واکاوی اتفاقاتی که منجر به محو یک اثر تاریخی ارزشمند اصفهان شد

به گزارش خبرگزاری تسنیم از اصفهان، در روزهای گذشته در حوزه فرهنگ و هنر در اکثر خبرگزاری‌ها اخبار حاکی از آن است که خانه تاریخی نائل که متعلق به عهد صفوی بوده، توسط عاملان ناشناس تخریب شده و به دنبال این جریان شوکه عجیبی را به بدنه میراث فرهنگی وارد کرده است.

در این راستا پیرامون علل وقوع این اتفاق با ناصر طاهری معاون میراث فرهنگی اداره‌کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان اصفهان به گفت‌وگو نشستیم.

در ادامه متن گفت‌وگوی تسنیم را با معاون میراث فرهنگی اصفهان می‌خوانید:

تسنیم: به عنوان نخستین سوال، لطفاً توضیحی درباره ثبت خانه نائل در میراث ملی دهید؟

طاهری: خانه نائل سال‌هاست از جمله تملکات میراث فرهنگی بوده و به ثبت ملی نیز رسیده بود و در طول این مدت برای اینکه بهانه دست کسی ندهیم به‌طور کامل از خانه رفع خطر شده بود برای همین بهانه‌هایی چون خطر داشتن برای مردم آن منطقه به سبب حضور و رفت و آمد انسان‌های شرور قابل قبول نیست.

ما قبل از آغاز کار مرمت هرخانه‌ای ابتدا آن را مورد حفاظت کامل قرار میدهیم تا امنیت آن را تامین کنیم و سپس به سراغ مرمت خواهیم رفت. درست مانند بیماری که پای او شکسته باشد و ابتدا آتل بندی و بعد از آن درمانش می‌کنند.

یکی از برنامه‌های میراث فرهنگی برای خانه‌هایی تاریخی است که در تملک دولت هستند. برنامه‌ریزی در راستای کاربردی کردن خانه‌هاست اما نکته مهم در مورد خانه نائل، دور بودن و فاصله داشتن با دیگر اماکن و خانه‌های تاریخی است که سبب شده توریست‌ها بازدید از آنجا را در حاشیه قرار دهند و سرمایه‌گذاران برای سرمایه‌گذاری روی این خانه نیز ترغیب نمی‌شدند.

افراز سندی خانه نائل نیز بدین صورت که 5 دنگ آن متعلق به میراث فرهنگی و 1 دنگ آن در دست مالک خصوصی است.

تسنیم: یعنی این خانه تاریخی هنوز دارای مالک شخصی است یا یک دنگ آن به بخش خصوصی واگذار شده؟ اگر آن را واگذار کرده‌اید، چرا فقط یک دنگ؟

طاهری: خانه نائل در زمان صفوی ساخته شده و بعد از آن مالکان شخصی این منزل به دلیل توجه‌شان به میراث فرهنگی آن را به این سازمان واگذار کردند و ما توانستیم 5 دنگ این خانه را خریداری کنیم.

اما مالک یک دنگ دیگر خانه برای ما نامشخص بود برای همین یکی از دلایل عدم واگذاری کامل این ملک به مالکان خصوصی نبودن 6 دنگ خانه نائل در دست میراث فرهنگی است.

تسنیم: دلیل تخریب خانه مشخص شد؟ برخی گمانه‌زنی‌ها به مردم محله بازگشته و آن را مقصر تخریب خانه می‌داند، آیا این ظن قابل قبول است یا عوامل طبیعی و مرور زمان سبب خرابی خانه شده است؟

طاهری: در این مورد باید گفت خانه نائل در محلی قرار داشته که متأسفانه مردم آنجا از نظر فرهنگی در سطح پایین‌تری قرار دارند و بیش از آنکه به فکر فرهنگ و تمدن باشند و به آثار ملی اهمیت دهند به دنبال منافع شخصی خود هستند.

به نظر من این موارد به ویژه پایین بودن سطح آگاهی مردم محل از جمله دلایلی است که سبب وقوع این اتفاق تلخ شد.

تسنیم: پس مردم حاشیه نشین خانه نائل تا حدودی مقصر در تخریب خانه هستند، در این مورد بیشتر توضیح دهید؟

طاهری: متاسفانه مردم به دنبال منفعت طلبی خود هستند برای همین کسانی که در نزدیکی این خانه‌های تاریخی زندگی می‌کنند پیش از آنکه به فرهنگ و تمدن و آثار ملی اهمیت دهند، به منفعت خود اهمیت می‌دهند.

به نظر من منفعت طلبی سپس پایین بودن میزان آگاهی افرادی که در مجاورت این خانه تاریخی زندگی می‌کنند عامل وقوع چنین اتفاق تلخی بود، آن‌ها فکر می‌کنند اگر این اثر تاریخی تخریب شود بخش ماشین رو خانه‌شان بهتر شده و قیمت ملک‌شان بالا می‌رود.

به دلیل تاریخی بودن خانه تاریخی نائل، عقب نشینی به آن تعلق نمی‌گیرد به این دلیل کسانی که در مجاورت این خانه تاریخی زندگی می‌کنند برای افزایش قیمت ملک خود و سهولت عبور و مرور اقدام به تخریب می‌کنند و به نظرم تنها عامل تخریب این خانه منفعت طلبی افرادی است که در مجاورت این خانه تاریخی زندگی می‌کنند.

تسنیم: تاکنون عاملان تخریب این خانه تاریخی مشخص شده‌اند؟

طاهری: تعیین مجرمان تخریب وظیفه مقام قضایی و پلیس آگاهی است، ما در همان ابتدا به دادگاه شکایت خود را ارائه کردیم و باید تا اعلام نتیجه مقام قضایی صبر کنیم و قادر به اظهار نظر درباره اینکه عاملان تخریب خانه نائل همسایگان یا سازمان خاصی باشند، نیستیم.

به نظر من کسانی در جریان تخریب این بنای تاریخی تاثیر دارند که تخریب آن برایشان منفعتی داشته باشد برای همین احتمال تخریب این اثر از سوی همسایگان مجاور این بنا بیشتر است زیرا منفعت آن‌ها در این بوده که با تخریب این بنای تاریخی ارزش ملک‌شان را بالا ببرند.

این خانه هیچی خطری برای هیچ کدام از اهالی آن منطقه نداشته که بگوییم دیوار آن خطرناک بود و به دیگران آسیب می‌رساند یا خانه‌ای باشد که اراذل و اوباش در آن رفت و آمد داشته باشند، هیچ کدام از عوامل آسیب‌زا این خانه و اهالی آن منطقه را تهدید نمی‌کرده است؛ بنابراین میراث فرهنگی تمام اقدامات امنیتی خانه را انجام داد تا بهانه‌ای دست مردم یا سازمان و ارگان خاصی ندهد.

تسنیم: خبر بازسازی مجدد خانه به همان شکل قبلی را شنیدیم، چگونه ممکن است این خانه تاریخی بار دیگر مرمت و بازسازی شود؟

طاهری: قانون علاوه بر آنکه برای اتفاقاتی از این قبیل که عمداً خانه آسیب دیده یا تخریب شود، مجازاتی را در نظر گرفته؛ برای بازسازی آن نیز پیش‌بینی کرده و قوانینی را درنظر گرفته است.

ممکن است بر اثر هر عامل طبیعی یا غیرطبیعی چون زلزله، جنگ و این مورد به‌ویژه که ناشی از بی‌فرهنگی است به اثر و بنای تاریخی آسیب رسد مانند اتفاقاتی که بر سر بناهای تاریخی سوریه به دنبال جنگ داعش رخ داد.

یا همانطور که مسجد جامع اصفهان در بمباران جنگ تحمیلی به دلیل اصابت بمب آسیب دید و بار دیگر میراث فرهنگی آن را بازسازی کرد.

باید گفت هرجا که اثر تاریخی وجود داشته باشد، مستندات آن را در دست داریم برای مثال اگر در آینده بنای تاریخی میدان امام(ره) دچار مشکلی شود، حتماً بازسازی و مرمت درست آن صورت خواهد گرفت.

تسنیم: برای جلوگیری از وقوع مجدد چنین اتفاقی سر دیگر خانه‌های تاریخی برنامه‌ریزی شده است؟

طاهری: قانون در قبال همه آثار تاریخی وجود دارد. به مردم باید اطلاع رسانی شود که این فلان بنای تاریخی به ثبت ملی رسیده همچنین مطابق قانون اگر کسی بخواهد عمل ساختمانی انجام دهد باید ابتدا از شهرداری پروانه بگیرد.

شهرداری‌ها نیز توجیه شده‌اند که اگر بخواهند به فردی پروانه بازسازی بنای تاریخی دهند باید ابتدا از سازمان میراث فرهنگی استعلام بگیرند و این رویه اکنون در جریان است.

این خانه تاریخی جزء املاک دولتی بوده و کسی حق تخریب آن را نداشته است چرا که مال دولت و مردم است و حتی اگر این خانه خالی از سکنه باشد، نباید به خاطر منفعت طلبی افراد این خانه شبانه تخریب شود و عمل تخریب خانه تاریخی نائل یک جرم است که اتفاق افتاده است.

از سوی سازمان میراث فرهنگی فعالیت‌هایی برای پیشگیری از چنین اتفاقاتی انجام شده اما وجود مخاطرات طبیعی و غیرطبیعی بنای تاریخی جزء بدیهیات است. بدیهی است که کسی اگر بخواهد ساختمانی را بسازد، باید از شهرداری مجوز بگیرد و یا بدیهی است که کسی نباید مال دولتی را تخریب کند.

تمام همسایه‌های این خانه تاریخی ، از 30 سال گذشته تاکنون از وضعیت این خانه که جزء‌ میراث فرهنگی است اطلاع داشتند و مالک بخش اعظم آن میراث فرهنگی است و اگر اتفاقی رخ دهد سازمان میراث فرهنگی واکنش نشان می‌دهد.

در حال حاضر هم حادثه تخریب خانه به عنوان یک جرم اتفاق افتاده است اما هم اکنون برای ما نامعلوم است که چه کسانی این کار انجام داده‌اند. هرچند ما طبق قانون شکایت کردیم و قانون نیز پیش بینی کرده است که اگر اثر تاریخی به هر دلیلی تخریب شد باید عیناً بازسازی شود.

براساس قانون مجرم این عامل باید خسارت این اتفاق را پرداخت کند و به 1 تا 10 سال حبس نیز محکوم می‌شود.

تسنیم: برخی از خانه‌های تاریخی امروزه تغییر کاربری دادند و به کافی شاپ یا هتل، آموزشگاه‌های خصوصی و غیره تبدیل شدند، این اتفاق با اطلاع میراث فرهنگی صورت گرفته یا مالکان شخصی خانه‌ها اقدام به تغییر کاربری خانه کرده‌اند؟ برای این قبیل امور میراث فرهنگی برنامه‌ریزی خاصی داشته یا خیر؟

طاهری: تمام کاربری‌ها به تأیید ما می‌رسد و قانونی هستند یعنی قانون مشخص کرده که می‌توان از بناهای تاریخی در برخی از کاربری‌های مشخص مانند ارائه خدمات گردشگری، خدمات نمایشگاهی و غیره استفاده کرد.

باید توجه کرد هنگامی که اثری به عنوان آثار ملی ثبت شود نظارت ما بر آن بسیار دقیق‌تر خواهد بود و هنگامی که اثری ثبت آثار جهانی شود علاوه بر نظارت کشوری، نظارت جهانی نیز می‌شود.

بازدید دوره‌ای از این آثار یکی از اقدامات میراث فرهنگی است و اگر مشاهده کنیم که دخل و تصرفی در آن‌ها انجام شده که خارج از ضوابط و طرح است به متولی تذکر داده خواهد شد و دخل و تصرف انجام شده به وضعیت قبلی خود بازمی‌گردد و درصورتی که خسارتی به بنای تاریخی وارد شود توسط فرد خاطی باید جبران خسارت شود.

به طور معمول به مالکان خانه‌های تاریخی تفهیم شده که تا چه میزان قادرند در آن خانه دخل و تصرف داشته باشند و خود مالک نیز می‌داند که اگر بخواهد خارج از ضوابط، کاری انجام دهد باید ابتدا به سازمان میراث فرهنگی اطلاع رسانی کند.

در حالتی که اشخاصی ناشناس و خارج دید ما روی آثار و خانه‌های تاریخی اقدامی نامناسب و غیرقانونی انجام دهند که موجب آسیب به بنا شود و ما از آن مطلع شدیم حق شکایت داشته و این کار را انجام می‌دهیم.

گفت‌و‌گو از حمیده سادات ابطحی

انتهای پیام/