در این دو سال چیست؟

اگر بخواهیم ارزیابی یا نوعی سنجش یا قضاوتی درباره این دو سال از برجام داشته باشیم به نظر می‌رسد چند ایستگاه یا دوره زمانی را باید مورد مقایسه و ارزیابی قرار دهیم.

مرحله اول، درباره موضوع برجام یا اصالت برجام است که من فکر می‌کنم اتفاق نظری بین همه کسانی که موافق و مخالف یا منتقد هستند وجود دارد که برجام در زمان خود یک ضرورت زمانه بود و اقتضایی داشته که در آن فضا باید با طرف‌های چالشی و درگیر خود به نقطه آرامش و توافق می‌رسیدیم.

لذا به نظر می‌رسد خیلی از افرادی که امروز منتقد برجام هستند در رابطه با اصل موضوع یا اصل توافق اختلاف نظری ندارند و اصل موضوع را با توجه به مجموعه حوادث و اتفاقاتی که در دولت نهم و دهم رخ داده و نوع نگاهی که جامعه بین‌الملل علیه ایران داشت و قطعنامه‌ها و بقیه حواشی ایران مورد اتفاق نظر می‌دانند.

ایستگاه دوم یا مرحله دوم، قضاوت به موضوعات مربوط به توافق با تعهدات متقابل بازمی‌گردد. آنچه مهم بود این است که به هر صورت دولت و مجموعه کسانی که در توافق برجام نقش اساسی داشتند تلاش کردند با توجه به حساسیت آن روزها درخصوص تاثیرات این توافق در سطح بین‌الملل به‌عنوان مدل، الگو، واکنش، تصویر مناسب و تاثیرگذاری را درباره توافق و امضای برجام ارائه کنند.

لذا به نظر می‌رسد مجموعه تبلیغات، واکنش‌ها و سخنانی که از سوی مقامات مختلف مطرح شد فضای امید و آرزوهای بزرگ را مطرح کرد و مردم به‌طور مشخص آنهایی که در دوران دولت نهم و دهم در مضیقه‌های پولی و مالی بودند با توجه به تبلیغات صورت گرفته خیلی علاقه‌مند بودند فضای موجود را در آن مقطع بشکند. به نظر می‌رسد این فضا ازجمله نکاتی است که محل اختلاف است و بعدا انتقادات را پررنگ کرد چراکه ادبیات کسانی که از برجام تعریف کردند هرچند با توقعات و خواسته‌های جامعه همخوانی داشت ولی در عمل چنین نشد و انتظارات آن‌گونه که انتظار می‌رفت محقق نشد. لذا مرحله دوم مرحله‌ قضاوت و سنجش نقاط مثبت و منفی است که در مجموع به نظر می‌رسد این مرحله بستر اعتراض و تند شدن منتقدان را فراهم کرد.

 مرحله سوم، مرحله تکمیلی برجام است. آنجایی که بعد از چانه‌زنی توافق قرار است در گذر زمان برجام اجرا شود. به هر صورت با توجه به اینکه اصل برجام اقتضای زمانه بود و ضرورت داشت توقع جامعه یا دستگاه‌های اجرایی یا حتی نخبگان این بود که برجام بتواند خیلی از فضاها را باز کند و تنگناها را راهگشایی کند و من فکر می‌کنم در حال حاضر این قسمت محل مناقشه برجام است.

از نگاه من برجام خیلی از نقاط کور و گره‌های افتاده را باز کرد اما شاید در مرحله دوم که مرحله ارائه و معرفی به افکار عمومی بود مجموعه نکاتی که مطرح شد توقعاتی را ایجاد کرد که این توقعات در عمل با تعهدات متقابل همخوانی نداشت.

لذا الان قضاوتی که درباره برجام می‌شود این است که برجام یک قرارداد بین‌المللی برد- برد مثبت با شیب ملایم در امتیازات بود اما این قضیه همچنان مورد نقد و چالش است که توقعی که از برجام داشتیم مبنی‌بر اینکه بتواند همه بندها و نقاط کور و سختی‌ها را حل کند محقق نشد و در مجموع می‌توان توقع داشت برجام می‌توانست موثرتر و مفیدتر باشد.

مهم‌ترین موضوعی که باعث شد ما پای میز مذاکره بنشینیم رفع تحریم‌ها بود. فکر می‌کنید برجام در این زمینه چقدر موفق بود؟

نگاه به تحریم از منظر منتقدان، خیلی منظر نخبگی نیست. حرف من این است که اگر مجموعه قطعنامه‌هایی که قبل از دولت یازدهم و مجموعه اقداماتی که سازمان ملل و سازمان‌های دیگر پیگیری می‌کردند، کنار هم قرار دهیم می‌بینیم شرایطی داشتیم که به نقطه صفر و ایجاد نوعی بن‌بست منتهی می‌شد. اگر بخواهیم این موضوع را مبنا قرار دهیم به‌طور حتم برجام برای کشور یک رهاشدگی و برون‌رفت خوب از آن وضعیت داشته است.

به هر ترتیب اگر نسبت به فضایی که وجود داشت و مثلا موضوع نفت که در گذر زمان به حداقل صادرات رسید، تحریم‌های سازمان‌ها، شرکت‌ها، بیمه‌ها، رفت و آمدکشتی‌ها و لیست‌ تحریمی‌ای که درباره افراد رده بالای نظام مطرح بود، قضاوت درستی داشته باشیم باید گفت به‌طور حتم برجام توانست در شکستن فضای به نقطه صفر رساندن و قفل کرد ایران موفق باشد. هرچند همان‌طور که ذکر شد مردم توقع داشتند بعد از یک دوران سخت فشار و تحریم با یک فضای جدید با امتیازات بالا مواجه شوند که این نقطه چالشی است که خیلی از افکار عمومی با این مواجه هستند.

به هر حال آن انتظارات توسط کسانی ایجاد شد که دست‌اندرکار دولت بودند.

بله.

با این وصف جمع‌بندی شما این است که برجام شرایط را نسبت به قبل بهتر کرد ولی آینده روشنی را که برخی تصویر کرده بودند نتوانست محقق کند.

بله، درست است. کسانی که در مذاکرات برجام بودند یا کسانی که پس‌پرده برجام و چالش‌های برجام حضور داشتند، باید قدری از مشکلات مذاکرات و درگیری‌ها و مشکلات حین فضای بستن قرارداد و حساسیت روی کلمات را بازگو کنند تا به فهم این موضوع کمک کنند که چرا برجام به نقطه امید و آرزوی افکار عمومی نرسید. شاید خیلی از مردم در جریان ریزه‌کاری‌های بستن این قرارداد بین‌المللی با همه حساسیت‌های ایران قرار نگرفتند و لذا این می‌تواند کمک کند که آیا ما برابر با توقعات به مردم امتیاز دادیم یا خیر.

ترامپ برای تمدید معافیت‌های تحریمی چند شرط گذاشت که دو مورد از این شروط آن است که محدودیت‌های برنامه هسته‌ای ایران مادام‌العمر شود و مذاکره بر سر برنامه موشکی ایران نیز به برجام پیوست شود. ترامپ ادعا دارد این شروط هماهنگ شده با اروپاست. در چنین شرایطی به نظر شما چه آینده‌ای در انتظار برجام است؟

من فکر می‌کنم آینده برجام آینده پیچیده‌‌ای است به این جهت که هم بازیگران متعددی دارد و هم فضاها و چالش‌های مقابل برجام متعدد است اما به‌طور مشخص به جز آمریکا کشورهای دیگر علاقه‌مند به برهم زدن و فروپاشی برجام نیستند چراکه به مدل مناسبی از همکاری بین‌المللی برای حل اختلاف رسیده‌اند.

لذا کارهایی که ترامپ مطرح می‌کند بیش از هرچیز برای گرفتن امتیازات بیشتر است. هرچند مدت یک بار رئیس‌جمهور آمریکا باید درباره پایبندی و عدم‌پایبندی ایران اظهارنظر کند. اگر قرار است اظهارنظر خشک و خالی باشد به صراحت رئیس‌جمهور آمریکا خود را در معرض این تهدید خواهد دید که افکار عمومی از او بپرسند با این همه مخالفتی که در دوران انتخابات با برجام داشته چه اتفاقی رخ داده؟ به نظر من این مواردی که به‌عنوان شرط یا پیش‌شرط از سوی ترامپ مطرح می‌شود نوعی تلاش برای پاسخگویی به افکار عمومی در داخل آمریکاست.

یعنی شما قائل به آن هستید که اقدامات ترامپ بیشتر کاربرد داخلی دارد؟

بله، به نظر من بیشتر کاربرد داخلی دارد. آنچه مهم است بقیه بازیگران برجام هستند که علاقه‌مندند این قرارداد بین‌المللی را نگه دارند تا بتوانند بعد‌ها از آن به‌عنوان یک تجربه موفق در دنیا استفاده کنند.

منبع:فرهیختگان

انتهای پیام/

بازگشت به صفحه رسانه‌ها