۲۰۰ سال ارادت و احساس؛ آئین "نخل گردانی" جاجرم جلوه‌ای ماندگار از ارادت به سالار شهیدان
آئین نخل گردانی در شهرستان جاجرم٬ با سبقه‌ای ۲۰۰ ساله به یکی دیدنی‌ترین و باشکوه ترین مراسمات مذهبی شمال شرق ایران تبدیل شده است.
به گزارش خبرگزاری تسنیم از جاجرم٬ بیش از 200 سال است که مردم شهر کویری جاجرم٬ در تاسوعا و عاشورای حسینی٬ با حشور در حسینیه بزرگ این شهر٬ نخل عزای سید و سالار شهیدان را حمل کرده و به یاد شهدای واقعه کربلا بر سر و سینه می‌زنند.
شهر جاجرم از غروب عید غدیر خم سیاه‌پوش می‌شود
مردم جاجرم برای آماده کردن حسینیه‌ها، تکایا، مساجد و اماکن عزاداری از غروب غید غدیر با یکدیگر مساعدت و همکاری دارند و یک یا دو روز مانده به محرم الحرام، حال و هوای مردم به طور کامل حسینی و محرمی است و مراسم سوگواری برای اباعبدالله الحسین(ع) از همان روز نخست این ماه آغاز می‌شود.
مراسمات محرم و دهه اول آن تا روز هشتم در حسینیه‌ها و تکایا ادامه دارد و شب‌ها نیز مردم جاجرم در خیابان‌ها به عزادارای٬ سینه و زنجیر‌زنی می‌پردازند. از روز تاسوعا مراسم اصلی عزاداری در جاجرم آغاز می‌شود و در روز تاسوعا 15 هیات سینه زنی و 15 هیات زنجیر زنی به صورت منظم و با نوبتی که از سال‌های گذشته برای آنها تعیین شده، از محل مساجد و حسینه‌های خود دسته وار رهسپار حسینه بزرگ جاجرم می شوند و در آنجا مراسم سوگواری را انجام می دهند، البته زنجیر زنان بعد از سینه زنان وارد حسینه می شوند.
مراسم سینه‌زنی و نوحه‌خوانی هیئات مذهبی جاجرم در سه سبک٬ سه ضرب٬ یک ضرب و هفت ضرب برگزار و پس از مراسم سینه و زنجیر زنی٬ مردم آماده مراسم تعزیه می‌شوند.
نخل گردانی؛ جلوه ماندگار عزاداری جاجرمی‌ها
آیین نخل گردانی، طبق سنتی قدیمی از غروب روز تاسوعا، توسط 4 علم مشخص شده دور شهر قدیم جاجرم که همان مرکز شهر است انجام می‌شود. پس از این مراسم، روز عاشورا بعد از اذان صبح نیز همین علم‌ها دوباره 3 مرتبه دور شهر قدیم جاجرم چرخانده و سپس زیارت عاشورا قرائت شده و 15 هیئت سینه زنی وارد حسینیه بزرگ شهر می‌شوند و هر کدام از هیئت‌ها در ردیف مشخص شده‌ای قرار گرفته و 5 دقیقه برنامه نوحه خوانی و سینه زنی می‌کنند.
صبح عاشورا٬ دور 2 نخل بزرگ و کوچک، پارچه‌های مشکی و نوشته های مرتبط بسته شده و پس از اتمام زنجیر زنی، دستور حرکت نخل اول که همان نخل بزرگ است داده می‌شود و در حسینیه بزرگ شهر٬ 2 دور گردانده شده و پس از آن نخل دهقان‌ها نیز به حرکت درمی‌آید و این دو نخل، 3 دور دیگر در این حسینیه گردانده می‌شوند.
با پایان یافتن آیین نخل‌گردانی، مراسم «مظلوم حسینم» به شکل مدور با سینه زنی در ظهر عاشورا انجام می‌شود و پس از شبیه خوانی روز عاشورا، دوباره همین نخل‌ها 3 دور دیگر در غروب عاشورا گردانده شده و مردم بعد از این مراسم، رهسپار قبور اموات و مزار مطهر شهدای جاجرم می‌شوند.
مراسم نخل گردانی در شهرستان جاجرم از جمله مراسم آیینی خراسان شمالی در ایام ماه محرم است که به عنوان میراث معنوی استان در ایام عزاداری سرور و سالار شهیدان به ثبت ملی رسیده است. این آئین از سابقه و پیشینه زیادی برخوردار بوده و تحقیقات میدانی از بزرگان، تکیه داران و نخل گردانان٬ حاکی از قدمت 150 تا 200 ساله این مراسم از 4 نسل قبل تاکنون است.
برگزاری با شکوه نماز ظهر عاشورا و مراسم شام غریبان
نخل به معنی 'درخت' است اما در مراسمات نخل گردانی به معنی خیمه‌های حسین‌بن علی(ع) و به معنای تابوت هم عنوان شده است.این نخل‌ها منسوب به هیات‌های بزرگ در گذشته بوده و اکنون مردمی شده است و آنها این نخل‌ها را با جسباندن عکس شهداء، نصب آینه و سیاه پوش کردن، تزئین می‌کنند.
در سمت چپ و راست هر نخل، شمشیری کوچک نصب شده‌است که مردم در روز عاشورا به سر این شمشیر‌ها جهت تبرک میوه می‌زنند. 2 نخل بزرگ و یک گهواره علی اصغر(ع) نیز در شهرستان جاجرم وجود دارد که هر دوی این نخل‌ها چوبی بودند اما حدود 20 سالی است که به علت فرسودگی٬ یکی از آنها به شکل آهنی ساخته شده است.
افرادی که این نخل را برمی دارند، افرادی مشخص و سند‌دار هستند یعنی از دوران گذشته که اجدادشان این نخل را بر می‌داشتند به شکل موروثی و نسل به نسل ادامه پیدا کرده است. حدود 10 تا 15 نفر از افراد مشخص شده‌اند که این نخل را برمی‌دارند اما با افرادی که برای تبرک در بلند کردن این نخل ها به آنها کمک می کنند تعدادشان به بیش از 50 نفر می‌رسد. پس از پایان آئین نخل گردانی، نماز ظهر عاشورا با صلابت خاصی در حسینیه بزرگ برگزار می‌شود و مراسم شام غریبان هم در مصلی شهرستان جاجرم برقرار است.
گزارش: احمد رضایی
عکس: حسین معمری٬ مریم داورنیا
انتهای پیام/
